blaðið - 13.05.2006, Blaðsíða 18

18 I VERÖLDIN
LAUGAFÍDAGUR 13. MAÍ 2006 blaöiö
Vinafundur í
FERÐASAGA
BRYNDÍSAR
X.KAFLI
Það var notalegt að vakna við sólar-
upprás seinasta daginn í Tékkó og
að setjast að vel útilátnum morgun-
verði með Þóri ræðismanni og Iu á
sveitasetri þeirra rétt utan við Prag.
Þótt við værum enn með stírurnar
í augunum voru dýr merkurinnar
og fuglar himinsins þegar komnir á
kreik. Og okkur var ekki til setunnar
boðið. Framundan biðu hraðbrautir
Evrópusambandsins sem láta „átó-
bana“ Hitlers Þýskalands líta út eins
og sveitavegi. Ferðinni var heitið
til Ljubljana í Slóveníu. Kortarann-
sóknir og reynsla ræðismannsins
gáfu til kynna að aksturinn tæki átta
tíma, þótt við færum um fjögur þjóð-
ríki: Tékkland, Slóvakíu, Austurríki
og Slóveníu. Ég þori varla að segja
frá því, en ég ók þessa leið á gamla
volvó á sex tímum. Við náðum
Hellulögð stræti Bratislava.
í „lunch“ í Ljubljana og þáðum þó
morgunkaffi hjá gömlum vinum í
Bratislava. Það er varla maður þori
að segja frá þessu. Annað hvort eru
hraðbrautirnar svona greiðfærar,
volvó svona hraðskreiður eða hin
nýju þjóðríki Evrópu svona lítil um
sig. Eða eitthvað af öllu þessu.
Öld smáríkjanna
Sumir eru á móti smáríkjum. Finnst
þau vera til trafala og flækja málin
að óþörfu. Samt var tuttugasta öldin
öld smáríkjanna. Nýlenduveldi og
stórveldi leystust upp og upp spruttu
ótal smáríki. Voru ekki Sameinuðu
þjóðirnar færri en fimmtíu í stríðs-
lok en næstum tvö hundruð nú? Og
hverjar eru ríkustu þjóðir heims?
Eru það ekki smáríki? Luxemburg
og Sviss, nokkur olíufurstadæmi að
Noregi meðtöldum - og Island. Og
hverjum vegnar best meðal hinna
nýfrjálsu ríkja? Smáríkjum eins og
Eystrasaltsþjóðunum og Slóveníu.
Stóra undantekningin er Kína.
En það er heldur ekki allt sem
sýnist með smáríkin. Þau hafa ekki
fyrr endurheimt sjálfstæði sitt um
alla Mið- og Austur Evrópu en þau
vilja óð og uppvæg ganga í klúbb,
sem gefur þeim vigt og þunga í heim-
inum. Evrópubandalagið - þessi
stórfjölskylda evrópskra lýðræðis-
ríkja - er orðið að bandalagi smá-
og miðlungsþjóða. Þannig njóta
þessar þjóðir hvors tveggja í senn:
yfirburða smæðarinnar (aðlögunar-
hæfni og ákvarðanavirkni) og þess
styrks, sem einungis höfðatalan eða
bolmagnið geta veitt. En án Evrópu-
sambandsins y rðu smáþjóðir Evrópu
eins og hverjar aðrar útkjálkasveitir
á hinni rísandi öld Asíu, sem nú er
gengin í garð. Evrópusambandið er
tilraun til að bjarga þjóðum Evrópu
frá þeim örlögum.
Dmitri og Marjeta
Það er eðlilegt að talið berist að
hlutskipti smáþjóða í Evrópu, þar
sem við þeysum áfram eftir hrað-
brautum, sem tengja þær saman
- enda kostaðar af byggðasjóðum Evr-
ópusambandsins. Þar að auki erum
við að fara til fundar við mann í Lju-
bljana, sem gjarnan fyllist innblæstri
Ljubljana
Það er fallegt um að litast í Ljubljana.
og ástríðuhita, þegar talið berst að
hlutverki smáþjóða i Evrópu.
Dmitri Rupel, og kona hans Marj-
eta, eru gamlir vinir okkar Jóns Bald-
vins. Dmitri var fyrsti utanríkisráð-
herra hinnar nýfrjálsu Slóveníu árið
1991 og hefur verið utanríkisráðherra
alla tið síðan, fyrir utan nokkur ár,
sem hann gegndi embætti borgar-
stjóra í Ljubljana og svo sendiherra
Slóveníu í Washington D.C., þar sem
við vorum samtímis. Dmitri verður
því að teljast óvenju lífseigur stjórn-
málaleiðtogi á miklum umbrota-
tímum í sögu Slóvena.
(sland og Slóvenía.
Dmitri og Jón Baldvin hittust fyrst
um það leyti sem Slóvenar höfðu
sagt sig úr lögum við Sambandsríki
Gerirþú miklar kröfur?
Útvegum fýrsta ftokks húsbíla og hjólhýsi %/■ I 9 fn
af öllum stœrdum og árgerdum
^:ntIra.Evropu' l. endurnýja húsbílinn?
AUt eftir þinum oskum '
Bn
■í'iip.,
* p.
Verð frá 5.990.000,-
Verðfrá 1.550.000.-
Verð frá 4.4500.000,-
GoH'v«rð - pottþéttþjónusta
Opnunartfmi: Mán - fös. kl. 10-18 | Lau. & sun. kl. 12-16
Tom Tychsen Sími 517 93501 Gsm 821 9350
Skútuhraun 2 Fax517 9351
220 Hafnarfirði tom@husbllagalleri.is
iighíia
gallerí
www.husbilagalleri.is
Júgóslavíu og lýst yfir sjálfstæði,
fyrstir þjóða hinnar gömlu Júgó-
slavíu. Milosevitch brást við með
þvi að senda alríkisherinn, sem var
að mestu skipaður Serbum, inn í
Slóveníu. En Slóvenar voru við öllu
búnir og tókst að verja landamærin,
enda hafði Serbaherinn brátt öðrum
hnöppum að hneppa, þegar hver
þjóðin á fætur annarri, Króatar, Bo-
sníumenn, Makedóníumenn o.fl.
fylgdu í fótspor Slóvena.
Leiðtogar Slóvena - og síðar Kró-
ata - knúðu örvæntingarfullir dyra
hjá vestrænum ríkjum og leituðu
eftir viðurkenningu á nýfengnu
sjálfstæði. Þeir komu víðast hvar að
luktum dyrum. Yfirlýst stefna Evr-
ópusambandsins, Bandaríkjanna og
Sóvétríkjanna (sem voru að vísu að
liðast í sundur) var sú að halda Júgó-
slavíu saman, hvað sem það kostaði.
Af sögulegum ástæðum vildu Aust-
urríki og Þýskaland styðja Slóveníu
og Króatíu, sem áður höfðu tilheyrt
Austurríska-ungverska keisaradæm-
inu. En hvorki Alois Mock né Gen-
scher, utanríkisráðherrar Austur-
ríkis og Þýskalands, þorðu að ríða
á vaðið. Né gátu þeir fengið Evrópu-
sambandið til að taka ákvörðun.
Spurningin var: var hægt að
halda Júgóslavíu saman án valdbeit-
ingar, eða ef það var ekki hægt, vildi
alþjóðasamfélagið sætta sig við, að
það yrði gert með valdi? M.ö.o. ef
Júgóslavíu varð ekki haldið saman
nema með valdbeitingu, var þá ekki
betra að viðurkenna þá staðreynd
strax í upphafi og viðurkenna sjálf-
stæði aðildarþjóðanna sem orðinn
hlut og að semja um það strax, án
valdbeitingar?
Dmitri hafði áreiðanlega mikil
áhrif á Jón Baldvin um, að seinni
kosturinn væri skárri - og jafnvel
eini raunhæfi kosturinn í stöðunni.
Það leiddi til þess, að ísland varð
fyrst ríkja til að viðurkenna sjálf-
stæði Slóveníu og Króatíu og skap-
aði þannig fordæmi, sem Austur-
ríki, Þýskaland og þjóðir, sem þeim
fylgdu að málum, nýttu sér. Þessi
atburðir urðu grundvöllur vináttu,
sem seint fyrnist.
Stríð og friður
Dmitri er maður stórvaxinn og stór
í sniðum. Hann var prófessor í félags-
fræði við háskólann í Lubljana og
hafði verið gestafyrirlesari við New
York University á Manhattan. Þótt
hann tilheyrði frjálslyndum hægri-
flokki varð hann fyrsti utanríkis-
ráðherra sjálfstæðrar Slóveníu í rík-
isstjórn vinstri afla. Fyrir seinustu
kosningar skipti hann um flokk.
Fyrri félagar hans töpuðu, en hann
hélt velli og þar með utanríkisráð-
herrastólnum. Þetta hefurvakið upp
persónulegar illdeilur og árásir, sem
jaðra við mannorðsmeiðingar. Marj-
eta tekur illmælgina og róginn um
mann sinn nærri sér og saknar þess,
þegar þau sátu á friðarstóli í sendi-
ráðinu í Washington. Hún hefur á
laun verið að byggja upp gamalt
bóndabýli við strönd Adríahafsins,
þar sem hana dreymir um friðarreit,
að loknu löngu stríði. Svona svipar
sálum kvennanna saman í Slóveníu
og Grímsnesinu.
Bryndís Schram
disschram@yahoo.com
Minningarkort
Minningar- og styrktarsjóðs
hjartaskjúklinga

HjartaHeill
sími 552 5744
Gfró- og kreditkortþjónusta