Fréttablaðið - 04.05.2012, Blaðsíða 12

4. maí 2012 FÖSTUDAGUR12
S
tyr hefur staðið um
frum vörp Stein gríms
J. Sigfússonar um fisk-
veiðistjórnunarkerfi
og veiðigjöld. Fjöldi
umsagna hefur litið
dagsins ljós og eru þær nánast
allar neikvæðar. Á miðvikudag
var lagt fram álit sérfræðinga
atvinnuveganefndar sem segja
frum varpið munu ganga af fjölda
sjávarútvegsfyrirtækja dauðum.
Ber ekki gagnrýnin vott um að of
hátt sé reitt til höggs í gjaldtöku?
Varla er ætlunin að setja fjölda fyr-
irtækja á hausinn?
„Að sjálfsögðu ekki, enda hefur
það aldrei staðið til að sæmilega
vel rekin fyrirtæki réðu ekki við
þetta gjald. Aðferðafræðin gengur
einmitt út á að skilja eftir ríkulega
ávöxtun á alla fjármuni sem nauð-
synlegir eru í greininni og skilja
eftir svigrúm til fjárfestinga.
En ef það er þannig að veru legur
hluti sjávarútvegsins ræður ekki
við þetta gjald, jafnvel þó það væri
eitthvað lægra, þá vaknar náttúru-
lega spurningin um hvernig á því
standi.“
Afkoman miklu betri
Steingrímur segir umhugsunarefni
að afkoma greinarinnar hafi verið
mjög góð síðustu 3 til 4 ár, sem sé
mjög gott. Skuldir hafi lækkað um
150 til 170 milljarða frá árinu 2008
og til ársloka 2012. Eigið fé greinar-
innar hafi aukist um yfir 200 millj-
arða og framlegðin sé 70 prósentum
meiri en hún var árið 2008.
„Þannig að ef við spyrjum okkur,
ef sjávarútvegurinn ræður samt
ekki við neitt umtalsvert meira
veiðigjald, þrátt fyrir að skuldir
hafi lækkað um 150 til 170 millj-
arða, eiginfjárstaðan breyst mjög
til batnaðar og framlegðin hafi farið
langleiðina í að tvöfaldast; hvernig
var þá reksturinn á þeim tíma, þ.e.
2008?
Hvaða grunnur var þá fyrir þær
lánveitingar til sjávarút vegsins
sem gerði hann svo skuldugan
sem raun ber vitni, ef þessi stór-
bættu skilyrði, lágt gengi, ágætt
verð á mörkuðum og góð aflabrögð,
skipta engu? Greinin hefur notið
þessara góðu ára án þess að greiða
nema mjög lítið veiðigjald og fæst
fyrir tæki hafa greitt mikinn skatt,
þar sem þau áttu uppsafnað tap.
Hvernig í ósköpunum stendur þá á
því að greinin hefur samt sem áður
enga burði til að leggja umtalsvert
meira af mörkum?“
Ertu þá að segja að greinin hafi
burði til þess?
„Í mínum huga er enginn vafi
á því að hún hefur það miðað við
afkomuna eins og hún er. Það hefur
alltaf verið meiningin að reyna að
finna hvað sé hóflegt í þeim efnum
og við erum alltaf tilbúin til að
skoða grunninn, þarf að hækka pró-
sentumörkin eða lækka hlutfallið?“
Óábyrg lánastefna
Steingrímur segir það vandamál
hve hluti sjávarútvegsfyrirtækja er
enn skuldsettur vegna kvótakaupa.
Veiðiheimildir hafi verið keyptar á
uppsprengdu verði og þrátt fyrir að
góður tími hafi reynst til að greiða
þau niður séu skuldirnar enn of
íþyngjandi fyrir sum fyrirtæki.
Verið sé að kanna hvort hægt sé að
taka á því með sértækum aðgerðum.
En var þetta ekki einfaldlega
umhverfið sem menn bjuggu við?
Ef átti að veiða fisk, varð þá ekki
að borga markaðsverð fyrir kvóta?
„Vissulega, en það segir líka sína
sögu varðandi þetta kerfi og hvort
það var að öllu leyti svo gott að ekki
megi anda á það.
Maður spyr sig líka um for sendur
lánveitinganna þegar bankarnir
koma með sínar umsagnir núna.
Þeir vilja auðvitað að fyrirtækin fái
sem mestar tekjur svo þeir séu sem
öruggastir um sín lán. Þeir hefðu
hins vegar vel mátt velta fyrir sér
grundvöll lánveitinganna á sínum
tíma. Hvað voru menn að gera
þegar þeir lánuðu svona botnlaust
inn í sjávarútveginn til kvótakaupa
á uppsprengdu verði?“
Steingrímur segir það líka galla
að margir stilli dæminu þannig upp
að heildarskuldir sjávarútvegsins,
af hvað tagi sem er, séu tíndar til.
Það lúti ekki bara að kvótakaupum
heldur einnig fjárfestingum út fyrir
greinina.
„En er hægt að gera kröfur um
að framlegð af veiðum og vinnslu
standi undir þeim? Maður spyr sig
líka hvort ekki komi neinar tekjur á
móti öðrum fjárfestingum sjávarút-
vegsins. Getum við fallist á að auð-
lindarentan eigi að renna í þetta?“
Ertu að segja að útgerðin dragi
þessa skökku lánamynd upp?
„Já, mér sýnist að það sé þannig
á köflum að menn dragi upp dekkri
mynd en ella. Það kemur manni
mjög á óvart ef þessar gjörbreyttu
að stæður greinarinnar hafa ekkert
lagað stöðuna og aukið getu greinar-
innar til að leggja meira af mörkum.“
Þjóðin eigi auðlindina
Að auki segir Steingrímur sum
fyrir tæki hafa þurft að greiða
skuldsettum eigendum sínum
mikinn arð undanfarin ár. Þeir séu
því háðir rekstrinum og taki mikinn
arð til að greiða af lánunum. Í raun
sé verið að láta fyrirtækin borga
sig sjálf með stífum arðgreiðslum
til eigenda. Allt þetta þurfi að skoða
og að hve miklu leyti eigi að taka til-
lit til aðstæðna og að hve miklu leyti
menn vilji gera það.
„Svo mega menn ekki gleyma
því að undirliggjandi er auðvitað
deilan um það hver á auðlindina og
það glittir í hana í mörgum álitum.
Hver á tilkall til viðbótar rentunnar
á þeim árum þegar hún er mjög
mikil?
Það blasir við að hið lága raun-
gengi færir til mikil verðmæti
og hvaðan fara þau? Þau birtast í
skertum kaupmætti landsmanna.“
Steingrímur spyr hvort ósann-
gjarnt sé að þjóðin sem eigandi auð-
lindarinnar fái hlutdeild í auknum
hagnaði sem myndist við slíkar
aðstæður. Sérstaklega þar sem lágt
gengi, sem nýtist útflutningnum,
komi niður á hag fjölskyldna.
Byggt á sáttanefnd
Nokkuð hefur verið gagnrýnt að
ekki hafi verið haft samráð við
sjávarútveginn varðandi kvóta-
frumvarpið. Steingrímur hafnar
því alfarið.
„Þetta á sér náttúrulega aðdrag-
anda til margra ára og þess vegna
áratuga, aftur til skýrslu auðlinda-
nefndarinnar um aldamótin. Það
er ekki eins og byrjað sé á núlli og
grunnurinn er auðvitað starf sátta-
nefndarinnar.“
En er það? Það hefur einmitt
verið gagnrýnt að farið sé í aðra átt
en þar var lagt til.
„Jú, þetta er sú leið. Að menn
fái nýtingarleyfi til alllangs tíma
og uppistaða veiðiheimildanna sé
í þeim. Búnir séu til tveir pottar
og ríkið verði sér með sinn hlut
sem notaður sé í hliðarráð stafanir.
Sáttanefndin skildi eftir marga
lausa enda og hætti almennt við mál
þegar um þau varð ágreniningur.
Það eru auðvitað himinn og haf
á milli endanna í þessu máli og
hafa alltaf verið. Á milli þeirra sem
engar breytingar vilja og þeirra
sem vilja umturna kerfinu. Þetta er
málamiðlun.“
Tæknilegar útfærslur
Í áliti sérfræðinga atvinnuvega-
nefndar segir að verði veiði-
gjaldið lækkað um helming ráði
vel flest sjávarútvegsfyrirtæki við
út færsluna. Er það lending?
„Ég ætla ekki að tjá mig um ein-
stakar tölur í þessum efnum, heldur
útfæra aðferðina.
Ég tel að grunnurinn í þessu sé
einfaldur. Hann er sá að slá því
föstu í eitt skipti fyrir öll að um
sameiginlega auðlind í eigu þjóðar-
innar sé að ræða. Að menn fái nýt-
ingarrétt og séu sæmilega tryggir
með hann til alllangs tíma og greiði
eðlilegt gjald fyrir. Þegar myndast
umframhagnaður vegna sérstakra
aðstæðna í hagkerfinu – sem kosta
þjóðina á hina hliðina, gleymum því
ekki – þá sé eðlilegt að hann gangi
að einhverju leyti til þjóðarinnar.
Og þá er þetta bara spurning-
in um hvernig menn skipta því.
Hver á skiptingin að vera á milli
þjóðar sem eigenda auðlindar og
út gerðarinnar sem þarf að geta
búið við góð ár til að byggja sig
upp og styrkja. Það eru tækni-
legar útfærslur um upphæð gjalds,
aðlögunar tíma og fleira.
Þetta á ekki að vera styrjöld í
mínum huga, við eigum að reyna að
ná málefnalega góðri niðurstöðu.“
Föstudagsviðtaliðföstuda
gur Steingrímur J. Sigfússon, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra
Ég tel að grunnurinn í þessu sé ein-
faldur. Hann er sá að slá því föstu í
eitt skipti fyrir öll að um sameiginlega
auðlind í eigu þjóðarinnar sé að ræða.
Þetta á ekki að vera styrjöld
Steingrímur J. Sigfússon segir að ef sjávarútvegurinn geti ekki lagt meira til samfélagsins við þær hagstæðu aðstæður sem nú ríkja,
geti hann það aldrei. Hann segir mörg fyrirtæki hafa skuldsett sig um of í kvótakaupum og gagnrýnir banka fyrir lánastefnu. Hann
segir Kolbeini Óttarssyni Proppé að grunnhugmyndin að fiskveiðistjórnunarkerfi sé einföld; þjóðin eigi auðlindirnar.
VILL MÁLEFNALEGA UMRÆÐU Steingrímur J. Sigfússon kallar eftir málefnalegri umræðu um málefni fiskveiðistjórnunar. Í grunn-
inn sé málið einfalt; þjóðin eigi auðlindina og eigi að njóta hennar. Verði umframhagnaður vegna ytri aðstæðna þurfi að skipta
honum á milli útgerðar og þjóðar. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Hræðsluáróður
útgerðar
Steingrímur segir eðlilegt að
forsvarsmenn byggðarlaga, sem
séu háð stórum sjávarútvegsfyrir-
tækjum, og starfsmenn þeim
tengdum hrökkvi í kút þegar
forsvarsmenn greinarinnar gangi
fram með líkum hætti og nú hefur
verið gert. Ekki megi gleyma þeim
gríðarlegu hagsmunum sem liggja
undir. „Við eigum við aðila sem
eru mjög öflugir og hafa fjármuni
til að heyja hana býsna harðskeytt.
Einhver verður hins vegar að gæta
að almannahagsmunum.“
En getur hann ábyrgst að engin
fyrirtæki fari á hausinn vegna
breytinga á kerfinu?
„Nei, að sjálfsögðu get ég það
ekki, enda hefur það aldrei verið
þannig að öll sjávarútvegsfyrirtæki
gangi alltaf. Að uppistöðu til eiga
sæmilega vel rekin fyrirtæki að geta
klárað sig og viðfangsefnið er að
finna hvar það liggur. Ef við ætlum
að miða veiðigjald við skuldugasta
og verst rekna sjávarútvegsfyrir-
tæki landsins, þá er það fljótlegt;
það verður núll krónur og kannski
minna en það.“
Opið til kl. 17 í miðborginni
og víða lengur.
Verum, verslum og njótum
vorsins þar sem hjartað slær!
LANGUR
LAUGARDAGUR
5. MAÍ
B
ra
nd
en
bu
rg