blaðið - 12.05.2005, Qupperneq 22

22 fjölskyl
fimmtudagur, 12. maí 2005 I blaðið
Skilnaðarlíðni á íslandi lægst á
Norðurlöndum
Tilfinninaaleqt
áfall
Að ganga í gegnum skilnað er mikið
áfall sem margir eiga erfitt með að
vinna úr. Að mörgu þarf að hyggja
við slíkar aðstæður, ýmsum form-
legum þáttinn eins og fundum hjá
sýslumanni og lögíræðingum o.s.frv.
Mörgum reynist það erfitt en erfiðara
getur þó verið að takast á við þær til-
finningar og vanlíðan sem fylgt getur
í kjölfar skilnaðar. Sr. Anna Sigríður
Pálsdóttir hefur síðast-
liðin fimm ár staðið fyrir
árlegum námskeiðum,
,Að búa ein/n“, þar sem
fólk getur tekist á við og
rætt þau sameiginlegu
vandamál sem það upp-
lifir í kjölfar skilnaðar.
Guðrún Eggertsdóttir
djákni er ein af þeim
sem starfað hafa að
þessu námskeiðahaldi
með sr. Önnu Sigríði.
Hún segir að tilfinn-
ingaleg vinnsla fólks úr
skilnaði fari mikið eftir
því hvemig fólk hefur
tekist á við mál áður.
Það fari líka mikið eft-
ir einstaklingunum og
bakgrunni hvers og eins
hvaða áhrif áfall vegna
skilnaðar hefur.
„Ef einhveijir brestir
eru fyrir þá hefur skiln-
aður, eins og önnur
áfóll, oft aukandi áhrif
þeirra bresta. Til að
mynda ef fólk hefur átt
við áfengisvandamál að
stríða þá leitar það oft
í áfengið við skilnað. Eða ef fólk hef-
ur átt við geðræn vandamál að stríða
þá verða þau oft erfiðari eða taka sig
upp aftur."
Áhrif á öll tengsl
Mikilvægt er að hafa í huga að
fólk fer ekki inn í samband, sambúð
eða hjónaband nema í þeim tilgangi
að það sé til frambúðar. Að taka svo
ákvörðun um skilnað eða að einhver
annar tekur ákvörðun um skilnað er
því heilmikið skipbrot. Guðrún segir
að skilnaður hafi gríðarlega viðtæk
áhrif, ekki einungis á hjónin og bömin
heldur líka tengdafólk og vini. Skiln-
aður hefur víðtæk áhrif á öll tengsl
fólks og Guðrún segir að algengt sé
að fólk gleymi oft að hlúa að sjálfu
Það er mik-
ilvægt að
vera opin
ffyrir því að
leita eftir
aðstoð og
að líta ekki
á það sem
viðurkenn-
ingu á
því að þá
sé maður
ómöguleg-
ur eða geti
þetta ekki
sjálfur.
sér og láti bömin ganga fyrir. „Oft og
tíðum leggur fólk mesta áherslu á að
aðstoða bömin sín og hjálpar þeim í
gegnum þessa erfiðleika, tilfinningar
og líðan, en gleymir sjálfu sér. Það fer
svolítið eftir aldri bamanna hvenær
og hvemig fólk gefur sér tíma íyrir
sjálft sig.“
Stuðningur mikilvægur
Ekki er hægt að segja að
það sé einhver sérstakur
tímarammi á því hvað fólk
er lengi að jafna sig á áfall-
inu við skilnað, það er mis-
munandi eftir einstakling-
um. Guðrún ítrekar að það
sé aldrei of seint að leita sér
aðstoðar og stuðnings. „Það
er mikilvægt að vera opin
íyrir því að leita eftir aðstoð
og að líta ekki á það sem við-
urkenningu á þvi að þá sé
maður ómögulegur eða geti
þetta ekki sjálfur. Það á ekki
að ætlast til þess að maður
gangi í gegnum svona lagað
aleinn og óstuddur. Ef fólk
hefur tengsl við sinn prest
þá mæli ég með því að þang-
að sé leitað eftir aðstoð.
Síðan má auðvitað leita til
sálfræðinga ef fólk kýs það
frekar en það eru engin sam-
tök til fyrir þá sem ganga í
gegnum skilnað. Stuðning-
ur fjölskyldu og vina er þó
sá stuðningur sem nærtæk-
astur er og aðstoð fagaðila
kemur aldrei í hans stað
heldur einungis sem viðbót
við hann.“
ernak@vbl.is
Skilnaðartíðni á íslandi hefur hald-
ist nokkuð jöfn ftá því á 8. áratugn-
um þrátt fyrir að veruleg aukning
hafi orðið á fjölda hjónabanda sem
hefur farið vaxandi frá árinu 1990.
Tíðni sambúðarslita var 2,6 af hveij-
um þúsund íbúum á íslandi og 1,8 af
lögskilnuðum. Tíðni lögskilnaða hef-
ur lítið breyst síðastliðin 30 ár en þó
má segja að fjöldi þeirra hafi dregist
saman frá árinu 1990. Ennfremur er
skilnaðartíðni á íslandi fremur lág
samanborið við önnur Norðurlönd,
þar sem skilnaðir eru á bilinu frá
rúmlega tveimur upp í allt að þremur
af hveijum þúsund íbúum. Algengast
er að lögskilnaður fari fram á fyrstu
árum hjónabands. Samkvæmt upp-
lýsingum frá Hagstofu Islands hafa
14,1% þeirra sem skilja verið gift í
þijú ár eða skemur og 16,8% hjóna-
banda höfðu varað í þijú til fimm ár.
Sambúð varir þó alla jafha skemur
en hjónaband, enda skilnaðarferlið
þar mun einfaldara. í ríflega helm-
ingi tilfella, 52,5%, hafði sambúð í
skilnaðartölum frá 2003 einungis
varað í þijú ár eða skemur og í 23,3%
tilfella hafði sambúð varað frá þrem-
ur til fimm ára.
(Tölur frá Hagstofu íslands.) ■
Sameiginleg forsjá meginregla?
Foreldrar hafa átt þess kost
að deila forsjá með bömum
sínum frá árinu 1992 og hef-
ur það sífellt færst í vöxt á
síðustu árum að foreldrar nýti
sér þennan kost. Fyrir árið
2000 var algengast að móðir
færi ein með forræði bama
en eftir 2001 hefur sameig-
inleg forsjá verið algengari.
Árið 1993 fóra foreldrar með
sameiginlega forsjá í 73,3% til-
vika eftir sambúðarslit og við
61,2% eftir lögskilnað. Forsjár-
nefnd, sem skipuð var af dóms-
málaráðherra til að kanna
atriði varðandi sameiginlega
forsjá og umgengni barna eft-
ir skilnað eða sambúðarslit,
ítrekar í lokaskýrslu sinni til
ráðherra þá tillögu að sameig-
inleg forsjá verði meginregla
við skilnað og sambúðarslit
líkt og í nágrannalöndum ís-
lands. í Noregi, Svíþjóð og Danmörku
þurfa menn ekki að gera samning um
forsjá baraa við skilnað. ísland er
eina landið sem býr við þá þvingun
að ganga frá slíkum samningi. Á öðr-
um Norðurlöndum fer fólk sameigin-
lega með forsjá bama
við skilnað, nema farið
sé fram á annað.
Forsjá barna úr lögskilnuðum og sambúðarslitum 1994-2003
II
2001 2002 2003
Fjölgun ágreinings-
mála
Mikil fjölgun hefur
verið á ágreiningsmál-
um vegna umgengni
hjá Sýslumanninum í
Reykjavíkáundangengn-
um áram, að sögn Bimu
Bjömsdóttur hjá sifja-
deild embættisins. „Það
er mikil fjölgun á ágrein-
ingi vegna umgengnis-
mála almennt þótt ekki
sé hægt að staðfesta að
það tengist þessu forsjár-
skipanformi en ágrein-
ingur vegna umgengni
foreldra við böm er vax-
andií samfélaginu.“ Ingi-
björg Rafhar, umboðs-
maður bama, segir þetta
fyrirkomulagumsameig-
inlega forsjá bömum til
hagsbóta en telur líkt og
forsjárnefnd að tryggja
verði með skýrari hætti hvemig haga
eigi ákveðnum atriðum svo hindra
megi aukinn ágreining. „Það sem
þyrfti að gera, að mínu mati ef menn
ætla að gera þetta að meginreglu, er
að skilgreina betur hvað felst í þessu
hugtaki - sameiginleg forsjá. Það era
ákveðin atriði sem þyrfti að kveða
skýrar á um. Það er
til dæmis hvemig
foreldraskyldurnar
skiptast. Atriði eins
og um hvort færa
má lögheimili. Það
er klárt að ekki má
færa lögheimili á
milli landa nema báð-
ir foreldrar veiti fyr-
ir því samþykki en
hins vegar er ekki al-
veg Ijóst, af lögunum
sjálfum eða greinar-
gerðinni, hvort hægt
sé að færa lögheimili
innanlands án sam-
þykkis hins foreldr-
isins.
Það er mikil
fjölgun á ágrein-
ingivegna
umgengnismála
almennt þótt
ekki sé hægt
að staðfesta
að það tengist
þessu forsjár-
skipanformi.
Ágreiningur
vegna umgengni
foreldra við
börn er vaxandi
í samfélaginu.
komulag sé um umgengni án þess að
það sé skýrt frekar. „Það var mikil
bót með bamalögunum frá 2003 að
hægt væri að leita til sýslumanns
með ágreining varðandi forsjá. Áður
var það ekki hægt ef fólk hafði valið
sameiginlega forsjá. Fólk getur nú
fengið úrskurð hjá sýslumanni, jafh-
vel þótt það sé með sameiginlega for-
sjá um tiltekin atriði. Þetta á við til
dæmis um meðlög og umgengni. Það
væri hugsanlega rétt að gera ráð fyr-
ir því að sýlsumaður gæti komið að
fleiri ágreiningsmálum, eins og ef
annað foreldrið, sem bamið hefur lög-
heimili hjá, vill flytja sig til. Þá verð-
ur að vera hægt að úrskurða um það
því auðvitað er ekki hægt að binda
fólk átthagafjötrum. Flutningur með
bam frá Reykjavík til Borgamess
getur átt alveg jafnmikinn rétt á sér
og flutningur í Hafnarfjörð eða milli
skólahverfa í Reykjavík."
Kveðið skýrt á
um samkomulag
Líkt og forsjár-
nefnd segir Ingibjörg
það mikilvægt að
kveða á um í samn-
ingum foreldra
hvemig umgengni
skuli háttað. Núna
er nægjanlegt að lýsa því yfir að sam-