Bókbindarinn - 01.03.1956, Blaðsíða 30

30
BÓKBINDARINN
lendingar sjálfstætt og vísvitandi blönduðu skraut-
hst sinni inn í hin venjubundnu mynztur. Forn-
norræn og rómönsk form, sem vér þekkjum af
íslenzkum og norskum tréskurði, hafa þcir flutt
yfir á bókbindarastimpla sína, sem stundum eru
fagurlega drcgnir og' grafnir, cn oftar ögn ófim-
legir og stórkarlalegir í gerðinni. Þar má sjá bæði
borða með dýramyndum í skrautbaugunum (Me-
daillonerne), hringmyndað línuskraut og hinar
kunnu fornnorrænu brugðnmgar er tíðkast í út-
skut’ði á húsgögnum og dyrastöfum".
Oft voru á völtunum nafn eða fangamark og
ártal, og er það þá góð bending um aldur bands-
ins. Á eintaki Landsbókasafnstns af Gíslapostillu,
Hólum 1684, er t. d. skrautborði með Anno 1686
Jón S njólfs, þ. e. Jón Snjólfsson en í manntalinu
ánð 1703 kemur fyrir Jón Snjólfsson bóndt í
Grafarkoti í Hólahreppi, 53 ára, og cr það að lík-
indum sami maður. En því miður er óvíst, hvort
nöfnin í stimplinum eru nöfn bókbindarans, er
stimpilinn átti, eða hess, er gróf hann. Erlendis
eru dæmt hvors tveggja.
Bækurnar voru venjulega með spenslum og oft
látúnsbúnar á hornttm og miðjum spjöldum.
Fátt er vitað um bókbindara á þessum tímum.
Geta má um Bjarna Önundarson frá Kýrholti.
Hann var fæddur um 1711. Hann fór ungur að
Hólum og var þar í skóla um 1724—25. Eftir
það nam hann þar bókbandstðn og var bókbtnd-
ari þar í mörg ár. Árið 1756 sótti hann um cinka-
leyfi til bókbands á Hólum, og fékk hann synj-
un við þeirri beiðni, cnda var Gísli biskup Magn-
ússon honurn mótfallinn, en Magnús amtmaður
Gfslason mælti hins vegar með honum. Bjarni
var þar við bókband, en jafnframt bjó hann á
Kálfsstöðum í Hjaltadal. Mun mega gera ráð
fyrir, að bókbandsiðnin hafi aðallega hreiðzt út
frá prentsmiðjunni.
Anno 1675, 6. Maji að Skálholti gjörðu þeir
reikning sín í milii biskupinn M. Btynjólfur
Sveinsson og Sigurður Gttðnason um tilfallin
skuldaskipti þeirra í milli hingað til. Hafði Sig-
urður Guðnason bundið fyrir biskuptnn hækttr,
smáar og stórar, að tölu alls 80, hvar til biskup-
inn hafði lagt öll efni, en Sigurður Guðnason erf-
iðið. Höfðu þeir svo ásætzt sín í milli, að eyrir
skyldi kosta sérhverrar bókar band, smárrar og
stórrar, svo hver bætti það aðra vantaði og þar
með jafnaðist; retknaðtst bað ttl sarnans, sem Stg-
urður hefur hér úti til unnið í erfiðtslaunum alls
4 hundruð.
Þetta er eftir í Ásgarði hjá Sigurði Guðnasyni
af þeim efnum, sem biskupinn M. Brynjólfur SS
honum afhenti til bókabindingar Anno 1674—-
i675;
Pappírsarkir — 15
Vaxstykki stórt — 1
tvinnadokkur — 2
perment nokkttr í kjölbönd
ítem bókastokknr —- 1
litunartré — 1
markjárn — 1
Braspott lítinn af járni ætlar Sigurður að kaupa,
hver hafður er til að sjóða og bræða ltm, virðist
taka muni fimm eða sex merkur, og á Sigur
(sic) með sínu handverkt hann að leysa sem um
semur.
Af þessu mun mega ráða, að Brynjólfur bisk-
itp hafi ekki haft bókbindara á staðnum. En
ástæðuna til þess, að hann lét Jtarna btnda svo
margar bækur í eintt, mun mega ftnna í frásögn
Jóns prófasts Halldórssonar um hann:
„Sit góða bibliothek lét hann mestallt geyma
í norðurstúku kirkjunnar. Varð einu sinni var
við, að mús hafði kroppað eina eður aðra af bók-
um hans; hélt, að músin mundi leggjast á út-
lenzkt hveitilím í þessum bókum. Lét því margar
af þeim rífa úr útlenzku og jafnvel hollenzku
bandi og innbinda aftur með íslenzku bindi í tré-
spjöld og hér ttl bútð sktnn og bera í þær miktð
skinnlím og annað. Að aftelja hann þessu eður
aftra frá slíkum heilagrillum tjáði ekki, heldur
hlaut að vera, sem hann vildi og fyrir sagði“.
Svo scm kunnugt cr, flutti eftirmaður hans,
Þórður biskttp Þorláksson, Hólaprentsmiðju suður
f Skálholt og var prentsmiðjan þar 1685—1703.
Lét Þórður biskup reisa þar „prenthús kostulega
smíðað með súð og þili í hólf og gólf, stórum