Fréttatíminn - 13.07.2012, Qupperneq 24

Þú velur
og draumasófinn þinn er klár
GERÐ (yfir 90 mismunandi útfærslur)
STÆRÐ (engin takmörk)
ÁKLÆÐI (yfir 2000 tegundir)
Sófinn þinn
útfærður eftir þínum óskum
Íslensk
framleiðsla
H Ú S G Ö G N
Patti verslun | Dugguvogi 2, 104 Reykjavík
Sími: 557 9510 | Vefsíða: www.patti.is
Verslun okkar er opin:
Virka daga kl. 9-18
Basel
eða frændum. Ef allt fór til fjandans
á heimilinu var þó að minnsta kosti
einhver sem tók að sér ungbarnið ef
mamma og pabbi voru ekki í ástandi
til þess. En nú býr stórfjölskyldan
ekki endilega í nálægð við börnin
sem þurfa á henni að halda og það
er þá kannski enginn sem getur
gripið inn í. Börnin neyðast bara til
að mæta örlögum sínum, ef svo má
að orði komast. Ástandið getur verið
allt frá því að börn fá ekki að borða
og yfir í að þau eru misnotuð kyn-
ferðislega,“ segir Fie, en næstum öll
börnin hjá Aja hafa verið hafa orðið
fyrir kynferðislegri misnotkun, að
sögn Fie.
„Maður er mjög upptekinn af
þessu því maður ímyndar sér að
það sé það versta sem nokkur börn
þurfa að ganga í gegnum. En raunin
er hins vegar sú að þau segja sjálf
að kynferðislega misnotkunin hafi
ekki verið það versta. Það var verra
að horfa upp á pabba lemja litla
bróður eða mömmu,“ segir hún.
Barnahús stofnað fyrir ári
Fyrir tæpu ári var barnahúsi kom-
ið á fót á Grænlandi. Barnahúsið
gengur undir heitinu Saaffik og
hefur það að markmiði að öll þjón-
usta gagnvart börnum sem grunur
er að hafi sætt kynferðislegu ofbeldi
sé á einum stað. Saaffik er starfrækt
að íslenskri fyrirmynd en Barnahús
var stofnað á Íslandi árið 1998.
Kynferðisleg misnotkun á börn-
um er gífurlegt vandamál á Græn-
landi. Í könnun sem gerð var árið
2006 kom fram að 9 prósent drengja
og 28 prósent stúlkna hafa orðið
fyrir kynferðislegri misnotkun fyr-
ir 12 ára aldur. Niðurstöður þess-
arar könnunar vöktu mikla athygli
og urðu þær ákveðin vatnaskil í
umræðunni um kynferðislega mis-
notkun á börnum sem hafði fram til
aldamóta verið mikið tabú. Fyrsta
tilraunin til að færa umræðuna upp
á yfirborðið var árið 1999 þegar ráð-
stefna var haldin í Nuuk um kyn-
ferðislega misnotkun. Eitt helsta
markmið hennar var að rjúfa þögn-
ina. Í framhaldinu voru gerðar rann-
sóknir á þessum málaflokki og árið
2006 kom í ljós að vandamálið var
jafnvel stærra en fólk hafði órað
fyrir.
Barátta gegn kynferðislegri
misnotkun á börnum hefur farið
stigvaxandi undanfarin ár og var
stofnun Saaffik barnahúss stórt
skref á þeirri vegferð. Mimi Karl-
sen, ráðherra fjölskyldumála, segir
að miklu fjármagni hafi verið varið
til fjölskyldumála undanfarin ár og
ríkisstjórnin sem tók við árið 2009
hafi lagt mikla áherslu á þann mála-
flokk. „Markmiðið er að styðja við
fjölskyldur sem eiga við erfiðleika
að stríða. Við verðum að horfast í
augu við það að hér á landi er stór
hópur „dysfunctional“ fjölskyldna
sem eiga við erfiðleika að stríða.
Mörg vandamál þeirra tengjast mis-
notkun áfengis eða annarra vímu-
efna,“ segir Mimi.
Síðar á þessu ári verður jafn-
framt að sett á stofn miðstöð fyrir
fullorðna þolendur kynferðisofbeld-
is og hafa komið fram óskir um að
þar verði einnig hægt að bjóða upp á
meðferð fyrir fólk sem þurfti að þola
kynferðisofbeldi í æsku.
Kirsten Ørgaard er forstöðumað-
ur og stofnandi Mælkebøtten, en
undir þeim hatti er rekin neyðar-
móttaka fyrir börn, vistheimili og
einnig afdrep fyrir ungmenni sem
opið er að degi til. Mælkebøtten var
opnað árið 2006 og hefur þróast í
takt við þarfir barna í samfélaginu,
að sögn Kirsten. „Flest börn dvelj-
ast hjá okkur í 3-6 mánuði vegna
þess að við gerum félagslega og sál-
fræðilega greiningu á barninu með
tilliti til þess að hjálpa því áfram til
einhvers betra en það kom frá. Þetta
er því eins
konar grein-
ingarstöð og
markmiðið
er að börnin
fari á betri
stað en þau
komu f rá .
Ef ástandið
hefur batn-
að á heim-
i l inu fara
þau að sjálf-
sögðu heim
aftur annars fara þau til fósturfjöl-
skyldu eða vistheimilis eða með-
ferðarheimilis eftir þörfum,“ segir
Kirsten.
„Svo þróuðust mál þannig að sum
af börnunum voru farin að vera hjá
okkur allt of lengi, ílengdust hjá
okkur, og það vantaði fleiri pláss
fyrir börn, það er skortur á fóstur-
fjölskyldum, vistheimilum og með-
ferðarstofnunum og því ákváðum
við að byggja vistheimili þar sem
nú búa sex börn varanlega. Þetta er
eins konar míní-barnaheimili sem
við höfum innréttað eins og fjöl-
skylduheimili og börnin geta búið
þar í lengri tíma,“ segir Kirsten.
Hún segist gjarna vilja byggja
fleiri heimili fyrir börn, þörfin sé
svo sannarlega til staðar þótt fjár-
magn skorti. Samtökin eru rekin
nær alfarið fyrir fé sem Mælkebøt-
ten hefur fengið að gjöf, sem fram-
lag frá einstaklingum, félagasam-
tökum og stofnunum.
Félagslegur arfur
milli kynslóða
Þegar Kirsten er spurð hverjar skýr-
ingarnar séu á því hvers vegna kyn-
ferðisleg misnotkun barna sé jafn
útbreidd á Grænlandi og raun ber
vitni svarar hún: „Foreldrar, sem
hafa alist upp við ofbeldi og kyn-
ferðislega misnotkun sem þau hafa
aldrei fengið tækifæri til að vinna
úr, eru nú að flytja þennan félags-
lega arf áfram til næstu kynslóðar.
Þessir foreldrar hafa ekki fengið þá
meðferð sem þeir hafa þurft á að
halda og erfast því hin félagslegu
vandamál milli kynslóða,“ segir
Kirsten.
„Í fyrsta lagi var ekki nógu mikið
til af fagfólki til að geta boðið upp
á þau meðferðarúrræði sem nauð-
synleg voru og í öðru lagi var þetta
tabú. Viðhorfið var: „Ef við tölum
ekki um þetta þá líður þetta hjá“.
En það gerir það að sjálfsögðu ekki.
Við, sem fagfólk, vitum að það veld-
ur andlegum skaða að alast upp við
aðstæður á borð við ofbeldi og kyn-
ferðislega misnotkun. Ef fólk fær
ekki hjálp við að bæta úr þessum
skaða á bernskuárunum veldur það
skaða sem getur verið enn erfiðara
fyrir fólk að vinna úr á fullorðins-
árum,“ segir Kirsten.
Fie Hansen segist þeirra skoð-
unar að flestir þeir sem misnota
börn kynferðislega geri það ekki
vegna þess að þeir séu pedófílar.
„Þetta eru menn sem er sama um
allt. Öll mörk eru gufuð upp. Menn
taka bara það sem er hendi næst.
Ég held ekki að þetta sé fólk sem
myndi gera þessa hluti án þess að
vera svo drukkið að það er næstum
út úr heiminum. Það hefur sjálfsagt
sjálft alist upp við svona hörmung-
ar. Þetta lýtur allt að misnotkun
áfengis og þetta fer líka niður kyn-
slóðir. Börn sem hafa þróað með sér
geðsjúkdóma vegna slæmrar með-
ferðar fara sjálf ef til vill illa með sín
börn og svo framvegis. Það verður
að klippa á þessa keðju,“ segir Fie.
„Enda hef ég barist lengi fyrir því
að gripið verði fyrr inn í mál þeirra
barna sem búa við erfiðar aðstæður
heima fyrir,“ segir hún.
Fie segir mikið rætt um nauðsyn
þess að grípa snemma inn í þegar
aðstæður eru þess eðlis og að marg-
þætt átak sé í gangi sem miði að því.
Sjö prósent grænlenskra barna búa annars staðar en á heimilum vegna slæmrar meðferðar á borð við kynferðislega misnotkun, ofbeldi og vanrækslu. Alls eru 24 barnaheimili
í landinu sem vista fjórðung þessara barna. Hin eru á fósturheimilum. Fjöldinn samsvarar því að öll börn á Akureyri og fleiri til hefðu verið tekin af foreldrum sínum. Mynd SDA
Kirsten Ørgaard
24 úttekt Helgin 13.-15. júlí 2012