Bændablaðið - 15.06.1999, Qupperneq 6

6
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur lS.júní 1999
Daníel Magnússon í Akbraut
Það skiptir miklu máli að
andlegt samband sé milli
fiösamanns og kúnna
Búnaðarsamband Suðurlands veitti ífyrsta sinn
viðurkenningu fyrir góðan árangur í mjólkur-
framleiðslu á þessu ári. Daníel Magnússon í
Akbraut hlaut farandstyttuna Huppu fyrir afurða-
hæsta búið á Suðurlandi 1998. Ifjósinu hjá
Daníel máfinna Ljómu 64 sem mjólkaði 10.633
kg á sl. ári og var hœst á Suðurlandi með tilliti til
mjólkurmagns og önnur á landinu öllu.
Upphafið
Upphaf þess að ég náði þessum
árangri sem ég hef náð má rekja til
ársins 1994 en þá ráðlagði Grétar
Harðarson, dýralæknir, mér að
bæta fóðrun kúnna. Breytingin
fólst í því að fylgja kúnum betur
eftir burð en Grétar sagði orku-
skort oft þjaka kýmar eftir burðinn
og þá mjólkuðu þær ekki. Það tók
mig tvö ár að ná tökum á fóðrun-
inni en þá fóru kýmar að svara og
hafa síðan stöðugt mjólkað meira
ár frá ári en metinu náði ég á síð-
asta ári.
Um fóðrunina
Fóðmn nautgripa er eins og
íþrótt. Menn verða að æfa sig til að
ná árangri. Eins er það með kýmar.
Þegar búið er að þjálfa þær upp í
átgetu nánast hverfa vandamálin.
Þó þær fari hátt í dagsnyt þá fara
þær síður í súrdoða því þær ná að
éta nógu mikið gróffóður.
Yfir aðalmjólkurframleiðslu-
tímann gef ég sex sinnum á dag,
bæði kjamfóður og gróffóður. Þeg-
ar honum lýkur fækka ég gjafatím-
um en gef áfram sama magn. Eftir
að þær em komnar út fá þær kjam-
fóður tvisvar á dag. Þegar kýmar
fóm út í fyrra var ég enn að gefa
sex sinnum en þær bættu ekki við
sig því þær sóttu ekki í aukafóður
og þar með minnkaði nytin.
Ég hef frekar hvatt bændur til
að fækka kúnum en að vanfóðra
margar. Ólíklegt er að minna fóð-
ur komi fram á þessu mjaltaskeiði
en það getur komið sér illa á því
næsta en þá verða þær búnar að
mjólka af sér. Þær ná aldrei upp
holdum áður en þær bera næst.
Hætta á súrdoðavandamálum eykst
og prótein minnkar.
Ég fer gætilega í að skipta úr
einni tegund fóðurs yfir í aðra.
Slíkt mglar sýmstigið í vömbinni.
Það tekur skamma stund að koma
því úr jafnvægi en langan tíma að
rétta það af. Svoleiðis mgl dregur
úr afurðum gripanna.
Ég gef kúnum hey á sumrin,
set rúllu í hring úti og þær sækja í
það. í fyrravor og fram í miðjan
júlí gaf ég þeim líka rýgresi sem
þær tóku fram yfir þurrheyið en
það var svo blautt að ég vildi ekki
gefa það inni um veturinn. Þetta
fór ekki verr í þær en svo að það
jókst í þeim mjólkin. Magnið
minnkaði þegar rýgresið kláraðist
og þá hefði ég þurft að vera til-
búinn með grænfóðrið en það var
ekki nægilega sprottið.
Álika stórar
Stærð kúnna minna er svipuð
og þeirra norsku en kýmar mínar
mjólka eins mikið. Miðað við þær
tölur sem ég hef séð um kjamfóð-
umotkun norskra kúa þá nota mín-
ar 10 kg minna af kjamfóðri á
hverja 100 lítra mjólkur. Kjamfóð-
umotkunina eigum við að reikna út
á þennan hátt. Hvað em margir
lítrar á bak við kíló af kjamfóðri?
Þó svo ég framleiði mestu mjólk-
ina hér um slóðir þá er ég þriðji
hæsti í kjamfóðurgjöf í sveitinni.
Ef ekkert kemur fyrir kýmar
næstu mánuðina ætti ég að geta
lagt inn í MBF á þessu verðlagsári
90 til 95 þúsund lítra úr fullu fjósi
eða 16 básum. Þar með hef ég náð
því meðaltali sem þekkist frá ná-
grannalöndunum.
Prótein í mjólk
Prótein er ræktunarþáttur frek-
ar en fóðrunarþáttur. Hægt er að
rekja minn kúastofn til tveggja
kúa. Önnur var með próteinið í
3.07% en hin í 3.97%. Báðar
mjólkuðu jafn mikið. Vissulega
lækkaði próteinið þegar ég bland-
aði þessum kúm saman 1983 en á
þessum ámm var hvorki farið að
hugsa um próteinið né borga fyrir
það. En próteinið hækkaði á ný og
var samkvæmt skýrslum mjólkur-
búsins 3.28% á liðnu ári en fóðr-
unin skiptir líka miklu máli.
Um heilbrigði
Heilbrigði gripanna er gott og
ég hef sloppið við súrdoða að
mestu því mistökin í fóðmn em til
að læra af. í fyrra lenti ég í júgur-
bólguvanda og þá þýddi ekkert
annað en að skera. Að vísu má
lækna eina og eina kú enda er
sorglegt að horfa á eftir góðri rækt-
unarkú í sláturhús. Slíkir gripir eru
mikils virði. Nú er ég með tvær
júgurbólgukýr í fjósi sem ég ætla
að láta bera til að rækta undan
þeim. Frumutala var of há í fyrra-
vor enda sýktust fjórar kýr í einu af
júgurbólgu og tvær nokkru seinna.
Allt var þetta sami sýkillinn en
hvemig þær sýktust veit ég ekki.
Hins vegar lagaðist ástandið mikið
eftir að menn frá „Höndinni ehf.“
rafsegulssviðsmældu fjósið. Það
kom í ljós að mikið rafsegulsvið
var í íjósinu og með því að jarð-
binda jámklæðningu utan á fjósinu
tókst að draga úr áhrifunum. I vet-
ur hefur ástandið verið mjög gott
og vil ég hvetja aðra til að láta
mæla fjósin.
Samband og spekt
Það skiptir miklu máli að það
sé andlegt samband milli fjósa-
manns og kúnna. Ég minnist þess
að í haust kom maður í heimsókn
til mín. Hann var að fá kvígur að
fyrsta kálfi inn sem hann hafði lagt
vinnu í að spekja. Hann sagði mér
að það væri bylting að fá svona
spaka gripi í fjósið. Ég legg mikið
upp úr þessu og speki kálfana strax
og þeir fæðast. Ég hef þá bundna
hjá kúnum enda geta sumar þeirra
varla séð af kálfunum sínum.
Hvemig speki ég kálfana? Ja, ég
tala við þá og klappa þeim. Það
fóm frá mér tveir kálfar á Uppeld-
isstöðina í Þorleifskoti og það var
til þess tekið er þeir komu þangað
hve rólegir þeir vom. Það skiptir
máli að kálfurinn sé spakur frá
upphafi. Bændur leggja almennt of
litla áherslu á uppeldi kálfa. Ef
kálfamir fá ekki gott viðmót í upp-
hafi verða þeir hvumpnir. Tauga-
sterkir gripir em fljótir að temjast.
Sjaldan launar kálfurinn ofbeldi.
Um kálfa
Ég er að reyna að ala upp stóra
gripi með því að fóðra kálfana vel
þegar vöxturinn á sér stað. Kálfur
sem nær sér vel af stað í upphafi
verður stór. Ég tel mjög mikilvægt
að gefa mjólk mun lengur en al-
mennt gerist og í því sambandi vil
ég nefna að rétt hitastig mjólkur-
innar er stór þáttur. Kvígumar era
allar sem næst þriggja ára þegar
þær bera. Ef þú skoðar þær kvígur
hjá mér sem fengu slysafang sérðu
fljótt að þær em minni en hinar
enda mjólka þær ekki eins mikið.
A þessum tíma em þær í tanntök-
um og eiga erfitt með að jórtra.
Kallað á kýrnar
Hvort allar kýmar í fjósinu séu
rólegar? Allar nema þær elstu. Þær
eiga það til að rása af stað ef kemur
styggð að hópnum úti en yngri kým-
ar standa rólegar eftir. Ástæðan er
sú að gömlu kýmar komust á legg
áður en ég fór markvisst að leggja
vinnu í að spekja kálfana. Þessi
vinna mín hefur líka skilað sér í því
að ég þarf bara að kalla kýmar inn
þegar þær em úti á túni.
Kunna þær að lesa?
-Nei, þær kunna ekki að lesa og
skrifa en líklega verður það næsta
verk.
Réttara að flytja inn bœndur
Þegar ég hugsa um það sem ég
hef gert þá tel ég það mistök að
flytja inn önnur kúakyn og blanda
þeim saman við það íslenska.
Ástæðan er sú að við emm með
gripi sem nýta okkar íslenska hey
margfalt betur en erlendu kynin,
próteinið er hærra í mjólkinni og ef
bændur gæfu sér tíma til að hugsa
um ræktun yrði árangurinn í réttu
hlutfalli við það. Of margir hugsa
lítið um hvaða naut þeir nota.
Það er engin kýr samfeðra í
mínu fjósi en margar em skyldar.
Ég á kvígur sem settar verða undir
naut í haust en þær em samfeðra,
undan heimanauti. Ég er að fara
aftur meira út í heimanautin en
bestu kýmar í fjósinu, kýr sem
bera af í byggingarlagi, afurðum,
júgmm og spenum, em undan
heimanautum. Með heimanautum
nær maður mikilli ræktun og
skyldleiki í hæfilegum mæli er af
hinu góða. Þannig festir maður
betur ættareinkenni og afurðir.
Ég hef komið í fjós þar sem
byggingarlag kúnna er úr ýmsum
áttum. Hjá mér er þessu öfugt farið.
Þær em afar svipaðar - jafnt í bygg-
ingu og eins júgurlagið. Ég hef
stundum sagt að það væri réttara að
flytja inn bændur til að kenna
íslenskum bændum að ná árangri.
Jú, við fáum myndir af þeim
nautum sem koma til notkunar en
okkur hefur skort að sjá myndir af
mæðmm nautanna. Þessar upplýs-
ingar er nú að finna á heimasíðu
Búnaðarsambands Suðurlands og
hefur mikið að segja fyrir áhuga-
menn um ræktun.
Margir á harðaspretti
Margir þeirra sem boða inn-
flutning sem lausn á vanda gefa sér
ekki tíma til að sinna kúnum. Ég lít
á kúabúskap sem fulla vinnu en
ekki aukastarf. Eftir að ég hætti
við kindumar fór ég að hugsa
meira um kýmar. Það em mistök
að vera með blandaðan búskap.
Við náum meiru út úr búskapnum
ef við sérhæfum okkur. Of margir
hafa búskap sem aukastarf. Það er
gaman að vera með góðar kýr sem
mjólka mikið. Margir hafa komið
til mín og skoðað kýmar. Við eig-
um að gera meira af slíku, heim-
sækja hvem annan hiklaust og sjá
hvað hinir em að gera. Heimsóknir
geta leitt margt í ljós sem er að f
eigin búskap og kveikt nýjar hug-
myndir, við teljum alltaf allt vera
best heima!
I þessari sveit er mikill áhugi á
ræktun og auknum afurðum. Hvort
margir séu á harðaspretti á eftir
mér9 Einu sinni var ég á harða-
spretti á eftir hinum. Nú hleyp ég
fremst og hef hugsað mér að halda
farandgripnum, styttunni, sem ég
fékk. Til þess þarf ég að halda vel
á spöðunum.
F
JL.
|jósið í Akbraut er gert fyrir 16 kýr en þar voru 14 kýr
er Bbl. kom í heimsókn. Mjólkurframleiðslan er meiri
en kvótinn leyfir. Kvótinn er rétt tæplega 69 þúsund
lítrar. „Á sínum tíma vorum við hvattir til að framleiða haust-
og vetrarmjólk en þá var ég með töluvert af sumarbærum. Árin
sem ég var að breyta yfir voru notuð sem viðmiðunarár. í stuttu
máli má segja að ég hafi tapað um 40% af réttinum og þarf nú
að kaupa hann til baka. En þeir sem framleiddu á fullu og
hlustuðu ekki á neitt, þeir græddu,“ sagði Daníel. „Ég hef keypt
35 þús. lítra en Ijóst er að ég verð að auka kvótann enn meira.
Hins vegar er verðið á kvótanum alltof hátt.“
i