Bændablaðið - 21.04.1998, Blaðsíða 22

22
Bœndablaðið
Þriðjudagur 21. apríl 1998
Baendur jmrfa aO
admga sinn gang
Guömundur Stefánsson, hag-
fraðlngur Basndasamtaka íslands
í mjólkursamningnum sem
undirritaður var þann 17. desember
1997 var m.a. samið um að verð til
bænda f.o.m. 1. september n.k.
verði lágmarksverð. Eftir að
samningurinn hefur verið sam-
þykktur á Alþingi leikur enginn
vafi á því lengur að mjólkursam-
lögunum verður heimilt að greiða
hærra verð til bænda en lágmarks-
verðið sem samið er um. Sam-
kvæmt texta samningsins og þeim
anda er ríkti við gerð hans, er
reyndar beinlínis gert ráð fyrir að
bændum verði greidd uppbót á lág-
marksverðið. Hver þessi uppbót
verður, ræðst að sjálfsögðu af
stöðu viðkomandi mjólkursam-
lags, efnahagi þess og rekstrar-
stöðu, en önnur atriði geta einnig
haft mikil áhrif, s.s. markaðsstaða
og möguleikar til vinnslu.
Markaðsstaðan
Aðalfundur Mjólkursam-
sölunnar í Reykjavík var haldinn
þann 20. mars sl. Innvegið mjólk-
urmagn á öllu svæðinu var 54,7
mill. og hlutdeild Mjólkursam-
sölunnar í heildarmjólkurmagni á
landinu var 53,7% og fer vaxandi.
Þetta mjólkurmagn er unnið í
þremur vinnslustöðum og á félags-
svæði Mjólkursamsölunnar búa
80% þjóðarinnar. Milli 70 og 80%
af innveginni mjólk hjá Mjólkur-
samsölunni er seld sem fersk vara
og mestur hluti þess sem eftir er
sem einhvers konar sérvara. I
reynd starfa mjólkursamlögin á
þessu svæði sem eitt fyrirtæki.
Þau koma við sérhæfmgu, njóta
stærðarhagkvæmni og hafa mikla
getu til að bregðast við breyttum
aðstæðum. Markaðsleg staða
Mjólkursamsölunnar er því afar
sterk og í raun ber hún að þessu
leyti höfuð og herðar yfir öll önnur
mjólkurframleiðslufyrirtæki hér á
landi.
Athyglisvert er að bera þessa
stöðu saman við stöðu annarra
mjólkursamlaga. Þau eru níu,
hvert um sig sjálfstætt fyrirtæki og
búa flest að tiltölulega litlum
heimamarkaði. Ef þau eru ekki
þeim mun smærri, fer stór hluti
innveginnar mjólkur til fram-
leiðslu vinnsluvara. Framlegð ein-
stakra mjólkurvara er mjög mishá,
en í flestum tilvikum er framlegð
vinnsluvaranna lægri en ferskra
vara. Nokkur samvinna er milli
einstakra samlaga utan samsölu-
svæðisins, en afkoma þeirra flestra
byggist á því að áfram verði sátt
um ákveðna verkaskiptingu og
verðtilfærslu, þannig að markaðs-
tekjur skiptist jafnt milli allra
mjólkursamlaga á landinu.
Það er að sjálfsögðu
ánægjulegt að Mjólkursamsalan er
eins öflugt fyrirtæki og raun ber
vitni. Hún nýtur þess að starfa
mitt á langstærsta markaðssvæði
landsins, en hún nýtur þess einnig
að hafa átt framsýna félagsmenn
og stjómendur sem hafa mótað það
skipulag sem fyrst og fremst gerir
Samsöluna að því sem hún er. Það
er hins vegar nauðsynlegt að allur
mjólkuriðnaður á Islandi sé vel
skipulagður og eins öflugur og
best verður á kosið. Þó einstök
mjólkurvinnslufyrirtæki utan Sam-
sölunnar séu sterk og vel rekin, þá
þurfa þau að vera enn samstilltari
og öflugri til að geta tekist á við
verkefni framtíðarinnar og tryggt
bændum verð umfram lágmarks-
verð.
Rekstur og efnahagur
Samanlagðar rekstrartekjur
fyrirtækjanna á samsölusvæðinu
námu árið 1997 kr. 5.800 mill.
Rekstrarhagnaður eftir að greiddir
hafa verið skattar, en án áhrifa frá
rekstri dótturfyrirtækja, nam kr.
183 milL eða 3,2% af veltu.
Bændum voru greiddar að meðal-
tali kr. 1,08 pr. innveginn líter um-
fram grundvallarverð, en auk þess
tæpa 9 aura pr. ltr. í séreignarsjóð
og um 7 aura í vexti af þeim sjóði.
Bændur sem lögðu inn í Flóabúið
fengu auk þess greitt í stofnsjóð og
vexti af honum.
Efnahagsleg staða fyrir-
tækjanna er mjög sterk. Þannig er
eigið fé samtals kr. 4.968 mill. og
eiginfjárhlutfallið er tæp 88%.
Þetta svarar til þess að eigið fé
Samsölunnar sé rúmar 90 krónur á
hvem innveginn mjólkurlítra árið
1997. Mjólkursamsalan er því vel
í stakk búin til að greiða bændum
umfram lágmarksverð og mun efa-
laust gera það.
Staða samlaganna utan sam-
sölusvæðisins er misjöfn, en al-
mennt skiluðu þau lakari rekstrar-
niðurstöðu en samsölufyrirtækin
miðað við árið 1996, en tölur fyrir
árið 1997 liggja enn ekki fyrir þeg-
ar þetta er skrifað.
Efnahagur samsölufyrir-
tækjanna er mjög sterkur en óvissa
ríkir um hver efnahagur sumra
annarra samlaga er. Því veldur að
þau eru gerð upp sem hluti eða
deild í móðurfélagi og ekki er
allstaðar gerður formlegur efna-
hagsreikningur þó efnahagsyfirlit
fylgi rekstrarreikningi. A sama
hátt er ekki sjálfgefið að rekstrar-
afkoma þessara samlaga skili sér
inn í efnahagsreikning samlaganna
eða hvort þau eru að byggja sig
upp til að takast á við breytta skip-
an verðlagsmála. Ákvæði
mjólkursamningsins um lágmarks-
verð í stað fasts verðs ásamt arð-
greiðslum til bænda sl. tvö ár,
munu leiða til ákveðnari krafna
bænda um sem hæst verð. Það
mun því reyna meira á rekstur
samlaganna og kröfur um að
rekstur og efnahagur þeirra verði
sjálfstæður munu aukast.
Nú þegar kúabændur sækja
aðalfundi sinna samlaga og sjá árs-
uppgjör þeirra ættu þeir að hug-
leiða þessi mál sérstaklega. Hver
hefur afkoma samlaganna verið
undanfarin ár? Hver er eiginfjár-
staða þeirra og hverjir eru mögu-
leikar þeirra til að greiða umfram
lágmarksverð þegar nýr mjólkur-
samningur tekur gildi? Bændur
utan svæðis Mjólkursamsölunnar
verða að miða við stöðu hennar,
því á því svæði er staða mjólkur-
vinnslunnar lang sterkust og fyrir-
tækin best í stakk búin til að greiða
yfirverð. Mjólkurframleiðendur
utan Samsölusvæðisins verða því
sérstaklega að skoða sín mál á
næstunni og tryggja eins vel hag
sinna mjólkursamlaga og unnt er.
Enginn vafi er á að mjólkur-
vinnslan mun á næstu árum færast
inn í harðara umhverfi þar sem
mun reyna enn meira á rekstrar-
hæfni og fjárhagsstöðu fyrir-
tækjanna en verið hefur.
Nú þegar kúabændur sækja aðalfundi sinna
samlaga og sjá ársuppgjör þeirra ættu þeir að hug-
leiða þessi mál sérstaklega. Hver hefur afkoma
samlaganna verið undanfarin ár? Hver er eiginfjár-
staða þeirra og hverjir eru möguleikar þeirra til að
greiða umfram lágmarksverð þegar nýr mjólkur-
samningur tekur gildi? Bændur utan svæðis
Mjólkursamsölunnar verða að miða við stöðu
hennar, því á því svæði er staða mjólkur-
vinnslunnar lang sterkust og fyrirtækin best í stakk
búin til að greiða yfirverð. Mjólkurframleiðendur
utan Samsölusvæðisins verða því sérstaklega að
skoða sín mál á næstunni og tryggja eins vel hag
sinna mjólkursamlaga og unnt er.
Nordsten
sáðvélar
DB
Hnífaherfi
Rauch áburðardreifarar
DB
Diskaherfi
HiSpec
Mykjudreifari,
HiSpec
Haugsugur
Varfama
Taðdreifari
Breviglieri
Pinnatætari
VELARs
ÞJÓNUSTA
William Hacket
Ávinnsluherfi
Warfama
'Sturtuvagnar
Breviglieri
Jarðtætarar
Járnhálsi 2,110 Reykjavík, sími 587 6500,
Óseyri 1a, 603 Akureyri, sími 461 4040
rFjölbreytt úrval véla í vorverkin!1