Fréttablaðið - 05.05.2012, Blaðsíða 28

5. maí 2012 LAUGARDAGUR28
U
m þessar mundir
takast átta manns
með gerólíkan bak-
grunn á um lykla-
völdin að Bessa-
stöðum, heimili og
starfsstöð forseta Íslands.
Eðli málsins samkvæmt hefur
starf og hlutverk forsetans verið
fyrirferðarmikið í umræðunni
um embættið og komandi forseta-
kosningar, en til þess er einnig
að líta að forsetatitlinum fylgja
miklar breytingar á lifnaðarhátt-
um. Fréttablaðið kynnti sér því
aðstæður á óðalsbýlinu Bessastöð-
um og hvernig líf forsetans geng-
ur fyrir sig, utan skrifstofutíma.
Einkalífið utan sviðsljóssins
Áður fyrr bjó forsetinn á efri
hæð Bessastaðastofu, húsinu
sem í huga flestra er táknmynd
Bessastaða. Þar bjó Vigdís Finn-
bogadóttir til dæmis fyrstu árin
á forsetastóli, en hún þurfti hins
vegar að flytja af staðnum um
miðjan níunda áratuginn þegar
ráðist var í miklar endurbætur á
Bessastöðum öllum.
Íbúðarhús fyrir forsetann og
fjölskyldu var reist á grunni
gamals ráðsmannshúss árin 1994
til 1995. Þar bjó Vigdís aldrei, og
því var Ólafur Ragnar Gríms-
son fyrsti forsetinn sem hélt þar
heimili eftir að hann tók við árið
1996.
Á Íslandi hefur venjan verið
sú að forseti haldi einkalífi sínu
að mestu utan sviðsljóssins. Til
marks um það er að varla þekkj-
ast dæmi þess að fjölmiðlum hafi
verið hleypt inn á heimili for-
setans og almenningur hefur að
mestu leyti þurft að geta sér til
um það hvernig heimilishaldið á
Bessastöðum og hið daglega amst-
ur forsetans gengur fyrir sig.
Jafnmargir starfsmenn í 30 ár
Á Bessastöðum eru fjórir starfs-
menn, utan forsetans sjálfs.
Fyrstan ber að nefna ráðsmann-
inn Ingimar Ingimarsson, lærðan
matreiðslumeistara sem sér um
allar heimilisannir, meðal ann-
ars um að kokka veislumáltíðir
ofan í gesti forsetans, hvort sem
þeir eru innlendir eða erlendir,
koma einir eða í stórum hópum.
Þá bakar hann jafnframt kransa-
kökubitana sem gjarnan er boðið
upp á í stærri móttökum.
Bílstjóri embættisins hefur
starfsstöð á Bessastöðum, enda er
annast þar um bílana í gamla fjós-
inu, sem nú gegnir fyrst og síðast
hlutverki bílageymslu.
Það er ekki bara forsetinn og
fjölskylda hans sem býr að Bessa-
stöðum, heldur hefur umsjónar-
maður fasteigna embættisins,
öðru nafni húsvörður, líka aðsetur
á staðnum. Á staðnum eru mikl-
ar húseignir sem þarf að sinna,
þeirra á meðal ævaforn en til-
tölulega nýuppgerð Bessastaða-
kirkjan. Umsjónarmaðurinn var,
þar til fyrir nokkrum misserum,
starfsmaður forsætisráðuneytis-
ins en fluttist til forsetaembætt-
isins við fráfall þess sem gegnt
hafði stöðunni um árabil.
Fjórði starfsmaðurinn á Bessa-
stöðum hefur titilinn almennur
starfsmaður, samkvæmt upplýs-
ingum frá embættinu.
Fjórir til viðbótar starfa hjá
embættinu, allir á skrifstofunni
við Sóleyjargötu. Þetta eru for-
setaritarinn Örnólfur Thorsson,
skrifstofustjórinn Árni Sigurjóns-
son og tveir deildarstjórar.
Í svari frá Örnólfi Thorssyni
segir að starfsmannafjöldi emb-
ættisins hafi haldist óbreyttur
undanfarin þrjátíu ár þrátt fyrir
verulega aukin umsvif embættis-
ins. Ætla megi að leitun sé að ann-
arri opinberri stofnun eða embætti
sem þetta eigi við um.
Og starfsmennirnir eru raun-
ar miklum mun færri nú til dags
heldur en var áður en hefðbund-
inn búskapur lagðist af á Bessa-
stöðum árið 1968. Í tíð fyrsta for-
setans, Sveins Björnssonar, var
til dæmis allt krökkt í vinnufólki,
enda útheimtu bústörfin í þá tíð
talsverðan mannafla.
Svarti flotinn
Forseti þarf auðvitað að komast
ferða sinna hnökralaust eins og
aðrir – og jafnvel mun frekar en
aðrir. Þegar hann er í opinberum
erindagjörðum hér innanlands er
honum ekið um borg og bý í ein-
hverjum forsetabílanna. Þeir sem
einkum eru brúkaðir til þess eru
fimm ára gamall Lexus-fólksbíll
og Land Cruiser-jeppi, árgerð 2006,
báðir auðvitað biksvartir eins og
tíðkast með forsetabíla.
Þá á embættið 22 ára Cadillac
sem er einkum notaður sem vara-
bíll og til að aka erlendum sendi-
herrum og gestum, segir í svari frá
embættinu. Starfsfólk embættisins
hefur einnig Toyota Corolla-þjón-
ustubifreið til umráða. Enn fremur
hefur forsetinn við hátíðleg tilefni
setið í glæsilegum, sjötíu ára göml-
um Packard-bíl í eigu embættisins.
Þess utan eiga núverandi forseta-
hjón sinn einkabíl sem þau nota
umtalsvert í sínum einka erindum.
Forsetabílstjórinn lýtur að mestu
sömu reglum og lögmálum og bíl-
stjórar ráðherra ríkisstjórnarinnar.
Hann ekur forsetanum í embættis-
erindum en hefðir og venjur, frekar
en fastmótaðar og skráðar reglur,
ráða því hvenær bílstjórans og bíls-
ins sjálfs nýtur við utan hinna hefð-
bundnu starfsskyldna- og verka.
Enda getur verið erfitt, jafnt fyrir
þá sem horfa að utan og einnig þá
sem beinlínis gegna starfinu, að
Svona er búið á
Bessastöðum
Forsetaembættinu fylgir heimili á fjörutíu hektara jörð á Álftanesi, starfs-
fólk og kúvending á lifnaðarháttum. Stígur Helgason og Þorgils Jónsson
kynntu sér lífið á Bessastöðum og glöggvuðu sig meðal annars á þeim
skyldum og hlunnindum sem fylgja hlutverki bónda samhliða forsetastarfinu.
Forsetinn er ekki bara forseti, held-
ur er hann líka bóndi á jörðinni
Bessastöðum, sem spannar rúma
fjörutíu hektara. Honum ber því að
hirða um jörðina, láta slá túnin og
sinna æðarbúskap. Á Bessastöðum
var stundaður hefðbundinn
búskapur til ársins 1968.
Forsetaembættið hefur um
nokkra hríð haft samkomulag við
hestamenn á Álftanesi um að þeir
beri á túnin áburð sem embættið
leggur þeim til og fái í staðinn að
beita hestum sínum á þau.
Æðarvarpið á staðnum er talið til hlunninda forseta
og af því geta verið nokkrar tekjur,
sem renna beint til þess sem
gegnir forsetaembættinu hverju
sinni. Í svari frá Örnólfi Thorssyni
forsetaritara segir að í gegnum
tíðina hafi ýmsir annast æðarvarpið
og hreinsað dúninn. Þeir fá greitt af
andvirði dúnsins, sem sé misjafnt
eftir árum og ráðist af árferði, fjölda
hreiðra og markaðsaðstæðum.
„Sum ár hefur forseti engar
tekjur af varpinu þegar sala á
dúni er lítil sem engin, önnur ár
hafa tekjur forseta verið um eða
rúmlega ein milljón króna,“ segir í svarinu.
ÆÐARBÚSKAPUR SKILAR FORSETANUM RÚMRI MILLJÓN Á GÓÐU ÁRI
Fyrst reist af dönsku konungsstjórninni á árunum 1761 til
1766 sem embættisbústaður Magnúsar Gíslasonar amt-
manns. Endurbyggð 1989-1990.
Efri hæð Bessastaðastofu var lengi bústaður forseta, þar til
íbúðarhúsið var reist á grunni eldra húss. Nú er sýningarsalur
fyrir gjafir og listmuni á efri hæðinni og móttökurými á þeirri
neðri. Undir Bessastaðastofu er svo fornleifakjallari.
Bessastaðastofa
Byggð á árunum 1796 til
1823. Hefur verið endur-
bætt margsinnis og fór
gagnger viðgerð á henni
síðast fram árið 1998.
Bessastaðakirkja er
meðal elstu steinbygginga
landsins. Talið er að kirkjur
hafi staðið á reitnum frá því
um 1000.
Bessastaðakirkja
Salur fyrir stærri móttökur. Í hann er innan-
gengt úr Bessastaðastofu og þjónustuhúsi.
Reist árið 1941 og tengt Bessastaðastofu
með blómaskála eftir hugmynd Georgíu
Björnsson, eiginkonu Sveins Björnssonar.
Móttökuhús
Svokallað Norðurhús, eitt fjögurra
portbyggðra húsa í þyrpingunni austan
kirkjunnar, er heimili umsjónarmanns
fasteigna á staðnum.
Heimili umsjónarmanns
Var áður heimili ráðsmanns, sem ekki býr
lengur að Bessastöðum. Endurgert frá
grunni árin 1994 til 1995 og er nú heimili
forsetans og fjölskyldu hans hverju sinni.
Íbúðarhús forseta
Hús undir veisluhöld og fleira með eld-
húsi. Tekið í gagnið árið 1994, líkt og hin
húsin tvö sem loka portinu ásamt Bessa-
staðastofu.
Þjónustuhús
Aðstaða og bílskúr fyrir
starfsfólk sem hafa staðið
síðan á sjöunda og áttunda
áratug síðustu aldar.
Starfsmannahús
Gamla fjósið á Bessastaðabýlinu,
sem byggt var árið 1944. Bílar for-
setaembættisins eru nú geymdir
í gömlu hlöðunni og dyttað að
þeim þar. Gamla hlaðan er að
hluta til notuð sem geymsla.
Fjós / bílageymsla
FRAMHALD Á SÍÐU 30