Fréttablaðið - 02.10.2012, Síða 18

2. október 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Ö
ll
ve
rð
e
ru
b
irt
m
eð
fy
rir
va
ra
u
m
p
re
nt
vi
llu
r o
g/
eð
a
m
yn
da
br
en
gl
.
NÝTT
Tilbúnir r
éttir
– tilbúið
á pönnun
a!
1398kr.kg
Miðjarðarhafspanna með grísakjöti
1398kr.kg
Ítölsk panna með nautakjöti
1398kr.kg
Frönsk hvítlaukspanna með nautakjöti
1398kr.kg
Grísk panna með grísakjöti
1398kr.kg
Indversk panna með grísakjöti
Skýrt er kveðið á um það í lögum að eldhraun á Íslandi
njóti sérstakrar verndar. Allar
framkvæmdir í eldhrauni eru því
strangt til tekið ólöglegar. Gálga-
hraun á Álftanesi er eldhraun og
auk þess á náttúruminjaskrá sem
eykur enn á verndargildi þess.
Garðabær fer með skipulags-
vald í Gálgahrauni. Bærinn hefur
þegar látið reisa heilt íbúða-
hverfi í hrauninu. Enn fremur
á að leggja nýjan Álftanesveg
þvert yfir hraunið og aðra stoð-
braut í kross frá norðri til suðurs.
Bærinn sá reyndar sóma sinn í að
friða nyrsta hluta Gálgahrauns
en tveimur þriðju hlutum þess á
að fórna undir vegi og lóðir.
Komið er að ögurstundu í
baráttunni um verndun Gálga-
hrauns. Nú skal á það reynt hvort
lög um náttúruvernd á Íslandi
hafi eitthvert gildi. Vegagerðin
hefur fleytt umhverfismati nýs
Álftanesvegar í gegnum allar
eftirlitsstofnanir ríkisins athuga-
semdalaust, líkt og skraddararnir
sem prönguðu „nýjum fötum“
upp á keisarann forðum án þess
að nokkur þyrði að andmæla.
Enginn hefur haft bein í nefinu
til þess að benda á þá einföldu
staðreynd, að það varði við lög
að siga jarðýtum á eldhraun,
hvað þá á eldhraun á náttúru-
minjaskrá. Rökstuðningur Vega-
gerðarinnar fyrir nýjum vegi er
blátt áfram aumkunarverður. Þar
segir að í Gálgahrauni sé ekki að
finna neinar hraunmyndanir sem
ekki megi finna annars staðar á
Íslandi. Þetta eru merkileg tíð-
indi því einn helsti listmálari
þjóðarinnar, Jóhannes Kjarval,
lagði hraunið að jöfnu við þjóð-
garðinn á Þingvöllum.
Ónýtt umhverfismat fallið úr gildi
Umhverfismat nýs Álftanes-
vegar rann úr gildi 22. maí
sl. Því er haldið fram að nýtt
hringtorg á Álftanesi og lag-
færingar á gangstétt í Engidal í
Hafnar firði endur nýi sjálfkrafa
umhverfismatið. Það er ekki rétt.
Umhverfismatið á aðeins við um
veginn sjálfan. Forsendur þessa
tíu ára gamla mats eru líka gjör-
breyttar. Ekkert verður af 8.000
manna byggð í Garðaholti og því
síður að 22.000 bílar aki um veg-
inn á sólarhring. Matið gerir ráð
fyrir mislægum gatnamótum við
Prýðahverfi eins og tug þúsundir
íbúa leynist þar í gjótum og
sprungum. Ekkert er minnst á
menningarsögu hraunsins og þýð-
ingu þess fyrir þjóðina. Margir
Garðbæingar, Álftnesingar og
Hafnfirðingar muna eftir að
hafa notið útiveru og friðsældar í
Gálgahrauni. Þangað sóttu menn
hrís til eldiviðar fyrr á öldum og
vertíðarmenn teymdu austur á
bóginn hesta sína klyfjaða fiski.
Byrgi og skútar vitna um fjár-
beit í árhundruð og Gálgaklettar
gnæfa yfir til minnis um þá sem
dæmdir voru til dauða á Bessa-
stöðum. Slóðar og stígar geyma
spor Snorra Sturlusonar, Fjölnis-
manna, Jóns Vídalíns biskups og
alþýðu manna sem átti erindi við
helstu höfðingja landsins allar
götur frá landnámi. Svo virðist
sem matsmönnum hafi hvorki
verið ljós saga Álftaness né haft
hugmynd um menningarminjar
í Gálgahrauni, hvað þá gert sér
grein fyrir gildandi lögum um
eldhraun á Íslandi.
Álftanesi gjörbreytt
Fáir átta sig á því hversu umfangs-
mikil framkvæmd er hér á ferðinni.
Algjörlega nýr veruleiki blasir við
að henni lokinni. Það er ekki aðeins
verið að leggja nýjan veg fyrir
hundruð milljóna króna heldur
þarf að skera tugmetra vegaxlir
í hraunið báðum megin vegar og
hlaða hálfs kílómetra hljóðmön
sunnanmegin. Tilgangslaus en rán-
dýr mislæg gatnamót breyta nátt-
úruvin í steingeldan steypumúr.
Álftanes verður gjörbreytt. Þetta
veit Vegagerðin og þegir þunnu
hljóði. Ekki eru birtar þrívíddar-
myndir af mislægu gatna mótunum
né heldur veginum sjálfum, ekki
einu sinni fyrir umhverfismatið.
Unnið skal í skjóli þagnar og myrk-
urs, í þeirri von að við sofum eyði-
legginguna af okkur. Hrauninu
sunnan nýs Álftanesvegar verður
breytt í lóðir, hraunmyndanir sem
líkjast Dimmuborgum sprengdar
í loft upp og Kjarvalsklettarnir
frægu jafnaðir við jörðu.
Senn leggja vígtenntar vinnu-
vélar til atlögu við Gálgahraun.
Almenningur á einskis annars
úrkosta en að verja það með öllum
tiltækum ráðum. Enginn má láta
sitt eftir liggja þegar lög á Íslandi
eru þverbrotin. Nýr vegur um
Gálgahraun er táknmynd lögleysu,
eyðileggingar, tilgangs leysis,
fáfræði, græðgi og hroka og má
aldrei verða að veruleika.
Þeir sem vilja mótmæla nýjum
Álftanesvegi um Gálgahraun geta
skráð nafn sitt á www.alftanes-
vegur.is. Einnig má fylgjast með
gangi mála á Facebook-síðunni
Verndum Gálgahraun.
Ögurstund í Gálgahrauni
Mikið er nú talað um frjálst flæði fjármagns milli landa.
Af umræðunni mætti ætla að
engar hömlur sé hægt að setja
vegna slíks flutnings fjármagns.
Þarna er á ferðinni afar mikill
misskilningur, því í eðli sínu er
alveg frjálst flæði fjármagns ekki
til. Allar þjóðir þurfa að gæta þess
að í landinu sé nægt fjármagn til
eðlilegs reksturs og í EES-samn-
ingnum eru einmitt sett gagnleg
ákvæði til að hindra flæði fjár-
magns sem gæti verið skaðlegt
landshagsmunum.
Í 4. kafla III. hluta EES-samn-
ingsins kemur strax fram, í upp-
hafi 40. greinar, atriði sem skipta
máli. Þar segir svo:
„Innan ramma ákvæða samn-
ings þessa skulu engin höft vera
milli samningsaðila á flutn-
ingum fjármagns í eigu þeirra
sem búsettir eru í aðildarríkjum
EB eða EFTA-ríkjum né nokkur
mismunun, byggð á ríkisfangi eða
búsetu aðila eða því hvar féð er
notað til fjárfestingar.“
Þarna er fjallað um fé sem
sannanlega er í eigu aðila sem bú-
settur er í ríki sem á aðild að EES-
samningnum. Þetta gefur skýrt
til kynna, svo dæmi sé tekið, að
óheimilt sé að taka fé að láni og
flytja það síðan úr landi. Féð sem
fer úr landi verður sannanlega að
vera eign þess sem flytur það út og
það verður sannanlega að vera til
fjárfestinga en ekki til að leggjast
inn á banka í öðru landi. Einnig
segir svo í 2. málsgrein 42. gr. um
lántökur til ESB- eða EES-ríkja:
„Lán til beinnar eða óbeinnar
fjármögnunar aðildarríkis EB
eða EFTA-ríkis eða sveitarstjórna
þess skulu ekki boðin út eða tekin
í öðrum aðildarríkjum EB eða
EFTA-ríkjum nema viðkomandi
ríki hafi gert með sér samkomu-
lag um það.“
Af þessu má sjá að flæði fjár-
magnsins er alls ekki eins frjálst
og umræðan bendir til. Þarna
kemur skýrt fram að t.d. séu
hömlur á erlendri lántöku ríkis og
sveitarfélaga. Um almenna mark-
aðinn segir svo í 1. mgr. 43. gr.
„Kunni munurinn milli gjald-
eyrisreglna aðildarríkja EB og
EFTA-ríkjanna að verða til þess
að menn, búsettir í einu þessara
ríkja, færi sér í nyt þær rýmri
yfirfærslureglur á yfirráðasvæði
samningsaðila sem kveðið er á
um í 40. gr. til þess að fara fram
hjá reglum einhvers þessara ríkja
um fjármagnsflutninga til eða frá
þriðju löndum getur viðkomandi
samningsaðili gert viðeigandi ráð-
stafanir til að ráða bót á því.”
Eins og þarna kemur einnig
fram, eru skýrar heimildir fyrir
hendi til að stjórna fjárstreyminu
og stöðva flutning fjármagns úr
landi, sem leitt geti til röskunar
á starfsemi í viðkomandi ríki. Í 2.
mgr. 43. gr. segir svo:
„Leiði fjármagnsflutningar til
röskunar á starfsemi fjármagns-
markaðar í aðildarríki EB eða
EFTA-ríki getur hlutaðeigandi
samningsaðili gripið til verndar-
ráðstafana á sviði fjármagnsflutn-
inga.”
Eins og hér hefur verið rakið,
eru margháttaðir fyrirvarar í
sambandi við flæði fjármagns.
Mikilvægasti þátturinn er þó
skýr, en það er frelsi til vöru og
þjónustuviðskipta og flutnings
eigin fjármagns milli landa, en þó
eftir þeim reglum sem í gildi eru.
Vegna þeirra atburða sem urðu
hér með hruni bankanna árið
2008, er kannski ekki úr vegi að
líta á hvað lögin nr. 161/2002 um
fjármálafyrirtæki, segja um lán-
tökur bankanna.
Í 3. gr. laganna er sagt að:
„Eftir talin starfsemi er starfs-
leyfisskyld samkvæmt lögum
þessum: 1. Móttaka endurgreið-
anlegra fjármuna frá almenningi:
a. Innlán. b. Skuldaviður-
kenningar.
2. Veiting útlána sem fjár-
mögnuð eru með endurgreiðanleg-
um fjármunum frá almenningi.“
Í 20. gr. laganna er fjallað um
starfsheimildir viðskiptabanka,
sparisjóða og lánafyrirtækja. Í
14. liðum eru taldar upp heimildir
þeirra til ýmiss konar starfa. En
það sem vekur sérstaka athygli er
að hvergi er minnst á heimildir
fjármálafyrirtækja til lántöku.
Hvorki innlendrar né erlendrar.
Eins og fram kemur í 3. gr. lag-
anna er eina heimild bankanna til
útlána, að þau séu: Fjár mögnuð
með endurgreiðanlegum fjár-
munum frá almenningi. Þarna er
beinlínis sagt að einu útlánin sem
bönkunum eru heimil, eru frá inn-
lánum almennings, sem almenn-
ingur á jafnframt endurkröfu-
rétt á.
Af því sem hér hefur verið
rakið er ljóst að fullt frelsi til
flutnings fjármagns milli landa
er ekki til staðar samkvæmt EES-
samningnum. Einnig er nokkuð
ljóst að bankarnir okkar höfðu
engar lagaheimildir til lántöku,
hvorki hér á landi eða í útlöndum.
Full ástæða er til að spyrja hvers
vegna slíkt var látið viðgangast
í mörg ár. Óhætt er að segja að
þessar erlendu lántökur bankanna
hafi verið meginástæða hruns
fjármálastofnana okkar haustið
2008.
Er fullt frelsi á flæði fjármagns?
Náttúruvernd
Gunnsteinn
Ólafsson
tónlistarmaður
Fjármál
Guðbjörn
Jónsson
fv. ráðgjafi
Nýr vegur um Gálgahraun er táknmynd
lögleysu, eyðileggingar, tilgangsleysis, fá-
fræði, græðgi og hroka og má aldrei verða
að veruleika.