Fréttablaðið - 05.05.2012, Blaðsíða 18

18 5. maí 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þarf deilan um makrílinn að hafa áhrif á aðildarvið-ræðurnar við Evrópusam-bandið? Svarið er: Hjá því
verður tæplega komist. Álitaefnið
er hitt: Hvers konar áhrif?
Eindregnustu andstæðingar
aðildar nota hverja snurðu sem
hleypur á þráðinn í samskiptum
Íslands við sambandið eða einstök
aðildarríki þess til að setja fram
kröfu um viðræðuslit. Röksemdin
er: Þarna liggja óvinir Íslands á
fleti fyrir.
Þetta er ekki nýtt. Á sinni tíð
nýttu andstæðingar Atlantshafs-
bandalagsins sérhverja deilu
vegna fiskveiðihagsmuna til að
krefjast úrsagn-
ar. Þegar Efna-
hagsbandalagið
reyndi að þvinga
fram lausn á
landhelgisdeil-
unni í byrjun
áttunda áratug-
arins með því að
fresta gildistöku
EFTA-samnings
um tollalækkan-
ir á sjávarafurðum heyrðust þessi
sjónarmið einnig.
Í meira en sextíu ár hafa for-
ystumenn þjóðarinnar jafnan kom-
ist að sömu niðurstöðu þegar slík
álitamál hafa verið uppi: Hún er
sú að láta hvorki voldugri viðsemj-
endur beygja sig í samningum né
skammsýna lýðskrumara í innan-
landspólitíkinni draga Ísland úr
því alþjóðasamfélagi sem það til-
heyrir og hefur reynst efnahags-
leg og pólitísk kjölfesta fullveldis-
ins.
Ekkert hefur breyst að þessu
leyti. Makríldeilan er því ekki til-
efni til þess að slíta aðildarviðræð-
unum. Þar eru einfaldlega stærri
hagsmunir í húfi. Hitt er annað
að við þurfum að haga tímasetn-
ingu og framgangi viðræðnanna
með það í huga að tapa ekki samn-
ingsstöðu um réttmæta hlutdeild í
makrílstofninum.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson kristjan@frettabladid.is, Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Makríllinn og Evrópusambandið
Í þessu sambandi þarf að hafa í huga að við þurfum að vísa til mismunandi viðmiða eftir samningsaðstæðum
hverju sinni. Á vettvangi Evrópu-
sambandsins gildir veiðireynslan
varðandi staðbundna fiskistofna
innan landhelginnar. Þegar við
komum hins vegar sem nýliðar að
veiði úr stofnum sem flakka um
stærra hafsvæði er meiri áhersla
á dreifingu, breytt göngumynstur,
efnahagslega hagsmuni og fram-
lag til rannsókna.
Ástæðan fyrir því að önnur
Evrópusambandsríki komast
ekki í staðbundna fiskistofna hér
við land þrátt fyrir aðild er sú að
veiðireynslan tryggir hagsmuni
Íslands að fullu. Hún skiptir ein-
faldlega mestu í innbyrðis skipt-
ingu aðildarþjóðanna. En þar sem
við höfum ekki sömu veiðireynslu
í makríl er samningsstaðan sterk-
ari utan sambandsins í því tilviki
með því að viðmiðin eru þá fleiri.
Af þessu leiðir að hyggilegt er
af íslenskum stjórnvöldum að láta
viðræður um sjávarútvegskaflann
í aðildarviðræðunum dragast þar
til lausn er fengin í makríldeilunni.
Þegar kemur að samningum við
þriðju þjóðir um aðra deilistofna
þar sem við höfum langa veiði-
reynslu getur hins vegar verið
styrkur í því að hafa allt afl Evr-
ópusambandsins á bak við íslenska
hagsmuni. En sú aðstaða er ekki
fyrir hendi varðandi makrílinn.
Við höfum litið á okkur bæði
sem strandveiðiþjóð og úthafs-
veiðiþjóð. Þetta þýðir að það er
ekki alltaf full samkvæmni í þeim
áherslum á viðmið sem við vísum
til þegar rök eru borin fram fyrir
íslenskum hagsmunum. Hafréttar-
reglurnar eru nægjanlega rúmar
til þess.
Mismunandi viðmið
Stundum er látið í veðri vaka að núverandi veiðar á mak-ríl helgist einvörðungu af fullveldisrétti þjóðarinnar.
Það er ekki allskostar rétt. Veiði-
heimildirnar takmarkast af alþjóð-
legum hafréttarreglum sem skylda
okkur til að semja á grundvelli
sérstakra viðmiða. Í dag er Ísland
rétt eins og hinar veiðiþjóðirnar að
brjóta þessar reglur með ofveiði.
Það er alltaf erfitt að semja í
fiskveiðideilum og helst á færi
sterkra ríkisstjórna meðal annars
fyrir þá sök að ásakanir um und-
irlægjuhátt hafa alltaf átt greið-
an aðgang að þjóðarsálinni. Engir
fundu meira fyrir því en forystu-
menn Sjálfstæðisflokksins í land-
helgissamningunum á sínum tíma.
Mikilvægt er því að umræðan fari
fram með upplýstum hætti en ekki
eftir lögmálum lýðskrumsins.
Bæði Evrópusambandið og
Ísland hafa lýst því yfir að makríl-
deilan og aðildarviðræðurnar séu
aðskilin mál. En með engu móti
er unnt að áfellast Ísland fyrir að
láta hraðann í aðildarviðræðun-
um um sjávarútvegskaflann ráð-
ast af eigin hagsmunum í makríl-
deilunni.
Efnahagslegar refsiaðgerðir eru
fráleit leið við lausn slíkra deilu-
mála og í þessu samhengi skýrt
brot á EES-samningnum. Einn
mótleikur Íslands gæti verið sá
að bjóða upp á þann kost að leggja
ágreininginn í makrílsamningun-
um fyrir alþjóða hafréttardómstól-
inn eða gerðardóm.
Það væri krókur á móti bragði
og myndi sýna styrk Íslands og
trú á lagalegan rétt. Á hinn bóg-
inn myndi það benda til veikleika
í röksemdafærslu Evrópusam-
bandsins og Noregs ef þessir við-
semjendur tækju því illa.
Krókur á móti bragði
ÁLFASALAN 2012
Þ
etta á ekki að vera styrjöld í mínum huga, við eigum að
reyna að ná málefnalega góðri niðurstöðu,“ sagði Stein-
grímur J. Sigfússon sjávarútvegsráðherra í viðtali við
Fréttablaðið í gær um deilurnar sem nú eru um fiskveiði-
stjórnunarfrumvörp ríkisstjórnarinnar. Samt er það nú
svo að ríkisstjórnin hefur efnt til víðtæks ófriðar við sjávarútveg-
inn um starfsskilyrði atvinnugreinarinnar.
Steingrímur lætur í sama viðtali í það skína að grunnviðfangs-
efnið sé að slá því föstu að fiskimiðin séu sameiginleg auðlind í eigu
þjóðarinnar, að útgerðarmenn fái nýtingarrétt og séu „sæmilega
tryggir með hann til alllangs tíma
og greiði eðlilegt gjald fyrir.“ Og
það er alveg rétt hjá Steingrími.
Þetta er kjarni málsins og ef
ríkisstjórnin hefði haldið sig við
hann væri líklega minna stríð.
Menn væru þá sammála um að
sjávarútvegurinn ætti að borga
meira fyrir afnotarétt sinn af
auðlindinni og styrinn stæði fyrst og fremst um upphæð gjaldsins.
Ríkisstjórnin gat ekki staðizt þá freistingu að leysa úr þessu
grundvallaratriði og hreyfa að öðru leyti ekki við fiskveiðistjórn-
unarkerfinu, heldur ákvað að gera að því atlögu á mörgum víg-
stöðvum. Inn í upphafleg kvótafrumvörp Jóns Bjarnasonar var
hrúgað flestum vitlausustu hugmyndum um fiskveiðistjórnun sem
komið hafa fram undanfarin tuttugu ár eða svo; takmörkunum á
framsali og veðsetningu, byggða- og ráðherrapottum og þar fram
eftir götum, allt til þess fallið að gera sjávarútveginn óhagkvæmari
og óskilvirkari. Tveimur atrennum síðar er enn alltof mikið eftir
af þessu krukki í kerfið í kvótafrumvörpunum.
Yfirgnæfandi meirihluti umsagna hagsmunaaðila um frumvörpin
er neikvæður. Fyrsta óháða úttektin sem fer fram á þeim, skýrsla
tveggja hagfræðinga til atvinnuveganefndar Alþingis, er nánast
samfelldur áfellisdómur yfir fúski við frumvarpssmíðina. Höfund-
arnir telja vonlaust fyrir mörg sjávarútvegsfyrirtæki að standa
undir veiðigjaldinu sem lagt er til – þótt þeir telji óhætt að hækka
gjaldið – og að ýmis önnur ákvæði dragi úr hagkvæmni í rekstri
fyrirtækjanna og auki hættuna á pólitískum geðþóttaákvörðunum.
Þeir benda á það augljósa, sem enginn virðist enn hafa skilið í
sjávarútvegsráðuneytinu: „[E]kki er hægt að horfa á álagningu
veiðigjalda afmarkað. Samræmi verður að vera milli gjaldtöku
og annarrar umgjarðar fiskveiðistjórnunarkerfisins. Ef vegið er
að möguleikum til hagræðingar og langtímahagkvæmni mun það
skerða umfang auðlindarentunnar og draga úr getu útgerðarinnar
til að standa undir veiðigjöldum. Gjaldtaka, sem er hófleg ein sér,
getur verið óhófleg skoðuð í samhengi við önnur ákvæði.“
Stundum hafa ríkisstjórnir í ýmsum löndum farið í þörf stríð við
heilar atvinnugreinar. Það hafa þá gjarnan verið miðstýrðar, toll-
verndaðar og ríkisstyrktar atvinnugreinar sem þurfti að stokka upp
svo þær hættu að vera byrði á samfélaginu. Slíkar atvinnugreinar
eru til á Íslandi, en stjórnvöld kjósa ekki stríð við þær, heldur velja
þá grein sem einna mest verðmæti skapar.
Þetta stríð hefði aldrei átt að hefjast. Það á að henda þessu þriðja
kvótamáli og byrja upp á nýtt á því sem skiptir máli; að ná sátt um
þjóðareign og hóflegt auðlindagjald. Eyðilegginguna á góðu fisk-
veiðistjórnarkerfi á hins vegar að láta vera.
Eyðilegging á rekstrargrundvelli sjávarútvegsins:
Óþörf styrjöld
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN