Bændablaðið - 31.10.2000, Blaðsíða 14

14
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 31. október 2000
Belfin bjarga
Um þessar mundir höfum við náð
svo langt í skjólbeltarækt að flest-
um eru kunnir kostir og gallar við
skjólbelti. Kostirnir eru; meiri
uppskera, meiri afurðir og betri
líðan hjá mannskepnum og öðrum
skepnum.Gallinn er kannski aðal-
lega mikil snjósöfnun, en það er nú
fyrst og fremst ef belti er staðsett
of nálægt vegi að það kemur að
sök.
Nú eru fjárveitingar til
skjólbeltaræktar komnar inn í
landshlutaskógræktina og fjárveit-
ingar til skjólbeltaræktar eru því
orðnar býsna tryggar. Sömuleiðis
virðist það nú orðið ljóst að
skjólbelti eru það atriði sem ekki
mun eiga minnstan þátt í útliti
íslenskra sveita í framtíðinni. Það
er meðal annars þess vegna sem
það skiptir miklu máli hvernig þau
líta út.
Það eru tveir þættir sem hingað
til hefur verið ejnblínt á í íslenskri
skjólbeltarækt. I fyrsta lagi að belt-
in séu nógu ódýr og í öðrulagi að
beltin séu nógu hraðvaxin fyrstu
árin. Hins vegar hafa atriði eins og
langlífi beltanna eða fegurð þeirra
engu máli þótt skipta. Með öðrum
orðum og skáldlegum myndlíking-
um þá erum við búin að planta
tómum „Traböntum" út um allar
trissur í íslenskum sveitum. Það er
að segja að undanfarin ár hefur
verið einblínt á víði í skjólbelt-
arækt en hann er einhver sú
skammlífasta tijáplanta sem lil er.
Svo hafa athuganir á skjólbeltum
að mestu gengið út á að finna mun
á víðiplöntum; hvort þær vaxi 50
eða 52 sentimetra á öðru ári frá
gróðursetningu. Svo hefur það
valdið fjörugum umræðum, hvort
um marktækan mun væri að ræða.
Við eigum aðra valkosti eins
og útlistað verður hér síðar. Þess
ber að geta að þó víðirinn hafi
galla, þá er hann samt eina
ætthvíslin sem er nógu harðgerð til
notkunar í skjólbeltarækt í útsveit-
um. Þannig að margt það sem sagt
er um tegundir hér á eftir á aðal-
lega við um innsveitir. Hitt skal þó
hafa í huga að innan víðiætt-
kvíslarinnar eru til fjölmargar
harðgerðar tegundir með mismun-
andi lit og hæð sem má nota sér.
Sem sagt við viljum fá eðal
skjólbelti sem endast og gefa
skáldlegan innblástur með nærveru
sinni. Við viljum „Toyotu" en ekki
„Trabant." Eftirtaldar tegundir eig-
um við að nota í skjólbelta rækt:
alaskaösp, reynivið, rússalerki,
birki, alaskavíði og viðju. Auk
þessara plantna er gott að nota
lægri runna eins og alpareyni,
bergtopp, og uppréttan loðvíði.
Fleiri tegundir koma til greina svo
sem villirósir, rifs og toppar, og
enn mætti telja, en það mundi bara
rugla fólk í ríminu. Til að gera
skipulag beltissins auðveldara þá
eru hafðir þrír stærðarflokkar í
skjólbeltunum. Það eru tré, sem
hafa það hlutverk að vaxa sem
hæst uppí himininn, það eru stórir
runnar sem þétta beltið og það eru
litlir runnar sem hafa það hlutverk
að þétta neðsta hluta beltisins. Það
helgast af því að stærri tré og runn-
ar hafa tilhneigingu til þess að
missa neðstu greinamar (kvista sig
upp) og mikilvægt er að beltin séu
þétt niður að jörð. Þessir hæðar-
flokkar eru eins og allar aðrar skil-
greiningar, gerðar til að einfalda
málið en rétt er að geta þess að það
er engan vegin tryggt að plöntum-
ar haldi sig í sínum hæðarflokki.
Enda eru þær ólæsar.
Einnar tegundar alaskavíðibelti
er grá rönd í landslagi og það er
svo sem gott og blessað en verður
kannski leiðigjamt til lengdar. Það
er hætt við að maður verði orðinn
pirraður á gráum röndum eftir að
hafa keyrt hringveginn eftir nokk-
ur ár, ef þeir sem skipuleggja
skjólbeltarækt sjá ekki að sér. Þar
sem tegundum er blandað saman í
belti og blandað saman í raðir, þar
er annað upp á teningnum. Mis-
munandi hæð, mismunandi útlit og
mismunandi litir. Þessi belti eru
hvert fyrir sig heill heimur. Og
þegar hausta fer þá upphefst
sinfónía lita sem með degi hverj-
um breytir um svip. Þetta snýst
samt ekki eingöngu um fegurð, því
þetta snýst líka um öryggi. Ef lítil
padda kemur til landsins sem étur
alskavíði, þá eigum við engin
skjólbelti lengur. Hætta á svona
áföllum í blönduðu belti er hverf-
andi, því þar heldur beltið velli þó
ein tegund detti út.
Alaskavíðir og alaskaösp hafa
bæði þann kost að vera stórar
plöntur og hraðvaxnar. En í
blönduðum beltum getur þetta
verið galli, því þessar plöntur geta
kæft nágranna sína sem kannski
eru verðmætari skjólbeltaplöntur
þegar upp er staðið. Því verður að
huga að þessu við skipulagningu
beltisins eða höggva þessar plöntur
frá þegar þær vaxa upp, jafn vel þó
tveir metrar séu á milli plantna.
Til að ná farsælum árangri við
ræktun hins blandaða beltis væri
best að haga undirbúningi lands
þannig að á haustin væri land
unnið, plægt og borið á ríkulega af
búfjáráburði. Að vori væri svo lagt
plast og plantað. Best væri ef allar
plöntur kæmu úr líters eða tveggja
lítra pottum en einnig eru
berrótarplöntur góðar. Gallinn við
bakkaplönturnar er sá að þær vilja
verða undir í samkeppni við
grasið, þó það sé plastað, auk þess
sem stærri plöntur hafa meiri þrótt.
Þetta verður dýrt en höfum við efni
á því að stunda hér nánasa
skjólbeltarækt þar sem ekki er
horft nema nokkra daga fram í
tímann?
Helgi Þórsson í Kristnesi

' K ÉL
■
Lóð Kristnesspítala. Þar skipulagði Jón Rögnvalds-
son skjólbelti 1933. Lengsta beltið er 130 m langt og
þar er lerki til jafnaðar 13 m hátt.
Árið 157 var plantað í Kjarnaskógi við Akureyri belti
þar sem birki og reyniviður eru í aðalhlutverki.
Skjólbelti framtíðarinnar
Tré 6 -14 m
Stórir runnar 3 - 6 m
Litlir runnar 1,5 - 3 m
Aj Alaskaösp
©
Lerki
(J) Alaskavíöir
® Viöja
(B) Birki
(R) Reyniviður
A Bergtoppur
Alpareynir
/j\ Loövíðir
Skjólbelti - 3 raðir
hH
- ®®@®®(D(v)(v)(y)®(D(A)(D(D(D(A)®®(A)(y)(D
i
■©®©©©©®®©©®
Gíöur árangup
kjiiWlnaðarmeixtara SS
Kjötiðnaðarmeistarar Sláturfélags Suðurlands
náðu góðum árangri í alþjóðlegri fagkeppni
kjötiðnaðarmanna í Herning í Danmörku um
síðustu helgi. Tíu kjötiðnaðarmeistarar frá SS tóku
þátt í keppninni og unnu þeir til tveggja gull-
verðlauna, þriggja silfurverðlauna og þriggja
bronsverðlauna.
Einnig kepptu kjötiðnaðarmeistarar Sláturfélags
Suðurlands til úrslita í fagkeppni Meistarafélags
kjötiðnaðarmanna sem haldin var í maí á þessu ári.
Þar stóðu þeir sig með mikilli prýði og unnu til
tveggja gullverðlauna, níu silfurverðlauna og ellefu
bronsverðlauna. Auk þess hlaut Oddur Amason
sérstök verðlaun nautgripabænda fyrir athyglis-
verðustu nýjungina, „Bláberjagrafinn mjólkurkálfur“.
Fremst frá vinstri: Oddur Árnason, Ingólfur
Baldvinsson. Miðju röð frá vinstri: Jón Þorsteinsson,
Örn Hauksson, Steinar Þórarinsson, Björgvin
Bjarnason og Guðjón Guðmundsson. Aftasta röð frá
vinstri: Níels Hjaltason, Leifur Þórsson og Róbert
Imsland. Á myndina vantar Viktor Steingrímsson.
Freyr
flytur nýja
þekkingu
- undirstöðu
framfara!
Ertþú
áskrifandi?
Hrefna Jóhannesdóttir
hefur gert tilraunir með
að skyggja trjáplöntur:
Misjafnt hversu
lengi parf að
skyggja plfintar
Hrefna Jóhannesdóttir skilaði í
sumar lokaverkefni við háskól-
ann í Asi um skyggingu trjá-
plantna. Ein gróðrarstöð er þeg-
ar farin að nýta sér niðurstöður
þessa verkefnis og fleiri munu
Iíklega gera það á næstunni.
Hrefna segir verkefnið snúast
um það að þegar plöntur eru
skyggðar á haustin, eins og flestar
gróðurstöðvar sem eru með
tijáplöntur gera, flýti það fyrir því
að plöntumar myndi endabmm.
„Þetta þýðir að ef að kemur skyndi-
legt frost að hausti til em plöntum-
ar betur í stakk búnar til að taka við
frostinu. Þetta lengir því gróður-
setningartímann á haustin. Þetta er
líka gert til að plöntumar verði ekki
of háar í bökkunum því nú er gert
ráð fyrir vissu hlutfalli milli rótar
og sprota hjá plöntum. Auk þess
vill maður ekki hafa plöntumar of
háar og með skyggingu minnkar
vöxturinn á þeim.“
Hrefna gerði tilraunir með
mismunandi trjátegundir auk þess
sem hún skyggði plöntumar mis-
lengi. „Úr þeim tilraunum kom að
sitkagreni og sitkaelri þarf að
skyggja töluvert lengi eða í um
tvær vikur á meðan lerkið þarf
ekki nema sjö daga ef skyggt er í
lok júlí en aðeins þrjá ef skyggt er
í ágúst. Reyndar skyggði ég lengi
yfir daginn eða sextán klukkutíma
en það er hugsanlega fullmikið á
okkar breiddargráðu. Það er hugs-
anlegt að ef aðeins hefði verið
skyggt í tólf tíma hefði ekki þurft
að skyggja sitkagrenið og sitka-
elrið svona lengi.“
Ein gróðrastöð er þegar farin
að nýta sér niðurstöðumar úr þes-
sum tilraunum. „Ég á eftir að
koma þessum niðurstöðum al-
mennilega á framfæri en mun
reyna að gera það á næstunni,“
sagði Hrefna að lokum en hún er
nú að hefja störf á Rannsóknastöð
Skógræktar ríkisins á Mógilsá.
Bí fllnefnir i sflórn
Framleiðnisjófls
Stjórn Bændasamtakanna
hefur tilnefnt Ara Teitsson og
Kjartan Ólafsson aðalmenn í
stjórn Framleiðnisjóðs land-
búnaðarins. Þau Hörður
Harðarson og Sigríður
Bragadóttir voru tilnefnd
varamenn í stjórn sjóðsins.
Þessar tilnefningar eru til
næstu fjögurra ára.
FJÓSVÉLIN
Allra
hagur
Einnig plógar,
jarðtætarar og
sturtuvagnar
ORKUTÆKNI
Hyrjarhöfða 3
112 Reykjavík
Sími 587 6065