Bændablaðið - 24.11.2011, Blaðsíða 16

Bændablaðið | fimmtudagur 24. nóvember 201116
Bjarni Kristófer Kristjánsson,
náttúrufræðingur og deildarstjóri
fiskeldis- og fiskalíffræðideildar
Háskólans á Hólum, hefur unnið
við skólann í 13 ár. Hann segir
mikla eftirspurn eftir starfsfólki í
fiskeldi, sem margt hvert sæki nám
við skólann meðfram vinnu, með
stuðningi fyrirtækja, sem sé mjög
jákvæð þróun.
Bjarni Kristófer lauk líffræðinámi
við Háskóla Íslands árið 1991 og lauk
verkefni í sjávarlíffræði með Agnari
Ingólfssyni árið 1994. Hann kom til
búsetu og starfa við Hólaskóla árið
1998 en í byrjun árs 2010 tók hann
við stöðu deildarstjóra við fiskeldis-
og fiskalíffræðideild skólans.
„Það má segja að ég sé búinn að
vinna mig upp kerfið hér á Hólum,
en ég er deildarstjóri og einnig yfir-
maður kennslumála. Í samvinnu við
háskóla í Kanada og skólann hér hef
ég tekið mastersgráðu og doktors-
gráðu. Nýlega fékk ég framgang í pró-
fessorsstöðu,“ segir Bjarni Kristófer
brosandi.
Nám með vinnu
Nú eru 12 nemendur í diplómanámi
í fiskeldi á BS-stigi við skólann. Á
þessu ári hafa 9 nemendur útskrifast
af brautinni. Einnig hafa tveir nem-
endur lokið meistaragráðu á árinu og
þrír nemendur eru að ljúka doktors-
gráðu undir leiðsögn kennara við
deildina.
„Hvað diplómanámið varðar, þá
breyttum við náminu í fyrravetur. Við
beitum svokölluðu blönduðu námi
og kennum stutt námskeið í lotum.
Margir taka þetta með vinnu og gengur
það vel. Allt námsefnið fer á netið en
nemendurnir koma síðan á um þriggja
vikna fresti hingað til að taka verklega
hluta námsins. Langflestir sem stunda
námið í vetur starfa í fiskeldi, enda er
mikil eftirspurn eftir slíku vinnuafli.
Í fyrra komu margir nemendanna frá
Suðurnesjunum en núna eru margir frá
Vestfjörðunum, enda er risastórt fisk-
eldi á sunnanverðum Vestfjörðum,“
útskýrir Bjarni Kristófer sem segir
það afar ánægjulegt að sjá að menn
vilji mennta sig og að fyrirtækin styðji
við bakið á þeim.
Vel heppnað kynbótaverkefni
Fiskeldis- og fiskalíffræðideildin er
að meginhluta til rannsóknastofnun
sem hefur mjög góða aðstöðu í Verinu
á Sauðárkróki. Um helmingur af
sértekjum deildarinnar, um 50 millj-
ónir, kemur úr samkeppnissjóðum
til rannsókna. Stór hluti af sértekjum
deildarinnar er til kynbótaverkefnis
á bleikju.
„Kynbótaverkefnið á bleikju hefur
verið í gangi frá árinu 1991. Með því
sjáum við stórum hluta af fiskeldis-
fyrirtækjum sem rækta bleikju fyrir
kynbættum hrognum. Þetta verkefni
hefur gengið vel og við þjónustum
íslenskan iðnað með þessu,“ segir
Bjarni Kristófer og bætir við:
„Við höfum sprengt utan af okkur
húsnæðið og viljum auka fram-
leiðsluna um helming því það er
mikil krafa frá iðnaðnum um að fá
fleiri hrogn. Kynbættur fiskur vex
hraðar, sem styttir eldistímann og
er mjög ákjósanlegt fyrir fyrirtækin
sem hagnast verulega á okkar rann-
sóknum.“
Rannsóknir fyrir fiskeldið í
landinu
„Fjölmargar rannsóknir hafa verið
framkvæmdar undanfarin ár hjá deild-
inni, sem koma aðilum innan greinar-
innar oft til góða við frekari þróun
og rekstur,“ segir Bjarni Kristófer og
nefnir nokkrar þeirra:
„Við höfum verið öflug í fóður-
rannsóknum sem hafa sparað fisk-
eldisiðnaðnum milljónir. Við höfum
notað plöntuprótín í stað fiskiprótína,
sem leiðir til sparnaðar en minnkar
um leið vistspor fiskeldisiðnaðarins.
Einnig höfum við kannað bestu
aðstæður til eldis og gerum þá til-
raunir þar sem fiskar eru aldir við
mismunandi umhverfisaðstæður, svo
sem hita, ljós og seltu svo eitthvað sé
nefnt. Þá höfum við aðallega verið að
kanna áhrif þess á þorsk, lúðu, bleikju
og sandhverfu. Með fiskeldisrann-
sóknunum er markmiðið að spara í
fiskeldi og gera það hagkvæmara, en
jafnframt fylgir með að það verður
umhverfisvænna. Þetta gerum við
til dæmis með rannsóknum á endur-
nýtingu á vatni, á fóðri með kynbótum
og möguleikum til fiskeldis. Einnig
höfum við mælt upp læki og unnið
með bændum við að kanna hvort þeir
geti farið í smáskalaeldi, þannig að
rannsóknirnar sem við framkvæmum
eru mjög fjölbreyttar.“
Grunnrannsóknir á fjölbreytileika
náttúrunnar
Einnig eru stundaðar viðamiklar
grunnrannsóknir við deildina. Ber
þar hæst rannsóknir á fjölbreytileika
náttúrunnar, þróun fiska og tegunda-
þróun í ferskvatni á Íslandi. Um
40% af því fé sem deildin hefur til
umráða fyrir rannsóknirnar er nýtt á
sviði vist- og þróunarfræða. Snúast
þessar rannsóknir um að skilja öll
þrep líffræðilegs fjölbreytileika en
hann má sjá á milli vistkerfa, milli
tegunda og innan tegunda.
„Við höfum rannsakað líffræðileg-
an fjölbreytileika milli samfélaga og
vistkerfa og nú eigum við til dæmis
góðan gagnagrunn um lífríki íslenskra
vatna, en Háskólinn á Hólum tók þátt
í að safna þeim gagnagrunni í sam-
starfi við fleiri stofnanir. Einnig hef
ég stjórnað rannsókn um lífríki linda
þar sem reynt var að tengja saman
umhverfisþætti við fjölbreytileika
smádýra og nú er ég að reyna að
teygja mig dýpra til að skilja lífríki
grunnvatns. Næsta stig á eftir því er
fjölbreytileiki millitegunda, þar sem
ég hef kannað grunnvatnsmarflær
sem fundust fyrst í Þingvallavatni og
hef þar verið í samstarfi við Snæbjörn
Pálsson við Háskóla Íslands, en hann
leiðbeindi doktorsnema sem skoðaði
erfðafjölbreytileika þeirra,“ útskýrir
Bjarni Kristófer og segir jafnframt:
„Að auki höfum við skoðað fjöl-
breytileika innan tegunda þar sem
ég hef kannað ólík afbrigði sömu
tegunda í vötnum og á ákveðnum
svæðum. Þar hef ég sérstaklega
skoðað dvergbleikju og hvað það er
í umhverfi fiskanna sem ýtir undir
þróun þeirra. Þetta er svokölluð
samhliða þróun þar sem svipað útlit
kemur fram við ólíkar umhverfisað-
stæður. Þá er borin saman bleikja
frá ólíkum svæðum, þar sem ég hef
skoðað 20 mismunandi stofna og ber
þá saman við umhverfið. Við höfum
einnig tekið þátt í rannsóknum á
erfðafræðinni á bak við þetta, annars-
vegar í stóru samstarfsverkefni við
skoska vísindamenn og hinsvegar
sem hluti af teymi um öndvegis-
styrk frá Rannís, þar sem dr. Sigurður
Snorrason við Háskóla Íslands er
verkefnisstjóri. Í þessum verkefnum
skoðum við fósturþroska bleikju af
ólíkum afbrigðum, reynum að finna
lykilgen og könnum ólíka tjáningu
þeirra milli afbrigða. Rannsóknirnar
hafa svo einnig snúist um að tengja
saman þessi mismunandi þrep í líf-
fræðilega fjölbreytileikanum, til
dæmis með því að kanna hvaða áhrif
afbrigðamyndun í vötnum hefur á
vistkerfi.
Niðurstöður þessara rannsókna
sýna að þróun þessa fjölbreytileika
sem við sjáum í kringum okkur er
síkvikt ferli. Til að skilja og vinna
með umhverfi sitt verður þó mað-
urinn að skipta hlutum í flokka, til
dæmis eins og við gerum á bóka-
söfnum. En við megum ekki festa
okkur í flokkunum. Það eru ferlarnir,
vistfræðilegir og þróunarfræðilegir,
sem móta náttúruna. Því verðum við
að vernda náttúruna og skilja þá ferla
sem eru þar á bakvið en ekki horfa á
ákveðnar tegundir eða lítil afmörkuð
svæði.“
Líffræðilegur fjölbreytileiki
Á síðustu árum hefur rannsóknar-
starf við fiskeldisdeild Háskólans á
Hólum vaxið mikið. Tengist það að
miklu leyti bættri aðstöðu til rann-
sókna í Verinu á Sauðárkróki.
„Deildin hefur það að markmiði
að efla enn frekar þessa aðstöðu, til
dæmis með því að fá aðgang að enn
betri sjó til rannsókna á lirfum og
seiðum sjávarfiska. Einnig er í undir-
búningi stækkun á aðstöðu til bleikju-
kynbóta og rannsókna á kynbættri
eldisbleikju. Þannig að viðbúið er að
rannsóknarstarf deildarinnar vaxi á
næstu árum. Einnig hefur verið gerð
aukin krafa hjá okkur um fagmennsku
og að niðurstöður rannsókna okkar
skili sér áfram. Að hluta til gerist
það í gegnum kennsluna hjá okkur
og í beinum samskiptum við iðnaðinn.
Það er einnig eðlileg krafa á fólk sem
stundar rannsóknir að það skrifi rit-
rýndar greinar sem birtar eru í alþjóð-
legum fræði- og fagritum. Frá árinu
1991 hafa komið um 70 slíkar greinar
frá sérfræðingum deildarinnar, þar af
eru komnar út 12 á þessu ári. Það er
því greinilegt að fiskeldis- og fiska-
líffræðideild háskólans á Hólum er
vaxandi hvað rannsóknir varðar.“
/ehg
Bjarni Kristófer Kristjánsson, deildarstjóri fiskeldis- og fiskalíffræðideildar Háskólans á Hólum:
Fjölbreyttar og viðamiklar rannsóknir
koma þjóðarbúinu til góða
 €
€





^

& '

 '
 
   <
&    

 
@ 
]  Mynd / ehg
 €