Orðlaus - 01.12.2003, Blaðsíða 56

er aldrei réttlætanlei
ofbeldi!
Ofbeldi í samböndum er þegar annar aðilinn beitir hinn andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi.
Til ofbeldis telst allt það sem annar aðilinn gerir til að meiða, stjórna, drottna eða niðurlægja hinn
aðilann. Yfirleitt er um að ræða karlmann sem beitir konu ofbeldi þar sem líkamlegir yfirburðir eru
notaðir sem ógn eða beitt gegn fórnarlambi. Þetta er þó ekki algilt og í sumum tilvikum er um að
ræða maka af sama kyni eða konur sem beita karla ofbeldi.
Gerir kærasti/kærasta þinn/þín
eitthvað af eftirfarandi:
Hefur þig undir eftirliti?
Kemur í veg fyrir að þú hittir vini þína?
Segir þér hvernig þú átt að klæðast?
Virðir ekki skoðanir þínar og
tilfinningar?
Sakar þig um svik eða framhjáhald án
ástæðu?
Gagnrýnir þig fyrir minnstu hluti?
Niðurlægir þig á almannafæri?
Eyðileggur persónulegar eigur þínar?
Lemur, kýlir, slær, sparkar, bítur eða
grípur í þig?
Neyðir þig til samfara?
Hótar sjálfsmorði?
Hótar þér lífláti?
Hótar að hætta með þér?
Þessi saga er dæmi um það hvernig
ofbeldissambönd geta byrjað og þróast.
Magnús gengur á Snæfríði og það er
ávallt hún sem færir fórnir fyrir
sambandið. Hún er farin að bera ábyrgð
á hans velliðan og allt snýst um að halda
honum góðum. Hann getur ekki lifað
án hennar og hún trúir því að hún sé
ómöguleg og ef aðeins hún lagast og
hættir að gera vitlausa hluti verði allt
gott. Snæfriður gengur því lengra og
lengra í því að afsala sér sinni persónuí
hendur Magnúsar og hann tekur meira
Ofbeldissambönd byrja eins og flest
önnur sambönd. Fólk hittist og verður
ástfangið og má varla af hvort öðru sjá.
Það getur verið mjög erfitt að koma
auga á merki þess að sambandið sé að
þróast í óæskilega átt. Ofbeldið byrjar
ekki á fyrsta degi sambandsins og jafnvel
geta liðið mörg ár áður en likamlegu
ofbeldi er beitt i fyrsta sinn. Þá hefur
fórnarlambið verið brotið niður í langan
tíma en líkamlegu ofbeldi fylgir alltaf
andlegt ofbeldi og oft einnig
kynferðislegt ofbeldi.
boðið upp í dans og þiggur það að
sjálfsögðu. Þegar hún kemur aftur til
Magnúsar er hann eins og þrumuský án
þess að gefa nokkrar skýringar á því.
Hún spyr hvað sé í gangi en hann svarar
ekki og það er ekki fyrr en daginn eftir
sem hún fær að vita að hann er fúll af
því hún dansaði við annan strák. Næst
þegar þau fara að dansa passar hún sig
á því að dansa bara við Magnús svo hann
verði ekki afbrýðisamur.
Þegar Magnús og Snæfríður eru búin að
vera saman í tvö ár byrja þau að búa.
Mannréttindayfirlýsing stefnumóta
Ég hef réttinn...
...til að bjóða á eða neita stefnumóti
...til að stinga upp á athöfnum
...til að neita athöfnum þó svo hinn aðilinn sé spenntur fyrir þeim
...til að hafa tilfinningar og tjá þær
...til að neita kynlífi
...til að eiga vini og rými sem er mitt eigið
...til að segja nei
...til að segja já
...til að stjórna eigin
Sagan af Magnúsi og Snæfríði
Snæfríður er í framhaldsskóla og er á
fullu í félagslífinu. Hún situr í ritnefnd
skólablaðsins, hittir vinkonurnar á
kaffihúsi að minnsta kosti einu sinni í
viku og er í dansskóla að læra Salsa-
dansa ásamt vinahópnum öll
miðvikudagskvöld. Auk þess er oft farið
í bíó og á tónleika.
Á balli kynnist Snæfríður Magnúsi og
ástin blómstrar. Magnús er kominn í
háskóla og er mjög upptekinn maður.
Leikur fótbolta og badminton og á
stóran vinahóp, auk þess sem hann sinnir
náminu vel. Þar sem þau hafa bæði mikið
að gera og geta sjaldan hist finnst
Magnúsi að Snæfríður eigi að hætta í
dansinum þarsem miðvikudagskvöld eru
einu virku kvöldin sem hann er laus og
hann langar svo að verja tímanum með
henni. Snæfríður er upp með sér og
túlkar þetta sem svo að hann sé svona
hrifinn af henni. Hún hættir í dansinum
til að verja miðvikudagskvöldum með
ástinni sinni.
Skömmu seinna er Snæfríður gerð að
ritstjóra skólablaðsins og er að sjálfsögðu
ánægð með að vera treyst fyrir þessari
ábyrgð. Henni finnst fátt eins
skemmtilegt og að starfa við skólablaðið,
en þetta krefst mikils tíma. Magnúsi er
ekki skemmt þar sem honum finnst
gengið á tíma þeirra saman. Fljótlega
hættir hún alveg í skólablaðinu þar sem
Magnúsi þykir svo vænt um hana að
honum finnst ómögulegt að skera enn
frekar niður samverustundirnar.
Magnús talar oft um hvað þau séu
hamingjusöm og þurfi ekki á öðru fólki
að halda. Hann sé ónýtur maður ef
Snæfríðar njóti ekki við og geti hreint
ekki hugsað sér lífið án hennar. Hún er
ástfangin og finnst það sætt hvað hann
passar vel upp á hana. Hann keyrir hana
alltaf í skólann og sækir hana líka og
hún er nánast hætt að fara á kaffihús
með vinkonunum þar sem Magnúsi finnst
það taka tíma frá þeirra sambandi.
Þau ákveða að gera eitthvað saman og
byrja að dansa Salsa-dansa. Magnúsi
finnst það gaman en fyrir Snæfríði er
það nánast ástríða og hún er énægð að
taka upp þráðinn í dansinum. Henni er
Ef þú svaraðir fleiri en einni spurningu
hér að ofan játandi er mögulegt að þú
sért í ofbeldissambandi.
Hvað skal taka til bragðs?
Því miður eru ekki til mörg úrræði fyrir
þá sem beita maka sinn ofbeldi þó að
viljinn til að bæta sig sé fyrir hendi. Þó
hafa sálfræðingar, geðlæknar og ýmsir
ráðgjafar unnið með fólki sem vill hætta
að beita ofbeldi. Konur og stelpur sem
beittar eru ofbeldi geta leitað til
Kvennaathvarfsins um stuðning og
upplýsingar, þær geta komið í ókeypis
viðtöl, í dvöl, eða bara hringt hvenær
sem er sólarhringsins. Oft er gott að tala
við einhvern sem maður treystir - vin,
fjölskyldumeðlim eða ráðgjafa til að fá
stuðning og aðstoð. Til eru
stuðningshópar og ókeypis ráðgjöf hvort
sem er á lagalegu eða félagslegu sviði,
þar má nefna Kvennaráðgjöfina sem er
ávallt reiðubúin að veita góð ráð.
Ef einhver sem þú þekkir er beitt/beittur
ofbeldi er mikilvægt að sýna stuðning.
Það er hægt að gera með því einfaldlega
að vera til staðar og hlusta af einlægni.
Það getur oft tekið fólk langan tíma að
losa sig út úr ofbeldissambandi og þó
að það sé sárt að horfa upp á manneskju
sem manni þykir vænt um í ómögulegum
aðstæðum verður hver að fá að vinna
úr sínum málum á sinum hraða. Ef
manneskjan er ekki tilbúin til að brjótast
út úr ofbeldissambandi getur þú hjálpað
til við að tryggja öryggi hennar.
Mikilvægt er að tala EKKI við gerandann
nema fórnarlambið hafi samþykkt það
fyrst. Þú gætir verið í hættu og
sömuleiðis manneskjan sem þú reynir
að hjálpa. Umfram allt skal hafa það í
huga að ofbeldið er eingöngu á ábyrgð
gerandans en aldrei fórnarlambsins eða
annarra.
Það er mín ábyrgð...
...að virða mörk annarra
...að setja mín eigin mörk og gildi
...að tjá mig skýrt og og hreinskilnislega
...að biðja um hjálp þegar mig vantar hana
...að sýna tillitssemi
Snæfríður var vön að tala um allt við
mömmu sína þegar hún bjó í
heimahúsum og nú tala þær oft og lengi
saman í síma. í hvert sinn sem Magnús
heyrir hana tala í síma verður hann fúll.
Hann vill verja tíma sínum með henni
en þess í stað hangir hún alltaf í
símanum á tali við mömmu sína eða
vinkonur. Þetta verður til þess að
Snæfríður talar stutt í símann og flýtir
sér alltaf að Ijúka símtölum þegar
Magnús kemur heim.
Snæfríður er alveg hætt að umgangast
vini sína en eitt kvöldið kemur systir
hennar í heimsókn og dregur hana út
með sér. Þær skemmta sér hið besta en
þegar heim er komið verður
hávaðarifrildi um hvað hún sé að þvælast
úti í staðinn fyrir að vera heima með
honum. Snæfríður skilur ekki þennan
æsing og þá kemur fyrsta höggið.
Magnús slær hana svo illa utan undir að
hana sársvíður á eftir. Þau fá bæði áfall
yfir því sem gerðist og Magnús þrábiður
hana um fyrirgefningu - þetta muni
aldrei endurtaka sig. Hún fyrirgefur
honum og í kjölfarið fylgja góðir dagar
þar sem þau eru ástfangin upp fyrir haus
og hann er Ijúfur sem lamb. Fljótlega
byrjar þó að magnast upp spenna á ný.
og meira af henni þangað til hún hefur
ekkert rými fyrir sjálfa sig lengur.
Snæfríður trúir því að kinnhesturinn sé
einangrað tilvik en svo er yfirleitt ekki.
Ofbeldissambönd eru hringrás þar sem
þau byrja eins og öll önnur sambönd
með tilhugalífi. Aðilar eru saman öllum
stundum, gefa gjafir, eru ástrikir og veita
athygli. Þá byrjar að myndast spenna.
Sá sem ofbeldinu beitir einangrar,
kvartar yfir srnámunum, gagnrýnir og
hótar. Þegar spennan hefur byggst upp
í nokkurn tíma verður sprenging sem
brýst út í andlegu-, líkamlegu- eða
kynferðislegu ofbeldi. Oft er um allt
þrennt að ræða. Eftir sprenginguna
kemur tímabil iðrunar og tilhugalífs aftur
þar sem ofbeldismaðurinn er Ijúfur sem
lamb og ætlar svo sannarlega ekki að
gera neitt þessu líkt aftur. Smám saman
fækkar góðu timabilunum en timabil
spennu og ofbeldis lengist að sama skapi.
En hvað er hægt að gera til að forðast
ofbeldissambönd? i fyrsta lagi skal það
tekið fram að ofbeldið er ALDREI sök
þess sem verður fyrir því. í öðru lagi er
mikilvægt að þekkja vísbendingar um
að þú sért í ofbeldissambandi. i því skyni
skalt þú spyrja þig eftir farandi
spurninga: