Fréttatíminn - 13.07.2012, Qupperneq 40

40 bækur Helgin 13.-15. júlí 2012
 ritdómur draugaverkir
vinsæl ljósmyndabók

 ritdómur Ég læðist framhjá öxi
b eate Grimsrud var hlaðin verð-launum fyrir síðustu skáldsögu sína, En dåre fri: gagnrýnanda-
verðlaunin norsku 2010, skáldsöguverð-
laun sænska ríkisútvarpsins 2011, til-
nefnd til Braga-verðlaunanna í Noregi og
tilnefnd bæði fyrir Noreg og Svíþjóð til
bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs.
Beate á að baki nokkrar skáldsögur, en
hefur að auki unnið með leikræna texta,
gert kvikmyndahandrit, bæði að leikn-
um myndum og heimildaverkum. Ferill
hennar er stráður viðurkenningum. Á
heimasíðu Cappelen sem gefur hana út í
Noregi, en hún skrifar verk sín samtímis
á norsku og sænsku, má sjá að Ég læðist
framhjá öxi var seld til Íslands 2005, það
er því á sjöunda ár sem þýðing Hjalta
Rögnvaldssonar hefur verið í vinnslu og
nú er hún komin út á íslensku hjá forlagi
Sölku. Það er að bera í bakkafullan að
telja þær viðurkenningar sem sagan fékk
á sínum tíma, tilnefning til bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs verður að
duga en sagan kom út 1998 og henni var
fylgt eftir með skáldsögunni Hva er det
som finns í skogen barn?
Hér er því á ferðinni mikilvægur höf-
undur í samhengi hinna skandinavísku
skáldsögu. Ég læðist... er ekki löng
saga, 259 síður, sett nokkuð smáu letri
en lesvæn með stuttum brotum texta
sem skipt er í stutta kjarna sem gjarna
hvelfast um atvik eða svið. Vitundin sem
ræður sögunni er að þroskast, Lýdia er
þriggja ára þegar sagan hefst, um nær
tólf ára skeið fylgjum við ferli hennar,
hugsunum, atburðum í lífi fjölskyldu
hennar, upplifun hennar af kynnum og
árekstrum við umhverfi sitt og þá nán-
ustu. Þar eru faðirinn ljúfi, atvinnulaus
sveimhugi, og móðirin sem stýrir sjö
barna fjölskyldu mest áberandi, en hug-
ur Lydíu reikar víða. Frásagnarmátinn
er impúlsifur, stekkur frá fyrstu persónu
upplifun í þriðju persónu frásögn yfir
í eintal, snögga skynjun, sikksakkar
gegnum sjónsvið; frásögnin er því marg-
brota, margradda eftir opinni og gljúpri
barnsskynjun. Að baki er stríður hlut-
veruleiki, örbirgð en samfélagsmyndin
er norrænt land, Noregur ef rýnt er í
upplýsingar, á áttunda og níunda ára-
tugnum. Beate er fædd 1963 og hefur
sent frá sér sögur síðan 1990.
Hér er margt að athuga: til dæmis
hvernig höfundurinn nær að sneiða hjá
kynlífsvæðingu textaheimsins, hvað
sparlega er farið með umhverfislýsingar
og hversu djörf hún er að beita rofi í
framgangi hverrar myndar, treystir á
vit lesandans og möguleika hans á upp-
lifun textaheimsins. Heimur barnsins er
grimmur, einkum í samkeppnisröð sjö
systkina. Elsta systirin Rakel heyr harða
baráttu fyrir að koma skikk á líf sitt í
þeirri sundrungu sem stórt heimili er,
sækir í regluna; Lydía hefur aftur til að
bera þverúðarfullt þolgæði og vill alltaf
teygja sig að ystu mörkum, keppnis-
manneskja, ekki í þeim skilningi sem
tíðastur er að hún vilji keppa við aðra,
heldur keppa við eigin getu, sín eigin
þolmörk. Þannig bregður Beate upp
flóknum persónuleika sem við göngum
nær og nær eftir því sem á söguna líður.
Á fáum vikum hafa komið út tveir
merkilegir textar frá Noregi/Svíþjóð
sem eru að nokkru á skjön við flest ann-
að sem hefur rekið hingað í þýðingum,
Allt er ást eftir Kristian Lundberg og svo
Ég læðist... Báðar merkilegar sögur og
því mikilvægt að þær nái til lesenda hér
á landi í sem mestum mæli.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Hugleikur og Skúli skelfir
Látlaust streyma norrænu krimmarnir fram: Undir-
heimar sendu í liðinni viku frá sér þýðingu Höllu
Sverrisdóttur á annarri sögu Thomas Enger, en í
fyrra kom út Skindauði. Af endalokum Draugaverkja
má ráða að þriðja sagan um Henning Juul komi að
ári.
Henning er blaðamaður á netmiðli, vinnur býsna
sjálfstætt og fær til þess frið af yfirmönnum sínum.
Hann lifir í skugga andláts sonar síns sem brann
inni í íbúð þeirra, það sorglega slys fylgir honum á
veg í þessari sögu: dæmdur morðingi kveðst hafa
upplýsingar um tildrög brunans en þær fær Henning
aðeins ef hann getur grafist fyrir um morðið sem sá
dæmdi situr inni fyrir. Leiðin liggur því um vinahóp
morðingjans, steratröll í líkamsræktarstöðvum og
strippbúllum, athyglisvert svæði sem sögusvið.
Draugaverkir er lengi í gang og er býsna löng, nær
sér ekki almennilega á strik fyrr en langt er liðið
á söguna, rétt 480 síður. Sem afþreying líður hún
nokkuð fyrir það: lesandi heimtar streituvaldandi
spennu fyrst sækist hann á annað borð eftir afþrey-
ingu á borð við þessa. Það má reyndar segja um vel-
flestar sakamála/spennusögur frá Norðurlöndunum
að þar teygja menn lopann, fylla sögurnar smáat-
riðaflaumi, aukasamböndum aðalpersónu í rann-
sókn eða atburðarás sem oft er veigalitlar. Áhugi
lesandans verður að undirgangast langhundinn vilji
hann komast á leiðarenda. Síðasta saga Nesbo var
hátt í sexhundruð síður, og eftilvill leið Enger fyrir
að þessi lesandi hafði nýlokið þeirri yfirsetu þegar
Draugaverkir var lesin.
Það er í slíkum samanburði sem hugleiðingar
kvikna um hvað greinir á milli þess besta og hinna
sem eru lakari: plottið jú með öllum sínum snúning-
um, aðalpersónan sem verður að vera í senn geðfelld
og vera í þróun: Henning þessi er ekki ýkja spenn-
andi karakter; nú og svo þarf umhverfi atburðanna
að vera stráð spennandi aukapersónum, smáum og
stórum, persónulýsingar eru drjúgur hluti af því
sem heldur áhuga lesanda gangandi. Svo ef þess er
nokkur kostur verður að koma til atburðaröð sem
viðheldur spennunni. Hér er til dæmis áhugaverð
persónulýsing á illmenni, líka er millikafli í verkinu
sem lýsir því hvernig saklaus maður er dreginn
inn í atburðarás sem hann á endanum flýr frá og
kýs að fara huldu höfði. Þannig eru partar í þessar
sögu sem eru vel heppnaðir þótt í heild verði að telja
Draugaverki frekar slaka afþreyingu. -pbb
Tómas teygir lopann

Ég læðist framhjá öxi
Beate Grimsrud
Hjalti Rögnvaldsson þýddi.
Salka, 259 s. 2012.

draugaverkir
Thomas Enger
Halla Sverrisdóttir þýddi.
Undirheimar, 480 s. 2012.
Mynd: 9348 og 9398
... merkilegar
sögur og því
mikilvægt að
þær nái til
lesenda hér
á landi í sem
mestum mæli.
Sumarhefti Spássíunnar komið í verslanir
Það merkilega menningartímarit Spássían
heldur lífi og er reyndar spriklandi fjörugt í
sumarheftinu sem smó inn um bréfalúguna
seint í liðinni viku. Margt spennandi efni
geymir ritið: viðtöl við Auði Jónsdóttur og
Hildi Knútsdóttur. Tíu umsagnir um ný-
legar bækur, íslenskar og erlendar. Þorgeir
Tryggvason skrifar um leiksýningar vorsins
og dáist að Simon Callow, leikara, leikstjóra,
fræðimanni og rithöfundi. Sesselja Magnús-
dóttir fjallar um tónlist og dans. David Nickel
fjallar um ofurhetjur myndasagna. Þá er í
heftinu viðtal við Bjarna Harðarson bóksala
með meiru og Helga Birgisdóttir skoðar út-
gáfur sumarsins. Spássía fæst í öllum skárri
bókaverslunum og er brýnt að fólk fylgist
með þessu ágæta tímariti.
Í ritröðinni Létt að lesa er
komin úr harðspjaldabókin
Skúli skelfir og íþróttadagurinn
eftir Francescu Simon með
lituðum myndum eftir Tony
Ross. Er þetta þriðja bókin
fyrir unga lesendur um þann
andfélagslega pörupilt. Guðni
Kolbeinsson þýðir sem fyrr
hrekkjabálkinn þann. JPV
gefur út.
Frá sama útgefanda er kom-
in nett smábók eftir Hugleik í
ritröðinni Íslensk dægurlög þar
sem teiknarinn heldur áfram
þeirri þokkalegu iðju að leggja
út af línum í íslenska dægur-
lagasafninu af algeru virðing-
arleysi og víðkunnu smekk-
leysi. Bókin geymir margar
áleitnar myndir lesendum til
skemmtunar.
Sunnudagsbarnið Lydía
Iceland Small World eftir
ljósmyndarann Sigurgeir
Sigurjónsson nýtur áfram
mikilla vinsælda. Bókin
situr í efsta sæti met-
sölulista Eymundsson
þessa vikuna.