Fréttablaðið - 04.05.2012, Blaðsíða 10

4. maí 2012 FÖSTUDAGUR10
Notaðu Nicky þegar
þú ert búinn!
Íslandi ber vegna aðildar
að EES að innleiða reglu-
gerðir um nýjar evrópskar
stofnanir með miklar
heimildir tengdar fjármála-
mörkuðum. Sérfræðingar í
stjórnskipunarrétti telja að
með því myndu stjórnvöld
brjóta stjórnarskrá.
Íslenskum stjórnvöldum er óheim-
ilt að festa í lög reglugerðir frá
Evrópusambandinu (ESB) um
nýjar stofnanir sem eiga að vakta
fjármálakerfi Evrópuríkja þar
sem reglur um þær standast ekki
íslensku stjórnarskrána. Þetta er
mat tveggja sérfræðinga í stjórn-
skipunarrétti sem unnið hafa álits-
gerð fyrir íslensk stjórnvöld.
Þrjár nýjar stofnanir ESB og
eitt ráð tóku til starfa 1. janúar
2011. Þeim er ætlað að verja
stöðug leika fjármálakerfisins og
eru viðbrögð sambandsins við
fjármála kreppunni sem leikið
hefur Evrópu illa á síðustu árum.
Íslandi ber, sem aðila að samn-
ingnum um Evrópska efnahags-
svæðið (EES), að festa reglur um
nýju stofnanirnar í íslensk lög.
Nýju stofnanirnar eru valda miklar
og hafa meðal annars heimildir til
að svipta banka starfsleyfi, sekta
fjármálastofnanir og bregðast við
með ýmsum öðrum hætti komi til
neyðarástands.
Lögfræðiprófessorarnir Björg
Thorarensen og Stefán Már
Stefáns son, sem bæði eru sér-
fræðingar í stjórnskipunarrétti,
voru fengnir til að meta hvort aðild
Íslands að þessum nýju stofnunum
stangaðist á við íslensku stjórnar-
skrána. Í álitsgerð sem þau skiluðu
forsætisráðuneytinu, efnahags- og
viðskiptaráðuneytinu og utanríkis-
ráðuneytinu í lok apríl kemur fram
að ekki sé hægt að taka upp reglu-
gerðirnar óbreyttar.
Með því að lögfesta reglu-
gerðirnar hér á landi myndi
Ísland framselja ríkisvald til yfir-
þjóðlegra eftirlitsstofnana. Engar
heimildir eru til slíks í stjórnar-
skránni, samkvæmt álitsgerð
Bjargar og Stefáns. Þau segja
mikilvægt að huga að breytingum
á stjórnarskrá til að löggjafinn
geti starfað innan laga í alþjóð-
legu samstarfi.
Þarf að breyta stjórnarskránni
Nýju eftirlitsstofnanirnar hafa
heimildir til að taka bindandi
ákvarðanir gagnvart Fjármála-
eftirlitinu og eftir atvikum Seðla-
bankanum. Þær hafa líka heim ildir
til að taka bindandi ákvarðanir
sem geta haft íþyngjandi réttar-
áhrif á íslensk fjármálafyrir-
tæki. Í þessu felst yfirþjóðlegt
vald umfram það sem talist getur
heimilt samkvæmt stjórnarskrá.
Engin ákvæði eru í íslensku
stjórnarskránni um framsal á ríkis-
valdi til yfirþjóðlegra stofnana.
Slík ákvæði eru í stjórnar skrám
annarra Norður landa, sem og
flestra annarra Evrópu ríkja.
Með innleiðingu reglugerða um
nýju eftirlitsstofnanirnar yrði
„stigið skrefi lengra í framsali
framkvæmdavalds og dómsvalds
en áður hefur verið fallist á að
rúmist innan 2. greinar stjórnar-
skrárinnar,“ segir í álitsgerðinni.
Ísland hefur tvo kosti í stöðunni,
að breyta stjórnarskránni eða
sætta sig við að á endanum verði
EES-samningurinn óvirkur, segir
Össur Skarphéðinsson utanríkis-
ráðherra. Hann segir augljóst að
stefna eigi að fyrri kostinum.
Össur segist ánægður með nýju
evrópsku eftirlitsstofnanirnar og
segir að hann hefði gjarnan viljað
að stofnanirnar hefðu orðið til
fyrr. „Það er vel hugsanlegt að þá
hefði bankahrunið orðið öðruvísi
og að Icesave hefði aldrei komið
upp. Eitt af því sem þessar nýju
reglur segja er meðal annars að
ef ágreiningur kemur upp á milli
fjármálaeftirlita í mismunandi
löndum þá sker samevrópsk eftir-
litsstofnun úr. Það hefði munað um
það árið 2008.“
Álitamál hafa komið upp frá
því EES-samningurinn var sam-
þykktur hér á landi árið 1992 í
tengslum við nýjar reglur sem
Ísland hefur tekið upp. Í öllum til-
vikum hefur niðurstaðan verið sú
að þær einstöku breytingar sem
þar hafi verið fjallað um brytu
ekki í bága við stjórnarskrá.
Björg og Stefán benda á að þó
að hver og ein þessara breytinga
standist skoðun kunni að vera að
mun meira vald hafi þegar verið
framselt til erlendra stofnana en
heimilt hefði verið ef allar breyt-
ingarnar hefðu verið gerðar í einu.
„Því er mikilvægt að huga að
nauðsynlegum stjórnarskrárbreyt-
ingum til þess að tryggja að lög-
gjafinn starfi innan þeirra marka
sem leidd verða af stjórnarskránni
um alþjóðlegt samstarf,“ segir í
álitsgerðinni.
Óheillaspor að fórna EES
Össur segir að þær breytingar sem
gerðar hafi verið á EES-samn-
ingnum frá því hann var samþykkt-
ur hér á landi árið 1992 geti þegar
hafa leitt til þess að sam ningurinn
eins og hann er framkvæmdur sé
ekki í samræmi við stjórnarskrána.
Hann segir að ítrekað hafi verið
bent á að vafi væri á að mál, sem
verið væri að taka inn í íslensk lög,
stæðust stjórnarskrá.
„Ég er þeirrar skoðunar að EES-
samningurinn sé kominn út fyrir
það sem stjórnarskráin heimilar,“
segir Össur. Ekki sé lengur heimilt
að innleiða reglur sem beri að gera
án þess að brjóta stjórnarskrána,
og því þurfi að breyta henni.
Stjórnarskráin stöðvar eftirlitsstofnanir
MARKAÐIR Eftirlit með evrópskum fjármálamörkuðum hefur verið stóraukið eftir
fjármálakreppuna sem gengið hefur yfir Evrópu á síðustu árum. Samevrópskar
eftirlitsstofnanir fara þó illa saman við íslensku stjórnarskrána. NORDICPHOTOS/AFP
Evrópusambandið kom þremur nýjum
stofnunum og einu nýju ráði á laggirnar
í kjölfar fjármálakreppunnar 2008.
Stofnanirnar og ráðið tóku til starfa 1. janúar
2011. Meginhlutverkið sem þeim er ætlað
er að bæta starfsemi innri markaðar Evrópu-
sambandsins (ESB) með því að tryggja að
löggjöf sé samræmd og áhrifarík. Þær eiga
að vernda stöðugleika fjármálakerfisins,
gegnsæi markaðar og framleiðslu, og vernd
innstæðueigenda og fjárfesta.
Stofnanirnar eru: Evrópska bankaeftirlitið
(EBA), Evrópska eftirlitsstofnunin með
tryggingum og starfstengdum lífeyri (EIOPA),
Evrópska eftirlitsstofnunin með verðbréfa-
og fjármálamörkuðum (ESMA) og Kerfis-
áhætturáð (ESRB).
Verja stöðugleika
fjármálakerfisins
Brjánn
Jónasson
brjann@frettabladid.is
FRÉTTASKÝRING: EES og stjórnarskráin