Bændablaðið - 18.05.1999, Blaðsíða 1

9. tölublað 5. árgangur Þriðjudagur 18. maí 1999 ISSN 1025-5621
Blóðsöfnun úr
fylfullum hryssum
fsteka
innleiðir
nýjan
greiðslu-
flnkk
Undanfarin ár hefur ísteka
hjá Lyfjaverslun Islands hf.
staðið fyrir blóðsöfnun úr fyl-
fullum blóðgjafahryssum
víða um land með góðum
árangri. Hrossabændur hafa
náð að drýgja tekjur sínar
með tiltölulega lítilli fyrihöfn.
Bændur, sem eru nýir í söfn-
uninni. hafa velt því fyrir sér
hvernig auðveldast sé að ná
árangri á sem stystum tíma,
því greitt er eftir gæðum hrá-
efnisins í fimm flokkum, þar
sem hæsti flokkurinn gefur
40% álag á grunnflokkinn.
Nú er að skapast enn ríkari
þörf á að vita þetta, því Is-
teka hefur ákveðið að inn-
leiða nýjan greiðsluflokk, H-
flokk, þar sem greitt er 80%
álag á grunnflokkinn.
Meiri hagkvœmni
Dr. Hörður Kristjánsson,
framkvæmdastjóri Isteka, segir
ástæðuna fyrir nýja greiðslu-
flokknum vera að fá hrossa-
bændur til að standa sem réttast
að söfnuninni, t.d með því að
stilla hryssur saman í stóðum
og hleypa til á réttum tíma.
Þannig fáist besta blóðið, en
einnig er mikilvægt að auka
frjósemina og þetta tvennt gerir
söfnunina miklu hagkvæmari
fyrir alla sem standa að henni.
Rétti tíminn til að setja folann í
er um mánaðamótin maí/júní,
nánar tiltekið sem fyrst í vik-
unni sem hefst 30. maí (vika
22). A síðasta ári var meðaltal
greiðslna til bænda sem fylgdu
þessari reglu 30% yfir grunn-
verði og er auðveldast að ná
háum flokki, ef henni er fylgt.
Bændur sem hleyptu til viku
síðar voru með 20% álag á
grunnverð að meðaltali, bænd-
ur sem hleyptu til tveimur vik-
um síðar voru einnig með 20%
yfir grunngreiðslu en ef hleypt
var til þrem vikum síðar var
meðaltalið einungis grunn-
greiðslan. „Af þessu sést að
eftir því sem lengra líður frá
réttum tíma“ er erfiðara að
komast í háan greiðsluflokk, þó
það sé alls ekki útilokað. Ef
hryssur eru stilltar vel af og
graðhestar öflugir er hægt að
ná mjög góðum árangri þótt
byijað sé seinna. Dæmi um það
höfum við frá því í fyrra en þá
komust einstakir bændur 40%
yfir grunngreiðslu (efsti flokk-
ur) úr báðum hópum bænda
sem hleyptu til einni og tveim-
ur vikum eftir rétta tímann"
(viku 22),“ sagði Hörður.
Meira um þetta á bls. 8.
Kadmín í áburði og hreinleiki afurða
Lítíö kadmín vafalíHð mikilvægt
fyrir hreinleika malvæla
Tilbúinn áburður er fólki nú ofarlega í huga. Einn af þeim þáttum
sem skipta máli þegar hugað er að áburðinum er kadmíninnihald
hans. Kadmín er efni sem telst til þungmálma en í of miklu magni
getur það verið eitur bæði fyrir menn og dýr. Kadmín í tilbúnum
áburði getur verið mismikið og er skýringin sú að fosfat það sem not-
að er til framleiðslunnar inniheldur mismikið kadmín frá nátt-úr-
unnar hendi. Hér á landi hefur verið notaður tilbúinn áburður með
mjög litlu kadmíni og hefur það vafalítið verið mikilvægt fyrir hrein-
leika matvæla frá íslenskum landbúnaði. Sums staðar erlendis hefur
hins vegar verið notaður áburður með mun meira kadmíni. A vissum
svæðum, svo sem á Nýja-Sjálandi, er jarðvegur orðinn mengaður af
kadmíni.
Erlendar rannsóknir hafa leitt í
ljós að kadmín úr áburði getur bor-
ist í matvæli. Plöntur taka kadmín
upp úr jarðvegi í mismiklum mæli.
Kadmín úr fóðrinu safnast fyrir í
nýrum og lifur skepnanna og eykst
magnið með aldri. Kadmín flyst í
litlum mæli yfir í kjöt og mjólk og
styrkur þess í mjólkurvörum er að
öllu jöfnu mjög lágur.
í ljósi þess sem að framan
greinir er mjög áhugavert að
skoða hversu mikið kadmín er í
matvælum frá íslenskum land-
búnaði. Með nýrri rannsókn hefur
nú í fyrsta skipti fengist yfirlit um
kadmín í helstu matvælum sem
íslendingar neyta. Rannsóknin
var unnin hjá Matvælarannsókn-
um Keldnaholti (fæðudeild
RALA) í samvinnu við Manneld-
isráð og Rannsóknastofnun fisk-
iðnaðarins. Kadmín í matvælum
frá íslenskum landbúnaði var í
öllum tilfellum mjög lítið. Ekkert
var mælanlegt í sýnum af kjöti en
í innmat lamba greindist örlítið
kadmín. Kadmín í lifur og nýrum
íslenskra lamba er með því lægsta
sem þekkist og mun lægra en
þekkt er í ýmsum löndum. Þótt
kadmín væri í flestum tilfellum
mælanlegt í grænmeti, var magn-
ið mjög lítið. Athygli vekur að
tvö hæstu gildin eru fyrir innflutt
grænmeti. Samanburður við nið-
urstöður úr nýlegri norskri rann-
sókn sýnir engan afgerandi mun á
norsku og íslensku grænmeti.
A Islandi er í gildi reglugerð
um aðskotaefni í matvælum (nr.
518 / 1993) en þar eru meðal
annars sett hámarksgildi fyrir
kadmín. Fari kadmíninnihald
yfir sett hámarksgildi er sala á
viðkomandi matvöru óheimil.
Kadmín í íslenskum
landbúnaðarvörum er langt undir
hámarksgildum. Innmatur
sláturdýra sker sig úr með hæstu
gildin, hæsta gildið er fyrir
lambanýru en það er þó aðeins
17% af háir.arksgildi. Við
þurfum því ekki að fara eftir
erlendum leiðbeiningum sem
hvetja til að fólk takmarki neyslu
á innmat sláturdýra vegna þung-
málmamengunar (kadmín o.fl.).
Það er mikils virði að eiga völ á
innmat sem er langt undir settum
mörkum fyrir kadmín enda er
hér um mjög næringarríkar
afurðir að ræða. Loks má minna
á reglugerð um vistvæna fram-
leiðslu (nr. 504/s 1998). Þar er
miðað við að ekki sé notaður
áburður sem inniheldur meira en
10 mg af kadmíni á kg fosfórs
þegar framleiddar eru gæða-
stýrðar landbúnaðarafurðir.
Til að halda kadmínmengun
matvæla og umhverfis í lágmarki
er mikilvægt að velja tilbúinn
áburð með sem minnstu kadmíni.
Mikilvægt er að fólk fylgist vel
með gæðum tilbúins áburðar, svo
sem kadmíninnihaldi hans, og hafi
hreinleika afurðanna í huga.
Ölafur Reykdal,
Matvælarannsóknum, Keldnaholti.
Ólafur Eggertsson á Þorvaldseyri við rafstöð sem er í gili skammt frá bænum.
Undirbúningur er haflnn að stofnun Landssamtaka
raforkubænda, en það eru þeir bændur sem möguleika hafa á
raforkuvirkjun á eigin landareign. Að undirbúningi samtakanna
standa þeir Þórarinn Hrafnkelsson, Hallgeirsstöðum, Norður-Héraði
og Ólafur Eggertsson, Þorvaldseyri, Austur-Eyjafjallahreppi.
Þróunarstofa Austurlands hefur tekið að sér aðstoð við
undirbúningsvinnu en kynningarfundur verður haldinn á
Byggðabrúnni, tölvuneti Byggðastofunnar, miðvikudaginn 26. maí
klukkan 17.
Á kynningarfundinum verður gerð grein fyrir tildrögum og
tilgangi væntanlegra samtaka. Óskað er eftir því að
atvinnuráðgjafar um allt land flnni fólk sem er líklegt til að eiga
hagsmuna að gæta og áhuga hafa á málinu. Þátttöku í kynningar-
fundinum þarf að tilkynna til atvinnuþróunarfélaga á hverjum stað.
Samtökin verða formlega stofnuð í Reykjavík 4. eða 5. júní.
í gögnum sem Þróunarstofa Austurlands hefur sent frá sér
kemur fram að smávirkjanir sé að flnna nánast um allt land þar sem
náttúrulegar aðstæður eru fyrir hendi. „Með smávirkjun er átt við
virkjun með uppsett afl á bilinu 0 til 200 kW. í samtökum
raforkubænda geta þessi mörk orðið önnur og því er ekki rétt að
afmarka kynningu á stofnun þeirra við þessi mörk.“
Einnig segir að hagkvæmni smávirkjana hafl vaxið á
undanförnum árum og að möguleikar hafl skapast á
raforkuframleiðslu umfram eigin not eigenda. Rafmagnsveitur
ríkisins hafa sýnt því áhuga að kaupa hluta umframorkunnar að
uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Með því hafa skapast aðstæður
fyrir bændur til nýsköpunar í landbúnaði og aukinna
tekjuöflunarmöguleika á bújörðum sínum.“