blaðið - 12.05.2005, Blaðsíða 14

fimmtudagur, 12. maí 2005 i blaðið
blaöió
Útgáfufélag: Ár og dagur ehf. Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson. Ritstjóri:
Karl Garðarsson. Auglýsingastjóri: Steinn Kárí Ragnarsson. Ritstjórn og auglýsingar:
Bæjarlind 14-16,201 Kópavogur. Aðalsími: 510-3700. Símbréf á fréttadeild: 510-
3701. Simbréf á auglýsingadeild: 510-3711. Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is,
auglysingar@vbl.is. Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
Skipulag
Skipulag borga og bæja er í stöðugri endurskoðun. Á síðustu
vikum og mánuðum hafa þrjú stór sveitarfélög, Reykjavík,
Garðabær og Akureyri, kynnt tillögur sem miða að því að
breyta ásýnd miðbæja sinna. Tillögur þessar mælast misvel
fyrir, eins og fréttir liðanna vikna bera með sér.
Reykjavík
í vetur sem leið kynntu borgaryfirvöld í Reykjavík tillögu um
endurreisn Laugavegarins, þar sem gert var ráð fyrir niðurrifi
nokkurra gamalla húsa við götuna. Laugavegurinn var aðal-
verslunargata borgarinnar og landsins alls, þar til Kringlan
var opnuð í svokölluðum nýja miðbæ Reykjavíkur 1987. Eftir
það átti helst enginn leið um Laugaveginn nema að kvöld- og
næturlagi til að geta tekið þátt í Qölskrúðugu næturlífi borgar-
innar. Verslun dróst þar saman. Þegar borgaryfirvöld kynntu
endurreisnartillögur sínar reis upp fámennur hópur fólks sem
vill vernda gömlu húsin. Til að vekja athygli á málstað sínum
hengdu forsprakkar hópsins svarta borða á húsin sem eiga að
hverfa. Hópur þessi virðist ekki vilja neitt nýtt í gömlu Reykja-
vík. Þar á allt að vera gamalt, lítið og ljótt, og ekki í takt við
tímann.
Garðabær
í Blaðinu í gær birtist uppdráttur af nýjum miðbæ Garðabæj-
ar. Samkvæmt uppdrættinum vilja Garðbæingar búa til nýja
miðbæjargötu með miklu mannlífi, þar sem eru íbúðir á efri
hæðum og verslun, þjónusta og veitingahús á jarðhæðum. Bíl-
ar eiga ekki heima í þessari götu. Tillögur þessar gera ráð fyrir
því að ný og dýr hús hverfi, svo sem Vistor- og Hagkaupshúsið.
íbúar Garðabæjar virðast ekkert á móti þessum breytingum,
enda gera tillögumar ráð fyrir iðandi mannlífi í hinum nýja
miðbæ; suðrænni stemmningu sem í það minnsta er gott að
láta sig dreyma um meðan enn snjóar í hlíðar Esjunnar, þótt
komið sé sumar. Engir hengja svarta borða á Hagkaups- og
Vistor-húsin.
Akureyri
Síðastliðinn laugardag voru kynnt úrslit í alþjóðlegri sam-
keppni arkitekta um nýjan miðbæ í höfuðstað Norðurlands,
Akureyri. Þar í bæ á að rífa hús og búa til miðbæjarsíki sem
tengir núverandi miðbæ við Pollinn. Akureyringar virðast í sjö-
unda himni með tilíögur að hinum nýja miðbæ og bæjarstjór-
inn lýsti því yfir að strax yrði hafist handa um uppbyggingu
hans. Á Akureyri hengja engir svarta borða á þau hús sem rífa
þarf til að búa til Feneyjar norðursins.
Veruleikinn
Það á eftir að koma í ljós á komandi árum hvort einhveijar
af þessum tillögum Reykvíkinga, Akureyringa og Garðbæinga
verði að veruleika. Á meðan færist verslun og þjónusta inn í
nýjar og stærri verslunarmiðstöðvar eins og Smárann í Kópa-
vogi, sem er eðlilegt þar sem veðrátta hér á landi leyfir sjaldn-
ast mikið mannlíf utandyra.
...barist var á
meðan hjá þú sast“
Einar K. Guðfinnsson
Styrjaldir vekja ætíð margvíslegar
og flóknar sið-
ferðislegar
spurningar.Or-
sakir stríðs eru
margslungnar
en eru alltaf
og ævinlega
ofnar saman
við siðferðisleg
álitamál. Þetta
er sjálfsagt að
rifla upp nú er
menn minnast
loka seinni heimsstyrjaldar.
Er réttlætanlegt að taka þátt í
stríði sem hefur þann yfirlýsta til-
gang að yfirbuga óvin með valdi ?
Svarið er já. Slíkt getur verið rétt-
lætanlegt og raunar algjörlega óhjá-
kvæmilegt ef aðstæður eru þannig.
Það getur kostað átök að losna við
meinvætti á borð við Adolf Hitler eða
Saddam Hussein.
Friður um vora daga!
Á árunum 1938-1939 stóðu menn
frammi fyrir þessu álitaefni. Þeir voru
til sem kusu friðinn skilyrðislaust og
uppskáru vinsældir - um stundarsak-
ir. Chamberlain, forsætisráðherra
Bretlands, kom heim að afloknum
friðarsamningum við skálkinn Hitler
og lýsti yfir, sem síðar varð frægt að
endemum; Friður um vora daga
Vitaskuld hlaut það að vera álita-
efni, þá sem nú, að kaupa friðinn því
verði sem upp væri sett af þeim sem
spilla vildu friðnum, en slíkt var ekki
gert - sem betur fer. Menn kusu að
standa gegn hinu nasíska og fasíska
hyski. Þess vegna varð heimsstyij-
öldin og Evrópu var forðað frá því að
verða einræðisherrunum og ógnvöld-
unum að bráð
Eftirminnileg heimsókn
Á dögunum fór ég ásamt konu
minni í heimsókn á nýtt safn sem
opnað var í Lundúnum 10 febrúar
sl. til minningar um Winston Churc-
hill. Safnið er inn af Cabinet War
Room, sem er skammt frá bresku
stjórnarráðsbygginunum við White-
hall. Þetta er stórkostlegt safn og
fer vel á að því sé komið fyrir sem
næst húsakynnunum sem hýstu
stjórnarráð Breta á stríðstímunum.
Hinn kosturinn,
að sitja hjá
hefði verið svo
miklu verri
Heimsóknin
opnaði vel
augu manns
fyrir þeim
bitra veruleika
sem menn
stóðu frammi
fyrir. Fórnir
stríðsins voru
óskaplegar.
Hið gamla
heimsveldi
var höfuðsetið
fjendum sem birtust í líki þýskra flug-
véla. Churchill stjórnaði ríkisstjóm
sem skipuð var fulltrúum ólíkra pól-
itískra afla og missti aldrei sjónar á
verkefninu. Það var að brjóta óvinina
á bak aftur. Forða heiminum frá því
að verða undirokaðir af kúgunar- og
ofbeldisöflunum. Það kostaði manns-
líf og fórnir en menn töldu það samt
sem áður réttlætanlegt og óhj ákvæmi-
legt. Hinn kosturinn, að sitja hjá,
hefði verið svo miklu verri.
Siðferðislegu álitaefnin
,Þama birtust manni svo ljóslifandi
þau siðferðislegu álitaefni sem eru
ætíð samfara stríði. Ungir drengir
voru sendir á vígvöllinn og allt eins
líklegt að þeir sneru ekki lifandi til
baka. Heima fyrir vom stjómvöldin
og töldu kjark í sitt fólk. Konur unnu
hefðbundin karlmannsverk heima
fyrir og gengu til verka í tengslum við
stríðið, sem ekki hafði tíðkast áður.
Takmarkið var þó alltaf skýrt og
ljóst. Sigur á óvininum. Churchill og
félagar hans höfðu það hlutverk að
sameina þjóðina í þessari fyrirætlan.
Slíkt hlutskipti er ekki ætlað nema of-
urmennum. Engum dylst, sem kynn-
ir sér þessa sögu, að slíkur maður var
Winston Churchill.
í heimi þar sem fólin réðu
Á 20. öldinni höfum við margoft
staðið frammi fyrir viðlíka álitaefn-
um. Hið auðvelda svar er vitaskuld
að víkja sér undan. Taka ekki þátt.
Láta sem ekkert sé. Það er útlátalít-
ið og átakalaust. í slíkum heimi gæti
kannski orðið friðvænlegt til
skamms tíma en í slíkum heimi
réðu vitaskuld fólin og viljum við
það? Hætt er við að friðartímarn-
ir yrðu ekki langlífir þegar allt
kæmi til alls.
Við höfum oftsinnis risið upp
gegn ofríkinu þegar við höfum
talið okkur geta það. Það gerð-
um við í Flóabardaga hinum
nýrri, í Afganistan, í Kósovó
og nú síðast í írak. Áður en til
þess kom þurfitum við að svara
vandasömum álitaefnum. Vissu-
lega hefði verið auðvelt að láta sem
ekkert væri en það gerðum við ekki,
sem betur fer.
Siðferðislegur styrkur vestrænna
lýðræðisþjóða verður nefnilega mæld-
ur á þeim kvarða sem mælir getu,
vilja og styrk til þess að láta sig varða
ólán heimsins og bregðast við. Þess
vegna er það til marks um vilja okkar
til þess að láta gott af okkur leiða þeg-
ar við látum ekki sem ekkert sé.
„Er ólán heimsins einnig þér að
kenna?“
Enginn hefur útskýrt þetta betur en
skáldið Tómas Guðmundsson. Hann
var ekki einn þeirra sem reyndi að
setja pólitískt dægurþras í ljóðrænan
viðhafnarbúning, eins og tíðkaðist -
og tíðkast enn - meðal skáldbræðra
hans. Hann beindi huga sínum að sið-
ferðislegum álitaefnum, líkum þeim
sem hér hafa verið gerð að umtals-
efni og upprifjun heimsstyrjaldarinn-
ar síðari gaf tilefni til. í einu kvæða
sinna segir Tómas á þessa leið.
Því meðan til er böl er bætt þú gast
og barist var á meðan hjá þú sast,
er ólán heimsins einnig þér að
kenna.
Þetta verður ekki orðað betur.
Þessi orð eru sígild og varpa slíku
ljósi á hið vandasama mál að við ætt-
um öll, sem tökum þátt í þjóðmálaum-
ræðunni, að hafa á hraðbergi og rifja
upp þegar við stöndum frammi fyrir
erfiðum álitaefnum af þessu tagi
Viðskij
Sveiflur hjá
DeCode
Gengi bréfa í Decode Genetics hefur
rokið upp undanfarna daga og var
hluturinn seldur á vel yfir sjö doll-
ara á hlut í fyrradag, rétt áður en
birt var grein um niðurstöður lyfja-
prófana á nýju hjartalyfi sem verið
er að þróa. Erfitt er að skýra þessa
skyndilegu uppsveiflu með öðru en
einhveijir hafi fyrirfram vitað um
greinina, sem birtist í tímariti banda-
rísku læknasamtakanna. Fjárfestar
höfðu hins vegar hægar um sig í gær
og hafði gengið fallið um tæp 6% síð-
degis og var um sjö dollarar á hlut.
Áhyggjufullir
kvikmyndafram-
leiðendur
Warholvinsæll
• SYNCRO
Heyrnortœki
með gervigreind
^fit
V V -i-
Heyrnurtœkni
• Afgreiðslutími innan
þriggja vikna
• Bjóðum margar tegundir
af sjólfvirkum, stafrœnum
heyrnartœkjum
• Verðfró 47.000-170.000 kr
fyrir eitt tœki
• Persónuleg og góð þjónusta
Erum meö þjónustu á Akureyri - ísafíröi - Egilsstöðum
www.heyrnartaekni.is
Glæsibær Álfheimum 74 104 Reykjavík slml: 568 6880
Tryggvabraut 22 600 Akureyri síini: 893 5960
aðsókn í kvikmyndahús. Þeir horfa
gjarnan í tölur frá fyrstu sýningar-
helgum og þær benda til þess að
áhugi almennings á nýjum kvik-
myndum hafi minnkað til muna.
Sérfræðingar í Hollywood segja að
það sé ekki lengur nóg að kvikmynd
sé góð, hún verði að vera frábær til
að fá þokkalega aðsókn. Framleiðend-
ur binda helst vonir við tvær myndir
sem fr umsýndar verða síðar í mánuð-
inum; Star Wars frá Lucasfilm og Ma-
dagascar frá Dreamworks.
Nútímalist og verk eftir listamenn
eftirstríðsáranna seldust vel á upp-
boði Sotheby's í New York í fyrradag.
Mynd af Elizabeth Taylor, Liz eftir
Andy Warhol, seldist á hæsta verði
eða á tæpar 13 milljónir dollara.
Myndinagerði Warholárið 1963. Mik-
Ul áhugi var á uppboðinu og seldust
60 af 73 verkum sem boðin voru upp.
Minni halli
Viðskiptahalli reyndist nokkru
minni í Bandaríkjunum í mars en
gert hafði verið ráð fyrir. Hallinn var
sá minnsti í sex mánuði og var hann
55 milljarðar dollara. Það er fyrst og
fremst heldur meiri útflutningur frá
Bandaríkjunum sem skýrir þessa
bættu stöðu. Viðskiptahallinn er þó
enn langt yfir þeim mörkum sem
menn telja ásættanleg og hafa þeir
fyrst og fremst áhyggjur af auknum
halla á viðskiptum við Kína.