Bændablaðið - 24.05.2005, Qupperneq 6

6 Þriðjudagur 24. maí 2005
Bændablaðið
Málgagn bænda og landsbyggðar
Landbúnaður sinnir þeirri þörf
mannsins að sjá honum fyrir nær-
ingu. Öndvert við ýmsar aðrar þarfir
fólks nú á tímum er næringin frum-
þörf, án næringar er ekkert líf. Á öll-
um tímum hefur öflun næringar, þ.e.
matar, verið meginviðfangsefni fólks
og þjóðir hafa lært að aðlaga sig
möguleikum til að afla sér matar á
hverjum stað, þar sem
búseta, öflun matar og
menning hefur fléttast
saman í eina heild,
stundum nefnt búsetu-
landslag eða menningar-
landslag.
Nú síðustu áratugi
hefur þetta svið verið að
breytast. Tækni og af-
köst við matvælafram-
leiðslu hafa aukist sem
og möguleikar á lang-
flutningum, landa og
heimsálfa á milli. Á
markað hafa komið mat-
væli á lágu verði, oft
niðurgreidd af hálfu út-
flutningslands. Svar
annarra landa við því
hefur verið að leggja
tolla og aðrar hömlur á
innflutning til að vernda eigin öflun á
mat. Til að fjalla um þau mál hafa
verið stofnuð alþjóðleg samtök til að
setja leikreglur um þessu viðskipti.
Reyndin hefur orðið sú að þau sam-
tök hafa sett í öndvegi milliríkjavið-
skipti út frá sjónarmiðum hins frjálsa
markaðar, þar sem kaupandinn njóti
bestu kjara. Réttur þjóða til að fram-
leiða mat til eigin þarfa hefur vegið
þar minna. Þó að hagsmunir ríkra
þjóða séu ærnir í þessum efnum þá
eru hagsmunir fátækra þjóða enn
meiri þar sem fólk hefur að engu
öðru að hverfa um afkomu. Um þetta
er tekist á í yfirstandandi viðræðulotu
um alþjóðaviðskipti með búvörur
sem ljúka á í desember nk.
Nútíminn er tími markaðshyggju
og frjáls flutnings fjármagns landa og
heimshluta á milli. Fyrirtæki vaxa og
teygja starfsemi sína um víða veröld
og hagnýta sér bág launakjör og léleg
félagsleg réttindi fólks þar sem þann-
ig háttar. Það stuðlar að því að unnt
er að setja á markað matvæli á lágu
verði.
Þá er um þessar mundir vaxandi
þungi í heiminum í þeirri umræðu að
mesta umhverfisvandamál nú á tím-
um sé hlýnun andrúmslofts, einkum
vegna eyðingar gróðurs og bruna
jarðefna. Ein hlið á því eru langflutn-
ingar, í lofti, á láði og legi, sem eru
peningalega hagstæðir
eins og er vegna þess að
óhagstæð áhrif þeirra á
umhverfið eru ekki
verðlögð.
Veruleg tregða virðist
vera á að viðurkenning
fáist á því enda miklir
efnahagslegir hagsmunir í
húfi. Þó hefur Þýskaland
sýnt þar frumkvæði en
fjármálaráðherra þess
hefur lagt fram tillögu
innan ESB um að leggja
gjald sem svarar til 20 íkr.
á lítra flugvélaeldsneytis.
(Sjá Bbl. nr. 5/2005, bls.
18)
Sagan sýnir að tíðar-
andi er breytingum háður.
Núverandi tíðarandi ein-
kennist af mikilli sókn
eftir efnislegum gæðum þar sem ekki
er gætt sem skyldi hvaða áhrif það hef-
ur á vistkerfi jarðar og líf fólks. Skref í
rétta átt væri að verðleggja áhrif gróð-
urhúsalofttegunda á umhverfið. Ætla
má að í kjölfar þess fylgdi m.a. að öfl-
un þjóða á mat til eigin þarfa væri við-
urkennd sem liður í umhverfisvernd.
Smátt
og stórt
Upplag: 14.257 eintök
Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.500 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.500.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Næsta blað
Næsta blað kemur
út 7. júní og verður
því dreift með
Morgunblaðinu.
Matvælaöflun og umhverfismál
Leiðarinn
Viðskiptaþjóðin
Íslendingar
Öll fylgjumst við náið með
framgangi íslenskra
viðskiptamanna á erlendri grund. Í
raun er það líka sjálfsagt og
eðlilegt - auk þess sem það er
athyglisvert að sjá hvernig
gamalgrónum fyrirtækjum á
erlendri grund er safnað saman í
poka íslenskra athafnamanna.
Auðvitað hlýtur Smátt og stórt að
vona að þeim gangi allt í haginn
og að þeir nái settum markmiðum.
Dow Jones
og Nasdaq
Án efa er Ríkissjónvarpið að tala
til þessara manna - og hluta
bankastarfsmanna - þegar það
greinir frá því í lok fréttatíma
hvernig hlutabréfavísitölur standa
í lok vinnudags. Við fáum að vita
hvort Dow Jones eða Nasdaq hafi
hækkað eða lækkað og þar fram
eftir götunum. Meðaljóninn sem á
ekki hlutabréf og starfar ekki í
verðbréfadeildum bankanna
meðtekur þessar upplýsingar en er
engu nær. Ætla má að þeir sem
þekkja eðli og tilgang Dow Jones
og áþekkra fyrirbæra hafi í raun
ekkert með þessa upptalningu að
gera. Þeir viti hvort sem er allt um
þróun dagsins og séu búnir að lesa
um hana á hlutabréfavefjum
Netsins.
Íslenskar
upplýsingar
Nokkrir starfsmenn á spítala í
Reykjavík sátu í kaffi á dögunum
og voru að leysa heimsgátuna
þegar þeir komu að
hlutabréfaupplýsingum
sjónvarpsins. Þeim kom saman
um að líklega væri betra ef
Ríkissjónvarpið greindi frá afla á
Íslandsmiðum eða verðmæti
mjólkur í stað þess að þylja upp
verðbréfavísitölur. Það stæði
Íslendingum nær að átta sig á
verðmæti innlendra afurða og
þróun mála á þeim vettvangi -
með fullri virðingu fyrir Dow
Jones og Nasdaq og öllum hinum
fyrirbærunum sem Smátt og stórt
kann ekki að nefna.
Föt fyrir hvern
dag vikunnar
Nútíminn kemur fram í ýmsum
myndum - og sumar má tengja
beint eða óbeint við þennan
verðbréfaheim sem áður var getið.
Búið er að gefa ungu fólki til
kynna að leiðin til frama sé
vörðuð lúxus, fínum fötum og
stöðugum utanlandsferðum.
Minna er rætt um samviskusemi,
alúð og dugnað. Gott dæmi um
þetta er viðtal Mbl. við einn af
fatasölum landsins, Sævar Karl
Ólafsson, en Sævar segir: „Vel
klæddir menn í fjármálaheiminum
eiga að minnsta kosti ein föt fyrir
hvern dag vikunnar, því það er
ekki við hæfi að koma á fund með
viðskiptavini tvo daga í röð í
sömu fötunum. ... einnig þurfa
þeir að eiga margar nýstraujaðar
skyrtur.“
Svo mörg voru þau orð. Smátt
og stórt hefur í hyggju að vera svo
gamaldags að meta meira orð og
gjörðir bankamanna en hvort þeir
eigi fimm sett af jakkafötum til
skiptanna... fötum sem Sævar K.
Ólafsson segi að kosti á bilinu 57
til 88 þúsund.
Líklega hefðu athafnamenn
fyrri tíðar - eins og Ólafur
Óskarsson, síldarkaupmaður,
Pálmi í Hagkaup og þeir félagar
Silli og Valdi - svo ekki sé nú
talað um mann á borð við Þorvald
í Síld og fisk átt í nokkrum
erfiðleikum með að innbyrða
boðskap Sævars Karls.
ESB lagði á síðasta ári fram til
kynningar þjónustureglugerð
um hvers kyns þjónustustörf og
málefni vinnumarkaðarins í
löndum sambandsins. Regl-
urnar mættu margvíslegri
gagnrýni, m.a. gagnrýndu
Schröder, kanslari Þýskalands,
og Cirac, forseti Frakklands,
þær harðlega. Á hinn bóginn
var framkvæmdastjóri ESB,
Portúgalinn Jose Barossa, tals-
maður reglnanna.
Samkvæmt reglunum skal sú
þjónusta, sem veitt er innan ESB,
fylgja fyrirmælum sem gilda í
heimalandi fyrirtækisins sem veit-
ir þjónustuna, hvort sem um er að
ræða í byggingariðnaði, varðandi
reglur um umhverfismál eða störf
við heilbrigðisstofnanir. Þetta
gildir um launakjör og félagsleg
réttindi starfsfólks.
Samkvæmt reglunum á hvert
land að hafa eftirlit með að þeim
sé framfylgt í landi sínu. Óvinn-
andi verk, segja gagnrýnendur.
Löndin eru 25 og með mismun-
andi lagaákvæði. Hvar á að borga
skatta og skyldur? Jafnvel þeir
sem styðja heilshugar frjálsa sam-
keppni viðurkenna að þetta fyrir-
komulag gangi ekki.
Viðurkennt er að erfitt er að
hafa eftirlit með vinnumarkaðnum
í ESB. Dæmi um slæmt ástand eru
sláturhúsastörf í Þýskalandi. Þar
hefur þýskum starfsmönnum, sem
vinna á taxtalaunum, verið sagt
upp og þeir bæst þannig í hóp 5
milljóna atvinnuleysingja í land-
inu. Í staðinn eru ráðnir starfsmenn
úr hinum nýju löndum ESB í Aust-
ur-Evrópu sem vinnuleigur, sem
starfa á vafasömum grundvelli, út-
vega. Launin sem þetta fólk fær
eru 3 til 4 evrur á tímann eða 240 -
320 íkr., m.ö.o. algjör sultarlaun.
Á pappírunum lítur þetta þó
öðruvísi út. Þar er gengið út frá
eðlilegri vinnuviku en í raun er
vinnuvikan 60 - 80 klst. Þá geta
vinnuleigurnar haft undirverktaka
í þjónustu sinni. Eftirlitsaðilar
hafa dregið fram í dagsljósið
ólöglega ráðningasamninga og
stórfelld undanskot undan skatt-
greiðslum og greiðslum í trygg-
ingasjóði, auk skattsvika og sýnt
fram á langan vinnutíma, m.ö.o.
ástand sem kalla má nútíma
þrælahald.
Yfirvöld í Þýskalandi hafa
hafið umfangsmikla rannsókn á
þessum málum. Yfirmenn fyrir-
tækjanna, sláturhúsanna, þvo
hendur sínar. Þegar pappírar
þeirra eru í lagi er hægt að varpa
ábyrgðinni á undirverktakana,
sem síðan hafa undirundirverk-
taka. Þeir sem sitja uppi með
skaðann eru starfsmennirnir sem
fá jafnvel fá engin laun þegar lög-
reglan hefur gert leit hjá fyrirtæk-
inu.
Þetta þrælahald fer fram í
fleiri greinum atvinnulífsins og þá
einkum í byggingar- og matvæla-
iðnaði. Það er hins vegar slátur-
iðnaðurinn sem hefur fengið
mesta fjölmiðlaumfjöllun, en þar
hafa pólskir verkamenn tekið
vinnuna af 26 þúsund þýskum
starfsmönnum.
Nú óttast menn að svona starf-
semi dreifi sér út um allt þjóðfé-
lagið, m.a. í margs konar opinbera
starfsemi. Sífellt fleiri efast auk
þess um þá kenningu, sem boðuð
hefur verið í Þýskalandi á síðustu
árum, að ef frjálsræði verði enn
aukið á vinnumarkaðnum og
launin lækki nóg þá muni at-
vinnutækifærum stórfjölga.
Schröder, kanslari Þýska-
lands, hefur lýst því yfir að hann
styðji ekki þessa reglugerð nema
ljóst sé að félagsleg réttindi verði
ekki gengisfelld og að þau gildi í
Þýskalandi jafnt um alla sem búa
þar og ekki einungis Þjóðverja.
Þrælahald í þýskum sláturhúsum