Fréttablaðið - 10.08.2012, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 10. ágúst 2012 17
Þegar ég heyri orðið „Ólympíu-andi“ sé ég ósjálfrátt fyrir
mér sárþjáðan, haltrandi íþrótta-
mann að reyna að klára hlaup
undir dynjandi lófataki áhorf-
enda. Með aukinni þátttöku
almennings í íþróttum er reyndar
vonandi kominn meiri skilningur
á því að það er ekkert sérlega
skynsamlegt að menn reyni
að staulast í mark í 800 metra
hlaupinu með tognað læri. Enginn
íþróttamaður á Ólympíuleikunum
ætti að þurfa að sanna að hann
geti að hlaupið tvo hringi í kring-
um hlaupabrautina.
Lengst framan af Ólympíu-
leikum nútímans var gerð
krafa um að þeir íþróttamenn
sem tækju þátt væru áhuga-
menn, þ.e.a.s. að þeir þæðu ekki
greiðslur fyrir íþróttaiðkun sína.
Bandarískur fjölþrautarkóngur
af indíánaættum, Jim Thorpe að
nafni, var þannig sviptur öllum
verðlaunum eftir leikana 1912
þegar upp komst að hann hefði
nokkrum árum áður fengið greitt
smáræði fyrir að spila hafnabolta.
Þeirri skammarlegu ákvörðun
var snúið við árið 1983, þremur
áratugum eftir andlát hans.
Göfugi viðvaningurinn
Kröfur um áhugamennsku í
íþróttum eiga rætur sínar að rekja
til tískubylgju meðal evrópskra
efri stétta á 19. öldinni. „Heilbrigð
sál í hraustum líkama“ hugsuðu
menn og létu hefðardrengi í einka-
skólum róa árabátum, hreystinnar
einnar vegna. Upp úr þessu varð
síðan einhver hugmyndafræði um
að það væri göfugra að stunda
íþróttir, eða aðra iðju, án þess að
fá borgað fyrir það.
Svona þankagangur getur
virkað heillandi en í raun var
þetta ein leið til að útiloka fátækt
fólk frá íþróttakeppnum. Ef menn
geta ekki fengið borgað fyrir að
kasta bolta og hlaupa þá er ólík-
legra að fátækt fólk geti gert
mikið af því. Jim Thorpe afsakaði
sig á sínum tíma með þeim orðum
að hann hefði einfaldlega verið
ungur indíánaskólastrákur sem
vissi ekki margt um heiminn og
áttaði sig ekki á því að rangt væri
að spila hafnabolta fyrir pening.
Lái honum hver sem vill.
Smám saman lenti íþróttahreyf-
ingin í æ meiri vandræðum með
áhugamannahugtakið. Kommún-
istaríkin sendu inn gnótt „náms-
manna“, „hermanna“ og „verka-
manna“ sem í reynd voru ekkert
annað en ríkisstyrktir atvinnu-
menn í íþróttum. Það fjaraði
undan reglunum og þær voru loks
afnumdar að mestu eftir Ólympíu-
leikana í Seúl 1988. Nú fá allir að
keppa um Ólympíugull, óháð því
hvernig þeir fjármagna þjálfun
sína.
Það er ekkert að áhugamönnum.
Öll erum við áhugamenn í ein-
hverju. En það er engin ástæða
til að dásama það umfram annað
að einhver sé að gera eitthvað án
þess að fá borgað fyrir það. Í raun
er hitt merkilegra: að verða það
góður í einhverju að einhver vilji
gefa manni pening fyrir að gera
það. Fólk lætur peninga ekki svo
auðveldlega af hendi.
Á Íslandi fá of fáir borgað fyrir
það sem þeir gera vel. Hve oft
spyrjum við ekki spurninga sem
byrja á orðunum „þekkirðu ein-
hvern sem … “? Þekkirðu ein-
hvern sem kann að mála … getur
passað fyrir mig … getur hjálpað
mér að flytja … er með geymslu
… er góður í stafsetningu … kann
að gera við hjól? Ég held að það
væri betra ef við myndum fá fleiri
atvinnumenn í hinu og þessu og
venja okkur á að nota þá. Sérhæf-
ing er ekki vond. Það er ekkert
að því ef einhver vill borga ein-
hverjum fyrir að þrífa heima hjá
sér. Það þurfa ekki allir að vera
áhugamenn i þrifum.
Ólympíuleikar í hverri borg
Áhugamennskan er horfin úr
Ólympíuleikunum. Flesta íþrótta-
menn sem taka þátt í leikunum
dreymir líklegast um aðeins
meira en bara það að „vera með“.
Það er hið besta mál. Ólympíu-
leikarnir standa fyrir sínu sem
íþróttaveisla þar sem þjóðir
keppa sín á milli í sleggjukasti
og baksundi í stað þess að keppa
í átökum og hernaði. Þau skila-
boð halda og veislan sjálf hefur
aldrei verið glæsilegri.
Langi einhvern hins vegar að
upplifa þann hluta Ólympíuhug-
sjónarinnar sem snýst um það að
íþróttir séu fyrir alla, áhuga-
menn jafnt sem atvinnumenn,
og að það skipti ekki höfuðmáli
að vinna heldur að vera með,
þá þurfum við ekki að örvænta.
Almenningshlaup eins og Reykja-
víkurmaraþonið ná nefnilega
ágætlega að ná utan um þá
pælingu.
Ólympíuandinn svokallaði
Pawel Bartoszek
Stærðfræðingur
Í DAG
Samstaða kynslóða
Æskan er dýrmæt. Þá er grunnurinn lagður að því
sem koma skal í lífi hvers og
eins okkar. Eitt af mikilvægustu
verkefnum kjörinna fulltrúa í
lýðræðis samfélagi, hvort sem er
hjá ríki eða sveitarfé-
lögum, er að sjá börn-
um fyrir öruggum
aðstæðum og nægum
tækifærum ti l að
þroska hæfileika sína.
Á Íslandi hefur nán-
ast ríkt þverpólitísk
sátt um þetta grund-
vallarverkefni. Mikil-
vægt er að svo verði
áfram, svo mennta-
kerfið geti tryggt
jöfnuð á milli barna,
óháð efnahag foreldra
þeirra. Aukinn jöfnuður er ein
besta leiðin til að auka velsæld
og hamingju í samfélaginu, en
allt þetta hljótum við að vilja
sem veganesti fyrir afkomendur
okkar.
Sameinuðu þjóðirnar hafa lýst
12. ágúst alþjóðlegan dag æsk-
unnar og þetta árið er sjónum
beint að samstöðu ólíkra kynslóða
um betri heim. Samtalið þeirra á
milli er mikilvægt og er ástæða
til að brýna okkur til að hlusta
á raddir komandi kynslóða – að
vinna með æskunni, fyrir æsk-
una.
Mörg stærstu vandamál
samtímans eru þess eðlis að
þau munu lenda með auknum
þunga á komandi kynslóðum.
Loftslagsbreytingar af manna
völdum, aukinn ágangur á auð-
lindir jarðar, ósjálfbær neysla
og lifnaðar hættir – allt eru þetta
dæmi þess að þær kynslóðir sem
halda um stjórnartaumana taka
ótæpilega að láni frá komandi
kynslóðum. Það er mikilvægt að
horfast í augu við þessar skuldir
og sporna við óhófi.
Nýjum námskrám er meðal
annars ætlað að gera komandi
kynslóðir betur í stakk
búnar til að takast á
við þær miklu áskoran-
ir sem fram undan eru.
Aukin áhersla á gagn-
rýna hugsun og lýð-
ræði í öllu skólastarfi
mun skila virkum og
hæfum þátttakendum
í jafnréttis- og lýðræð-
issamfélagi. Mennt-
un til sjálfbærni mun
rækta með einstakling-
um getuna til að hugsa
um samspil umhverfis,
efnahags, samfélags og velferðar
– þætti sem þurfa að vera í jafn-
vægi við ákvörðunartöku.
Okkur er mikilvægt að hugsa
um þær kynslóðir sem erfa munu
landið þegar við tökum ákvarð-
anir, svo við getum verið stolt
af því samfélagi sem við skilum
í hendur þeirra. Umfram allt
verðum við að gefa okkur tóm til
að hlusta á æskuna.
Samfélagsmál
Katrín
Jakobsdóttir
mennta- og menn-
ingar málaráðherra
Svandís
Svavarsdóttir
umhverfisráðherra
… þetta árið
er sjónum
beint að sam-
stöðu ólíkra
kynslóða um
betri heim.