Fréttablaðið - 23.02.2012, Blaðsíða 24

24 23. febrúar 2012 FIMMTUDAGUR
Blaðamaður hringdi og sagðist hafa fyrir því heimildir að á
morgun (23. feb. ’12), birtist viðtal
í Nýju lífi, þar sem ég væri bor-
inn alvarlegum sökum um meinta
„kynferðislega áreitni“ við stúlku
í fjölskyldu okkar Bryndísar.
Ég baðst undan að svara óséðum
ásökunum, en sendi ritstjóra Nýs
lífs tölvupóst og krafðist þess að
fá að sjá sakarefni, fyrir birtingu;
og að fá ráðrúm til að svara í sama
tölublaði. Það ber að mínu viti ekki
vott um að sannleiksást hafi verið
höfð að leiðarljósi við undirbúning
málsins af blaðsins sjálfu, fyrst
ekkert var sannreynt með því að
gefa hinum ákærða kost á að bera
hönd fyrir höfuð sér.
Við nánari umhugsun er það
mín niðurstaða að mér sé ekkert
að vanbúnaði að upplýsa málið að
óséðum kæruatriðum. Hér er um
að ræða fjölskylduböl, sem illu
heilli hefur eitrað andrúmsloftið
innan stórfjölskyldu okkar Bryn-
dísar í meira en áratug. Það er
álitamál, hvert erindi fjölskyldu-
böl á við almenning í gegnum fjöl-
miðla. En úr því að Guðrún Harð-
ardóttir (systurdóttir Bryndísar)
hefur kosið að fara þá leið meira
en áratug eftir að málsatvik urðu,
verður að taka því.
Ég ætla að byrja á því að játa
á mig sök. Ekki um kynferðis-
lega áreitni – kærur um slíkt
hafa verið bornar fram í tvígang
og verið vísað á bug jafnharðan.
En ég gerði mig sekan um dóm-
greindarbrest, sem lýsir sér í því
að hafa orðið við tilmælum Guð-
rúnar Harðardóttur um að efna til
bréfaskrifta við hana, sem aldrei
skyldi verið hafa. Hún var skipti-
nemi í Venesúela, á 17da aldurs-
ári. Ég sendi henni bók eftir
Vargas Llosa (sem fékk reynd-
ar bókmenntaverðlaun Nóbels
í fyrra ) og bréf með. Sagan er
dæmisaga um samskipti Norður-
Suður Ameríku. Bók og bréf eru á
köflum erótísk. Sjálfur hefur höf-
undurinn kallað bók sína „Eró-
pólitíska“. Þetta bréf lýsir dóm-
greindarbresti mínum því að
bréfið átti ekkert erindi við við-
takandann. Þetta hefur dregið dilk
á eftir sér innan fjölskyldunnar og
valdið þar óvild og jafnvel sorgar-
viðbrögðum árum saman. Ég hef
ítrekað beðist fyrirgefningar á því
– og endurtek þá afsökunarbeiðni
hér með einu sinni enn.
Kynferðisafbrot eru einatt þess
eðlis að reynt er að hylma yfir
þau og þagga þau niður innan fjöl-
skyldna. Þetta mál snýst ekki um
kynferðisafbrot af neinu tagi, svo
sem staðfest er af réttarkerfinu.
Það snýst um bréfasendingar milli
lífsreynds manns og óþroskaðr-
ar stúlku, þar sem bréfritarinn
hefur ítrekað beðist afsökunar á
dómgreindarbresti og boðist til að
gera allt sem í hans valdi stendur
til að bæta fyrir glöp sín. Ég hef
boðist til að bera fram afsökun-
arbeiðni við fjölskyldu Guðrúnar
Harðardóttur og að ræða málið
við hvern þann, sem fjölskyldan
kýs sér til fulltingis, sálfræðinga,
félagsráðgjafa eða milligöngu-
menn innan fjölskyldunnar.
Hér ríkir engin afneitun, engin
þöggun og ekkert leyndarpuk-
ur. Hin umdeildu bréf hafa verið
fjölfölduð og send til umfjöllunar
fleiri sáttaaðilum en tölu verður
á komið, innan og utan fjölskyld-
unnar. Fyrir nú utan þau afrit
sem gengið hafa manna í millum
í leynd og pukri. Allt án árang-
urs. Spurningin er: Hvaða erindi
á þetta fjölskylduböl við almenn-
ing? Er einhver að nokkru bætt-
ari? Enginn er dómari í sjálfs sín
sök. Ég læt því öðrum eftir að
dæma um það.
Fyrir jólin 2005 vildi Guðrún
Harðardóttir láta á það reyna
fyrir dómi, hvort þessi sendibréf
gætu flokkast undir kynferðislega
áreitni. Lögreglukæru var vísað
frá sem tilefnislausri. Í ársbyrjun
2006 mælti saksóknari ríkisins
fyrir um frekari rannsókn, sem
stóð í hálft annað ár. Rannsókn-
arefnið var, hvort fyrir því fynd-
ist lagabókstafur í Venesúelu (þar
sem viðtakandi var skiptinemi)
eða í BNA (þar sem bréfritari þá
bjó), að einkabréf milli fullveðja
einstaklinga teldust refsivert
athæfi að lögum. Því var vísað frá.
Um lögfræðilega hlið málsins þarf
því ekki að deila.
Heimilisbölið er þyngra en
tárum taki eins og Brynjólfur
biskup komst að orði á sinni tíð.
Öllum verður okkur á í lífinu. Öll
þurfum við einhvern tíma á fyr-
irgefningu að halda. Ég harma
það alla daga að hafa valdið fólki
sem mér þykir vænt um í minni
nánustu fjölskyldu sárindum og
hugarangri að ósekju. Ég hef við-
urkennt mína sök og beðist fyrir-
gefningar. Nú, þegar fjölskyldu-
raunir hafa verið bornar á torg,
endurtek ég afsökunarbeiðni mína
hér með opinberlega. Réttarkerf-
ið hefur kveðið upp sinn dóm,
nú hefur málið verið lagt í dóm
almenningsálitsins. Þeim dómi
verða allir að hlíta.
Dagur hinna
slæmu „túrverkja“
Ég vakna upp við skerandi sársauka. Ég teygi mig
eftir verkjatöflunum og skelli
í mig tveimur parkódín forte
og tveimur íbúfen. Ég veit
að lyfin slá ekki á verkina en
þau sljóvga mig aðeins sem er
skárra en ekkert. Ég hnippi í
manninn minn sem fer svefn-
drukkinn á fætur og kemur
til baka með tvo hitapoka sem
veita mér svolitla líkn. Fram
eftir morgni græt ég og styn af
kvölum. Ég dreg það eins lengi
og ég get að fara á salernið
en loks get ég ekki dregið það
lengur og maðurinn minn styð-
ur mig fram. Það er stingandi
sárt að pissa og það kemur
yfir mig gríðarleg þörf til að
hafa hægðir en það er jafn-
framt svo sárt. Ég finn að ég
er að detta út og læt mig síga
niður á gólfið. Þegar ég ranka
úr yfirliðinu er líðanin óbæri-
leg. Ég ligg á hliðinni á köldu
flísalögðu gólfinu og kasta upp.
Þegar það alversta er liðið hjá,
ber maðurinn minn mig inn í
rúm. Í vanmætti sínum reynir
hann að hugga mig með því að
strjúka mér en mér finnst öll
snerting óþægileg.
Sama hvað læknirinn sagði,
þá getur þetta ekki verið eðli-
legt. Við ákveðum að hringja
í lækni sem kemur og tví-
stígur yfir mér og afræður
loks að senda mig með sjúkra-
bíl á spítala. Þegar þangað er
komið ganga hlutirnir hægt.
Blóðþrýstingurinn er mældur,
blóðprufa tekin og mér gefin
aumingjaleg panodyl. Reyndar
eru verkirnir aðeins farnir að
hjaðna þegar þarna er komið
sögu enda langt liðið á daginn.
Ég er dauðuppgefin og dorma
þar sem ég ligg á bekknum.
Loks er okkur tjáð að ekkert
finnist að mér og okkur bent
á að fara niður á kvennadeild
Landspítalans. Þar er ég skoð-
uð í sónar sem sýnir að ekkert
sé að frekar en fyrri daginn og
við erum send heim án nokk-
urra frekari ráðlegginga.
Í næsta verkjakasti ætla ég
að vera heima og ekki eyða
orkunni í tilgangslausa spítala-
ferð. Stundum vildi ég bara fá
að deyja. Ekki af því að ég sé í
grunninn þunglynd eða áhuga-
laus um lífið. Þessir stöðugu
verkir og allt sem þeim fylgir
er einfaldlega það slæmt að
það er óbærilegt að lifa með
því.
Vika endómetríósu á Íslandi
Á morgun hefst vika endómet-
ríósu á Íslandi. Henni lýkur 1.
mars með alþjóðlega gulu-bola-
deginum en á þeim degi er fólk
hvatt til að sýna samhug og
klæðast einhverju gulu sem er
litur endómetríósu.
Endómetríósa/legslímu-
flakk er krónískur móðurlífs-
sjúkdómur. Talið er að um 5%
kvenna séu með sjúkdóminn.
Meðalgreiningartími sjúkdóms-
ins er sjö ár víðast um heim og
er engin ástæða til að ætla að
greiningartíminn sé styttri hér
á landi. Algengt er að endó-kon-
ur fari lækna á milli í mörg ár
í leit að sjúkdómsgreiningu og
hjálp áður en greining fæst. Á
meðan grasserar sjúkdómurinn
og versnar og líðanin eftir því
sömuleiðis.
Sjúkdómurinn á sér margar
birtingarmyndir. Í vægum til-
fellum finna konur engin ein-
kenni hans meðan aðrar búa
við krónískar kvalir með mik-
illi skerðingu lífsgæða. Sjúk-
dómurinn getur leitt til örorku
og í einstaka tilvikum hafa
fylgikvillar sjúkdómsins leitt
til dauða. Um 30% af ófrjósemi
og vanfrjósemi kvenna er talið
mega rekja til endómetríósu.
Merki um endómetríósu geta
meðal annars verið eitt eða
fleiri af eftirfarandi einkenn-
um: Miklir verkir við blæð-
ingar, sársauki við þvaglát og/
eða hægðir, sársauki við kyn-
líf og síþreyta. Sjúkdómurinn
er aðallega meðhöndlaður með
skurðaðgerðum og hormóna-
gjöf sem geta gefið góða raun.
Kvensjúkdómalæknar, skóla-
hjúkrunarfólk og heilbrigðis-
starfsfólk, foreldrar, ættingjar,
vinir og vinkonur, munið eftir
sjúkdómnum endómetríósu og
vísið konu með ofangreind ein-
kenni til Samtaka um endómet-
ríósu. Það gæti bjargað henni
frá margra ára þrautagöngu.
Fyrsta skrefið í átt að bata er
að fá sjúkdómsgreiningu og
þar með vita hvað er að.
Heimasíða: www.endo.is.
Netfang: endo@endo.is.
Facebook: Samtök um endó-
metríósu.
Heilbrigðismál
Silja
Ástþórsdóttir
formaður Samtaka
um endómetríósu
Fyrsta skrefið í
átt að bata er að
fá sjúkdómsgreiningu og
þar með vita hvað er að.
VIÐ FELLSMÚLA, 108 REYKJAVÍK - SÍMI: 585 2888
50%
afsláttur
AF ÚTILJÓSUM Í
KOPAR OG GYLLTU
OPIÐ ALLA DAGA
Mán. til fös. kl. 9 -18
Laugard. kl. 10 -16
Sunnud. kl. 12-16
5.995
2.997
6.995
3.497
3.995
1.997
4.995
2.497
„Maladomestica 10 punktar“
Þann 9. febrúar sl. féll dómur í Hæstarétti Íslands þar sem
staðfest er að Icelandair hafi mis-
notað markaðsráðandi stöðu sína
á flugleiðinni milli Keflavíkur og
Kaupmannahafnar. Var félagið
dæmt til að greiða 80 m.kr. í sektir.
Um var að ræða kynningu og sölu
á svokölluðum Netsmellum, sem
stóðu viðskiptavinum Icelandair
til boða á árinu 2004. Héraðsdóm-
ur hafði áður staðfest niðurstöðu
samkeppnisyfirvalda um brot Ice-
landair en fellt niður sektir.
Dómur Hæstaréttar felur í sér
mikilvægt fordæmi. Hann er stað-
festing þess að markaðsráðandi
aðili í farþegaflugi verður að gæta
sín vel á því að hindra ekki aðgang
að markaðnum með kynningu og
verðlagningu á flugfargjöldum.
Jafnframt er staðfest sú megin-
regla að sektir skuli liggja við brot-
um á bannreglum samkeppnislaga.
Horfði Hæstiréttur einnig til þess
að Icelandair hafði áður brotið
sama bannákvæði.
Samkeppnisyfirvöld hafa ítrekað
gripið inn í samkeppnishömlur á
flugmörkuðum
Engum vafa er undirorpið að sam-
keppnisaðstæður á flugmarkaði
skipta atvinnulíf og almenning
í þessu landi miklu máli. Fyrr-
greindur dómur fjallar um eitt af
allmörgum málum þar sem sam-
keppnisyfirvöld hafa gripið inn í
samkeppnishamlandi aðstæður á
flugmörkuðum.
Í tvígang hafa samkeppnisyfir-
völd gripið inn í undirverðlagn-
ingu Icelandair, í fyrra skiptið árið
2003 og hið síðara með ákvörðun
árið 2007. Seinna málið endaði með
fyrrgreindum Hæstaréttardómi.
Í nokkur skipti hafa sam-
keppnisyfirvöld gripið til aðgerða
vegna flugafgreiðslu á Kefla-
víkurflugvelli. Nægir að nefna
háar sektir á Flugþjónustuna á
Keflavíkurflugvelli (IGS), fyrir
misnotkun á markaðsráðandi
stöðu við afgreiðslu farþegaflug-
véla og nýleg fyrirmæli til IGS
ehf. um að ganga til samninga við
Cargo Express ehf. um fraktaf-
greiðslu, en því hafði verið neitað
um slíka samninga. Árið 2000 var
fyrirmælum beint til Flugstöðvar
Leifs Eiríkssonar hf. um að semja
við flugafgreiðslufyrirtækið Vall-
arvini um nauðsynlega aðstöðu til
innritunar og farþegaþjónustu, en
flugstöðin hafði hafnað slíku.
Þá hefur Samkeppniseftirlit-
ið beitt sér gagnvart flugmála-
yfirvöldum til að liðka fyrir sam-
keppni. Nægir að nefna að í fyrra
beindi Samkeppniseftirlitið bind-
andi fyrirmælum til Flugmála-
stjórnar um að breyta verklagi
sínu við veitingu flugréttinda með
það að markmiði að auka sam-
keppni í flugi til og frá Íslandi.
Nánar er fjallað um þessar og
fleiri aðgerðir í pistli nr. 1/2012,
sem birtur er á heimasíðu Sam-
keppniseftirlitsins.
Aðgerðirnar hafa skilað árangri
Um þessar mundir bjóða tvö flug-
félög upp á flugsamgöngur til og
frá Íslandi allan ársins hring.
Þriðja félagið hefur boðað starf-
semi. Fleiri flugfélög bjóða auk
þess upp á árstíðabundna þjónustu.
Ein forsenda þessa er að flugfélög
hafa val um flugþjónustufyrirtæki
auk þess sem þjónusta flugmálayf-
irvalda er smátt og smátt að færast
til betri vegar. Í þessu felst mikil
breyting á fáum árum, frá því að
eitt flugfélag réði lögum og lofum
og naut til þess ýmiss konar stuðn-
ings yfirvalda.
Þessa breytingu má að miklu
leyti þakka þeim sem sáu tækifæri
til þess að bjóða upp á nýja valkosti
og höfðu kjark til að hrinda þeim
í framkvæmd. Jafnljóst er að þær
tilraunir hefðu í mörgum tilvikum
mistekist, ef samkeppnislaganna
hefði ekki notið ekki við og þeim
fylgt eftir.
Margt er hins vegar óunnið.
Nefna má að í skýrslu Samkeppn-
iseftirlitsins nr. 2/2008, Öflug
uppbygging – Opnun markaða og
efling atvinnustarfsemi, er m.a.
fjallað sérstaklega um flugmark-
aði, bent á ýmsar aðgangshindran-
ir inn á þessa markaði og leiðir til
að ryðja þeim úr vegi.
Samkeppnislögin vernda sam-
keppni en ekki alltaf einstaka
keppinauta
Hæstaréttardómur sá sem gerð-
ur var að umtalsefni hér í upphafi
markar endalok á mjög langri með-
ferð málsins hjá Samkeppniseftir-
litinu og dómstólum. Málið er raun-
ar gott dæmi um það hversu hart
er oft tekist á um úrlausnir sam-
keppnismála og hversu flókin þau
geta verið.
Þessi langa málsmeðferð leið-
ir jafnframt hugann að því að
úrlausnir samkeppnisyfirvalda
koma ekki alltaf kvartandanum
sjálfum að fullum notum, þótt sem
betur fer séu til fjölmörg dæmi
um að þær hafi komið í veg fyrir
að keppinautar hafi hrökklast út af
markaðnum.
Skiljanlegt er að keppinautur
sem kvartar til samkeppnisyfir-
valda vilji skjóta úrlausn máls.
Staðreyndin er hins vegar sú að
samkeppnislöggjöfin og fram-
kvæmd hennar beinist ekki að því
að bjarga fyrirtækjum frá hvers
konar tjóni af samkeppnishindr-
unum, heldur því að stöðva brot
og skapa til framtíðar bætt sam-
keppnisumhverfi, efnahagslífinu
og almenningi til hagsbóta.
Á hinn bóginn getur endanleg
niðurstaða í samkeppnismálum
verið keppinautum tilefni til þess
að sækja bætur á hendur því fyr-
irtæki sem braut samkeppnislögin
og bakaði þeim tjón.
Samkeppnislög skipta miklu
máli á flugmarkaði
Samfélagsmál
Jón Baldvin
Hannibalsson
fv. ráðherra
Samkeppnislög
Páll Gunnar
Pálsson
forstjóri
Samkeppniseftirlitsins