Fréttatíminn - 24.08.2012, Blaðsíða 44

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjórar: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is og Mikael Torfason
mikaeltorfason@frettatiminn.is. Framkvæmda- og auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Útgáfustjóri: Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is .
Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
G Geta ólögmæt lán verið í vanskilum? Þá grundvallarspurningu leggja lögmennirnir Lúðvík Bergvinsson og Sigurvin Ólafsson fram í nýlegri grein. Spurningin varðar marga enda er talið að fjöldi gengislánasamninga sé á
bilinu 100 til 150 þúsund. Fram kemur hjá lög-
mönnunum að Hæstiréttur virtist með dómum
sínum á árunum 2010 og 2011 taka af allan
vafa um að gengislán bankanna stæðust ekki
lög. Svo virtist sem bankarnir
hefðu brugðið á það ráð að dul-
búa lánveitingar sínar innan-
lands sem lán í erlendum mynt-
um, þótt engar slíkar myntir
færu á milli aðila, heldur ein-
göngu íslenskar krónur. Bann
lá við slíkum lánum. Þyngsta
byrði þessarar háttsemi bank-
anna féll á lántakendur þegar
krónan féll enda fólu lánin í sér
að öll gjaldeyrisáhættan var sett
á herðar þeirra. Megintilgangur
banns við slíkum lánveitingum var einmitt að
koma í veg fyrir það.
Nýlega hafa hins vegar fallið nokkrir dómar,
benda lögmennirnir á, þar sem þessi tegund
lánveitinga hefur verið talin lögmæt með vísan
til þess hvernig lánssamningar hafa í einstaka
tilfellum verið útfærðir af bönkunum, þrátt
fyrir að tilgangur og framkvæmd lánanna hafi
verið nákvæmlega sú sama og í lánum sem
áður höfðu verið dæmd ólögmæt. „Sú staða er
því komin upp að í dómsmálum um þessi lán
ræður úrslitum það tilviljanakennda orðalag
sem hver og einn banki valdi þegar hann
„dulbjó“ samningana. Lögmennirnir benda á
að þetta leiði til þeirrar óeðlilegu og ósann-
gjörnu stöðu að gengislán sem Glitnir bauð
viðskiptavinum sínum standi nú í tvöföldum
eða þreföldum höfuðstól en gengislán sem
Landsbanki Íslands bauð hafi verið endurút-
reiknuð og leiðrétt að hluta. Munurinn á milli
gjaldþrots og gjaldfærni geti því legið þarna.
„Heildarniðurstaðan af uppgjöri Hæstaréttar
um gengislán bankanna, sem þjóðin beið í
ofvæni eftir, er því sú, því miður, að fyrir lán-
takendur er það tilviljun háð hvort gengislán
þeirra teljist lögmæt eða ólögmæt.“
Það ríkir óvissa um þessi lán þótt hæsta-
réttardómar hafi fallið þess efnis að lánveiting
bankanna á íslenskum gengistryggðum lánum
hafi verið ólögmæt. Fjölmargar spurningar
hafa vaknað um hvernig fara beri með lánin.
Hver er rétt afborgun þegar krafan er ekki
réttmæt? Úr því þarf að fá skorið. Orsakir
óvissunnar eru, segja fyrrgreindir lögmenn,
að fjármálafyrirtækin hafa ekki skilið eða vilj-
að skilja niðurstöður eða fordæmisgildi dóma
sem falla þeim í óhag. Fordæmið virðist hins
vegar, af einhverjum ástæðum, skýrt þegar
dómar falla fjármálafyrirækjunum í hag.
Við þetta ástand verður ekki unað. Vegna
þess að bankarnir töldu málið óskiljanlegt
voru höfðuð 11 mál til að fá skilning á dómi
Hæstaréttar. Það þýðir, segja lögmennirnir,
að taka mun að lágmarki eitt ár og líklega upp
undir tvö ár að fá niðurstöður frá Hæstarétti
vegna þeirra mála. Því er von að spurt sé, hvað
á að gera með afborganir af ólöglegum lánum
á meðan hið meinta „óvissutímabil“ varir? „Og
hvað gerist svo,“ segja lögmennirnir, „ef fjár-
málafyrirtækin skilja ekki niðurstöður þeirra
dóma?“
Við þessar undarlegu aðstæður er skylda
stjórnvalda, að mati þeirra, að þau beiti sér
fyrir gerð sérstakra samninga um ákveðnar
afborganir af hinum ólögmætu lánum á með-
an á „óvissutímabilinu“ stendur, til að mynda
að greiddar verði 5 þúsund krónur mánaðar-
lega af hverri milljón sem upphaflega var tekin
að láni þar til meintu „óvissutímabili“ lýkur.
Ella sé fé haft af almenningi og fyrirtækjum í
hverjum mánuði með ólögmætum hætti. Eðli-
legt væri að fjármálafyrirtækin yrðu skylduð
til að bjóða slíka samninga.
Þarna er bent á sanngjarna leið. Af við-
brögðum stjórnvalda við má hins vegar ráða
að lítið verði gert, ólíklegt sé að lagasetning
eyði óvissunni. Því verði að bíða niðurstöðu
dómstóla til að fá neildarniðurstöðu svo hægt
sé að ljúka endurútreikningi gengistryggðra
lána.
Sú bið er ekki bara dýr, hún er mörgum
óviðráðanleg.
Vanskil ólögmætra lána
Óviðráðanleg bið eftir leiðréttingu
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Starf grunnskólanna í Reykjavík hafið
Galdurinn við eldhúsborðið
Í vikunni hófu reykvískir grunnskólar göngu sína. 14.000 börn og unglingar í Reykjavík kveðja sumarið og taka til
við verkefni vetrarins. Skólasetning markar
merkileg tímamót einkum fyrir þann hluta
barna sem hefja nú nám í 1. bekk. Eftir-
væntingin er mikil, kvíðinn hugsanlega
líka. Skólaskil reyna á litlar manneskjur og
þær þroskast við þá reynslu. En þær mæta
sannarlega ekki reynslulausar til leiks. Í
leikskóla læra börn óhemju mikið, í leik-
skólanum er lagður grunnur að sterkri
sjálfsmynd, félagsfærni, málþroska og læsi
á allt undir sólinni. Ein stærsta áskorun
grunnskólans er einmitt að virða þá reynslu
og þekkingu sem barnið býr yfir í upphafi
skólagöngu. Það er efni í aðra grein.
Grunnskólinn í dag
Grunnskólinn hefur breyst frá því foreldrar barna sem
fædd eru árið 2006 fylltu skólastofurnar. Skólaþróun
síðustu ára tekur æ meira mið af því að hver nemandi
býr yfir styrkleikum, sem þarf að finna og virkja. Hver
nemandi hefur sinn námsstíl og það hentar ekki það
sama öllum. Skóli fjölbreyttra kennsluhátta virðir þá
staðreynd að ekki eru öll börn eins. Slíkur skóli hólfar
ekki börn niður eftir einkunnum og getu. Og víst er að
enginn skóli nær þessum markmiðum á sama hátt. Sím-
at og verkefnavinna sem reynir á sjálfstæði og samvinnu
nemenda er ein leið. Uppbrot á hefðbundinni stunda-
skrá með smiðjum eftir áhugasviði nemenda er önnur
leið. Samþætting námsgreina og notkun snjalltækja er
ögrandi og spennandi leið. Umsjónarbekkir eru leystir
upp í stór og smá teymi og fjölbreytt verkefni leysa próf
af hólmi. Þróunarverkefni um bestu mögulegu kennslu-
hætti blómstra um alla borg og lestrarstefnur eru mark-
aðar fyrir heilu hverfin í samvinnu skóla. Svona mætti
lengi, lengi telja.
Blessuð togstreitan
Mörgum þykir skólaþróun of hæg, öðrum of hröð. Hug-
myndir foreldra um skólann fara ekki alltaf
saman við hugmyndir skólans. Hugmyndir
kennarans um hlutverk foreldra stangast
stundum verulega á við hugmyndir foreldra
– og öfugt! Slíka togstreitu verðum við að
ræða, af virðingu hvert við annað. Sannar-
lega eigum við foreldrar að láta í ljós skoðun
okkar á þörfum barnanna og eiga hlutdeild í
námi þeirra og velferð. Kennarinn á að líta á
foreldra sem bandamenn um nám og velferð
barnsins. En foreldrar verða líka að virða
fagmennsku kennarans og treysta honum.
Báðum aðilum er þó hollast að hlýða á sjón-
armið nemandans. Þau skipta öllu máli.
Ekki bara bingókvöld
Ein er sú breyta sem skákar öðrum breytum þegar
kemur að jákvæðum áhrifum á líðan, velferð og árangur
skólabarna. Það eru viðhorf foreldra í garð skólans.
Rannsóknir sýna að áhugi foreldra á námi barna sinna,
jákvæð viðhorf og virðing í garð skólans og kennarans
geta margfaldað árangur barna í námi. Það skiptir
máli hvernig við ræðum um menntun og skólastarf við
börnin okkar og við aðra í fjölskyldunni. Það skiptir
máli hver viðbrögð okkar eru þegar eitthvað kemur upp
á – og það kemur alltaf eitthvað upp á. Þegar hvatt er til
aukinnar þátttöku foreldra í námi barna sinna er ekki
bara átt við bingókvöldin, heimanámið og aðalfundi
foreldrafélagsins. Samræðurnar við eldhúsborðið eru
mikilvægastar.
Áhrif grunnskólans
Þau eru mikil, um það verður ekki deilt. Og mikil eru
áhrif kennarans á nemandann, að vera honum góð
fyrirmynd, hvetja hann og vekja áhuga hans. Leita uppi
styrkleika hans og virkja þá. En mest eru áhrifin heima
fyrir, í orðum og gjörðum foreldra og stórfjölskyldu.
Meðvitund okkar um mikilvægi náms, áhugi á viðfangs-
efnum barnanna okkar, viðhorf okkar til skólans og
kennarans – slík áhrif vega þyngst. Þar ættum við ekki
að tala um áhrif. Þar væri nær að tala um galdra.
Oddný Sturludóttir,
formaður skóla- og frí-
stundaráðs Reykjavíkur
www.forlagid.is – alvöru bókaverslun á netinu
Sjóðheit
á toppnum!

Forvitnileg bók
fyrir helgina
Vasabrotsbæ
kur/skáldverk 15.–21.08.2012
32 viðhorf Helgin 24.-26. ágúst 2012