Fréttablaðið - 22.03.2012, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR 22. mars 2012
Miklu stærri
slagur
Utan Asíu fer ekki mikið fyrir fréttum af sögulegri
valdabaráttu í Kína, einu allra
mikilvægasta samfélagi jarð-
arinnar. Hér vestra höfum við
verið upptekin af prófkjörum
í Bandaríkjunum. Þaðan fáum
við daglegar fréttir af baráttu
fólks sem virðist hafa ofsafeng-
inn áhuga á kynlífi nágranna
sinna og mikla trú á sköpunar-
sögu biblíunnar. Rick Santorum,
Rick Perry og Sarah Palin eru
því flestum kunn en öllu minna
fer fyrir nöfnum eins og Wen
Jibao, Xi Jinping, Bo Xilai, Li
Keqing eða Wang Qishan. Það
getur verið kostulegt að fylgj-
ast með prófkjörum repúblik-
ana. Sú skemmtun dregur hins
vegar athygli manna frá því
sem raunverulega er að gerast í
stjórnmálum mannkyns.
Annar slagur
Á meðan Santorum varar við
þeirri lausung sem of mikil og
almenn menntun getur valdið og
frjálshyggjumenn berjast fyrir
auknum ríkisafskiptum af kyn-
lífi kjósenda er annars konar
barátta háð austur í Kína. Hún
snýst um hvernig koma eigi á
lýðræði í stærsta ríki heimsins,
draga úr ójöfnuði og spillingu,
tryggja aðgang milljarðs manna
að sæmilegu heilbrigðiskerfi og
opna eða loka Kína í efnahags-
legu og pólitísku tilliti. Löng og
tvísýn barátta sem varðar allan
heiminn er hafin.
Val á valdhöfum
Í bráð snýst taflið í Kína um
æðstu embætti landsins og
ekki síst um sæti í fastaráði
stjórnmálanefndar Kommún-
istaflokksins. Stór embætti hjá
ríki, borgarstjórnum, héraðs-
stjórnum, flokki og stofnun-
um skipta raunar þúsundum.
Kerfið er risavaxið og óraflók-
ið. Síðustu ár hefur val á valda-
mönnum verið niðurstaða af
málamiðlunum á milli ólíkra
afla. Óánægja fer ört vaxandi
með þau ósýnilegu ferli sem þar
liggja að baki. Hagsmunir hafa
líka orðið rammari og sundr-
ast meira en áður. Nú í þessum
mánuði sauð upp úr.
Stjarnan Bo
Leiðtogi flokksins í risaborginni
Chongqing, Bo Xilai, háði opin-
bera baráttu fyrir sæti í fasta-
ráðinu. Bo náði snilldartökum á
kínverskum fjölmiðlum. Hann
sá þeim fyrir sífelldum upp-
ákomum og gerðist vinsæll lýð-
skrumari sem sagðist vilja tala
beint við þjóð sína. Bo sagði sig
vinstri mann og þjóðernissinna
sem vildi endurlífga „rauða“
menningu Maótímans. Hann
endurvakti byltingarsöngva og
slagorð og fór í vinsælar her-
ferðir gegn spillingu og glæp-
um um leið og hann hamraði
á einföldum áróðri. Wen Jibao
forsætisráðherra tók Bo af lífi
í pólitískum skilningi fyrir
skemmstu með ræðu þar sem
hann minnti á ógnir Maótímans
og sagði að umbætur í lýðræðis-
átt væru eina leið Kína til fram-
fara. Bo reyndist fámennur og
er úr sögunni.
Xi Jinping
Ekkert er einfalt í Kína en svo
virðist sem öfl sem vilja í senn
umbætur í efnahagsmálum,
aðgerðir gegn spillingu og skref
í átt til lýðræðis séu í sókn. Þeir
sem gæla við kommúnisma og
einangrunarhyggju eru greini-
lega á undanhaldi með falli Bo
Xilai og afhjúpun á því lýð-
skrumi og sjálfsdýrkun sem
voru hans ær og kýr. Líklegast
er að Xi Jinping verði valinn
leiðtogi flokksins á þessu ári og
forseti að ári. Hann er umbóta-
sinnaður í efnahagsmálum. Xi
berst hins vegar ekki aðeins
gegn spillingu heldur líka fyrir
auknum aga innan flokksins
sem gæti orðið á kostnað hug-
mynda um aukið lýðræði. Hann
er hámenntaður, tvöfaldur dokt-
or, og líklegur til að skilja Vest-
urlönd betur en forverar hans.
Valdakerfið í Kína verður hins
vegar hans tímafrekasta við-
fangsefni.
Wen Jibao
Wen Jibao, núverandi forsætis-
ráðherra, mun fljótlega stíga til
hliðar en hópur fólks sem virð-
ist í sókn hefur lík viðhorf. Wen
hefur ítrekað rætt um lýðræði
sem stjórnarform framtíðarinn-
ar og um aukin mannréttindi.
Hann leggur þó meiri áherslu á
að menn noti þekkingu, vísindi
og skynsemi við lausn vanda-
mála en á pólitískar breyting-
ar, þótt hann hafi raunar nefnt
kerfisbreytingar í stjórnmál-
um sem möguleika. Wen hefur
gefið í skyn að Kínverjar verði
að endurmeta atburðina á torg-
inu við Hlið hins himneska frið-
ar en slíkt endurmat gæti opnað
leið fyrir umfangsmiklar póli-
tískar umræður í landinu. Wen
og menn honum handgengnir
hafa líka bent á að Kína þurfi
hið fyrsta að verða alvöru rétt-
arríki.
Næsti forsætisráðherra
Baráttan um embætti forsæt-
isráðherra virðist vera á milli
tveggja manna sem báðir eru
umbótasinnaðir. Annar er hag-
fræðidoktorinn Li Keqiang,
hinn fjármálasérfræðingur-
inn Wang Qishan. Li sem er tal-
inn líklegri er áhugasamur um
bætta stöðu einkafyrirtækja í
Kína gagnvart ríkisfyrirtækj-
um. Wang sem er þekktur af
áhuga á aukinni tengingu Kína
við fjármálakerfi heimsins virð-
ist njóta stuðnings þeirra sem
nú gagnrýna forustuna fyrir of
litlar efnahagsumbætur. Báðir
þekkja vel alþjóðleg efnahags-
mál.
Áhugi á breytingum
Þrátt fyrir að í Kína hafi orðið
stærsta lífskjarabylting mann-
kynssögunnar gætir vaxandi
óánægju í landinu. Almenn-
ingur hefur til þessa verið frá-
hverfur stjórnmálum og talið
þau uppsprettu ills eins. Áhugi
á lýðræði og opnu samfélagi fer
hins vegar ört vaxandi og sömu-
leiðis áhugi á alvöru baráttu
gegn spillingu, ofríki embættis-
manna og gífurlegum ójöfnuði
í landinu. Fram undan er tími
gerjunar, átaka og sköpunar í
kínversku þjóðlífi.
Í DAG
Jón Ormur
Halldórsson
dósent
Þrátt fyrir að í Kína hafi orðið stærsta lífs-
kjarabylting mannkynssögunnar gætir
vaxandi óánægju í landinu.
Ego vill stuðla að fjölgun á umhverfishæfari bílum á Íslandi og býður því græn
bílalán. Græn bílalán standa til boða við kaup á bílum í útblástursflokkum A, B
og C og eru þau án lántökugjalda út júnímánuð 2012.
Kannaðu kosti grænna bílalána á ergo.is
Engin lántökugjöld á
grænum bílalánum
Suðurlandsbraut 14 > sími 440 4400 > www.ergo.is > ergo@ergo.is