Fréttatíminn - 03.06.2011, Blaðsíða 30

30 viðhorf Helgin 3.-5. júní 2011
Austurströnd 3, 170 Seltjarnarnesi. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmda-
stjóri: Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is.
Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Löng hefð er fyrir sumarvinnu unglinga hér
á landi. Almennt hefur verið litið jákvæðum
augum á atvinnuþátttöku ungmenna. Þau
læra að vinna og öðlast reynslu, hvort heldur
er í verslun eða öðrum þjónustugreinum,
byggingarvinnu eða annarri almennri
verkamannavinnu, í fiskvinnslu eða öðrum
greinum tengdum sjávarútvegi. Ónefnd er
þá svokölluð unglingavinna, þ.e. vinna hjá
vinnuskólum sveitarfélaganna. Þar hefur
margur unglingurinn stigið sín fyrstu skref
á vinnumarkaði. Sumar-
laun ungmennanna skipta
máli. Flest heimili hafa
þurft að taka á sig verulega
kjaraskerðingu undanfarin
misseri. Minna er umleikis
og erfiðara að ná endum
saman. Útgjöldin hverfa
ekki. Þá munar um sumar-
laun unglinganna, vasapen-
inga til sumars og hausts.
Verst eru heimilin sett þar
sem atvinnuleysi setur strik
í reikninginn. Það hefur verið meira eftir
efnahagshrunið en þekkst hefur frá kreppu-
árunum fyrir stríð.
Vegna hrunsins er ástandið á vinnumark-
aði erfiðara en áður, ekki síst fyrir allan þann
fjölda ungmenna sem leitar sumarvinnu. Þá
reynir á sveitarfélögin en þau hafa því miður
brugðist, bæði í ár og í fyrra.
Fjárhagur margra sveitarfélaga er að
sönnu bágborinn og þau þurfa að for-
gangsraða. Í þeirri forgangsröðun hlýtur
æskan, dýrmætasta eign hvers þjóðfélags,
að vega þungt. Því valda viðbrögð forráða-
manna sveitarfélaganna vonbrigðum en þau
stærstu, Reykjavíkurborg, Kópavogsbær og
Hafnarfjarðarbær, hafa hafnað þúsundum
ungmenna sem sótt hafa um sumarvinnu,
að því er fram hefur komið í fréttum. Þeir
unglingar sem fá vinnu njóta hennar í tiltölu-
legan stuttan tíma.
Það er því ljóst að fjöldi unglinga mun
mæla göturnar í sumar, sjálfum sér og öðr-
um til ama í iðjuleysinu. Margir þeirra munu
snúa sólarhringnum við, stara á tölvu- eða
sjónvarpsskjái langt fram á nótt og vakna
ekki fyrr en um miðjan dag.
Flestir unglingar lifa sem betur fer heil-
brigðu lífi en hætturnar eru margar á þessu
viðkvæma aldursskeiði. Hvert líf er dýrmætt
og því miður tapast þau mörg. Inn í dimman
heim unglinga sem komnir eru í vímuefna-
neyslu hefur Kastljós Ríkissjónvarpsins
leitt okkur undanfarna daga. Sá heimur er
svartur og viðmælendur Kastljóssins eru
sammála um að hörð neysla ungmenna hafi
aukist mikið síðustu misseri. Beita þarf
öllum tiltækum ráðum til að bjarga þeim
ungmennum sem ánetjast hafa fíkninni en
grundvallaratriðið er að byrgja brunninn,
koma í veg fyrir að önnur rati þessa dapur-
legu leið tortímingar.
Það gera menn meðal annars með því að
sjá til þess að unglingar hafi nóg fyrir stafni í
skólahléi sumarsins. Þá er ekki verið að tala
um vinnuþrælkun heldur að vinnan, á hinum
almenna markaði en ekki síst í vinnuskólum
sveitarfélaganna, sé fræðandi og uppbyggj-
andi – og að hið vinnandi ungmenni fái laun
fyrir, sjái afrakstur framlags síns.
Þess vegna ættu sveitarfélögin stóru að
endurskoða afstöðu sína til vinnuskólanna.
Sum smærri sveitarfélaga bjóða öllum ung-
mennum sem sóttu um sumarstarf vinnu.
Alls sóttu 3.800 ungmenni, 17 ára og eldri,
um sumarvinnu hjá Reykjavíkurborg. Ætl-
unin er að ráða 1.900, að því er fram kom
í Fréttablaðinu fyrir stuttu. Helmingurinn
mun því mæla göturnar. Fjórtán ára ung-
lingar fá enga vinnu hjá borginni í sumar.
Fimmtán ára fá vinnu hálfan daginn í þrjár
vikur en sextán ára fá vinnu allan daginn í
þrjár vikur. Í Hafnarfirði sóttu um 800 ung-
menni, 17 ára og eldri, um vinnu. Rúmlega
300 fengu. Kópavogsbær vísaði sömuleiðis
hundruðum ungmenna frá. Dregið var úr
hópi þeirra sem sóttu um. Sumir duttu í
lukkupottinn. Afgangurinn hangir heima.
Kastljósþættirnir um hinn myrka heim
ungmenna í harðri vímuefnaneyslu eru
áminning. Þangað má engum ýta. Holl
sumarvinna er þáttur í forvörnum. Þar er
hlutverk vinnuskólanna stórt. Á upphafs-
síðu Landlæknisembættisins segir: „Vinnan
göfgar manninn er vel þekkt máltæki. Það er
staðreynd að það er mikilvægt fyrir heilsu og
vellíðan fólks að hafa atvinnu eða einhverja
iðju. Vinnan eflir þroska og sjálfstraust fólks
og gefur þannig lífinu gildi.“
Að þessu þarf að hyggja, ekki síst á
krepputímum.
Ábyrgð sveitarfélaganna
Vinnan göfgar unglinginn
L
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Jafnvægi í orkubúskapnum mikilvægt
Heilun gegn þunglyndi
F ormaður Geð -læknafélags-ins sagði hér í
Fréttatímanum fyrir
viku að ef lyfja nyti ekki
við, myndu um þúsund
manns leggjast inn á
geðdeild með tilheyr-
andi kostnaði. Heimilis-
læknir var hins vegar á
því að þetta væri bara að
stórum hluta gleðileysi,
geðvonska og fýla.
Óhætt er að segja
að þunglyndum finn-
ist byrðar lífsins oft erfiðar og
finna ekki gleðina í neinu. Þeir
hafa kannski unnið baki brotnu til
að hafa efni á því sem þeir telja að
færi þeim hamingju, en þegar þeim
loksins tekst að eignast það, varir
hamingjan aðeins stuttan tíma og
tilgangsleysið herjar aftur á.
Þá er leitað til læknis sem ávísar
geðlyfjum svo að fólkið geti áfram
„tekið virkan þátt í lífinu“. En lyfin
fletja út tilfinningalífið svo að þeir
finna hvorki gleðina né tilgang lífs-
ins og verða getulausir í þokkabót.
Þannig silast fólkið í gegnum lífið,
sinnir gleðisnautt daglegum skyld-
um og sest svo fyrir framan sjón-
varpið og bíður þess að enn einum
deginum ljúki.
Við fæddumst ekki hér á jörð til
að silast dofin eða tilfinningaslöpp
í gegnum lífið. Við fæddumst til að
upplifa allt það stórkostlega sem líf-
ið á jörðinni býður upp á, hvort sem
það eru gleðistundir eða áföll og erf-
iðleikar, í þeim tilgangi að þroska
með okkur góðar dyggðir eins og
þakklæti og fyrirgefningu. Til að
læra af áföllum og erfiðleikum er
mikilvægt að vinna úr þeim. Sé það
ekki gert hefur það djúpstæð áhrif
á orkubúskapinn, sem getur þá ekki
séð líkamanum fyrir nægilegri orku
til að endurnýja frumur og líffæri.
Áhrifin koma fram þar sem við
erum veikust fyrir, t.d. í taugunum
með depurð og þunglyndi eða lík-
amanum með verkjum.
Heilun kemur jafn-
vægi á orkubúskapinn.
Hún hreinsar út staðn-
aða orku sem myndast í
áföllum og erfiðleikum
og hleður okkur nýrri
og hreinni orku. Fólk
með depurð upplifir heil-
un, jafnvel í fyrsta tíma,
þannig að því finnst eins
og drunganum sé lyft af
því og það fer út miklu
léttara. Eftir margra
mánaða svefnleysi getur
það loksins sofið heila nótt. Vanda-
málin eru ekki jafn óyfirstígan-
leg og lausnir jafnvel í sjónmáli.
Heilun hjálpar okkur nefnilega að
lyfta okkur upp úr hjólfarinu og sjá
vandamálin frá stærra sjónarhorni.
Mín reynsla er sú að stór hluti
fólks sem í kerfinu er kallað „þung-
lyndissjúklingar“ er afar næmt og
hefur ekki fengið aðstoð við að
brynja sig og læra á næmnina. Þess
í stað tekur viðkomandi allt inn á
sig, þ.m.t. vandamál annarra, geð-
vonsku og neikvæðni, sem bætist
á þau verkefni sem hann sjálfur
glímir við og hann kiknar undan
álaginu.
Það er rangt hjá formanni Geð-
læknafélagsins að halda því fram að
án lyfjanna yrði allt þetta fólk spít-
alamatur og byrði á samfélaginu.
Stærstur hluti lyfjanotendanna þarf
bara hjálp við að takast á við vanda-
málin og sú hjálp fæst ekki í lyfjum.
Munurinn á lyfjagjöf og heilun er
að sú síðarnefnda ræðst að uppruna
vandans á meðan lyfjagjöfin bælir
niður einkennin. Lyfin gera okkur
kleift að þrauka gleðisnauð í gegn-
um lífið en heilun hjálpar við að tak-
ast á við áföllin og erfiðleikana svo
að við verðum sterkari fyrir vikið.
Heilun hjálpar okkur að njóta lífs-
ins á jörðinni með fullri vitund svo
að við getum grátið af gleði, fundið
til með öðrum og upplifað fullnægju
í lífinu.
Hildur Þórðardóttir
heilari
M eð reglulegu millibili heyrast raddir framámanna úr atvinnulífinu um skort á
tæknimenntuðu fólki. Illa gangi að
fylla stöður verkfræðinga, tæknifræð-
inga og tölvunarfræðinga. Sem dæmi
má nefna viðtal við forstjóra verk-
fræðistofunnar Mannvits nú í vikunni
og auglýsingar fjölmargra fyrirtækja
úr Samtökum iðnaðarins þar sem þau
hvetja nemendur til náms í tæknigrein-
um. Sérstaklega skortir sérfræðinga
með bakgrunn á sviði hátækni, véla
og rafmagns sem endurspeglar að
vægi nýsköpunar og framleiðslu er
að aukast í íslensku atvinnulífi. Þá er
gjarna hnippt í skólakerfið sem ekki er
sagt standa sig í því að laða nemendur
að þessum greinum í þeim mæli sem
atvinnulífið þarfnast til að byggja upp
starfsemi tengda nýsköpun og framleiðslu.
Frá bæjardyrum háskólakennara séð væri vissulega
gaman að sjá fleiri nemendur velja þessar greinar en
þó eru margir góðir nemendur sem fara í gegnum
námsbrautir á þessum sviðum. Vandinn er að fá þá út
í íslenskt atvinnulíf. Það er upplifun háskólakennara í
tæknigreinum að í enn ríkari mæli en áður séu nem-
endur á leið úr landi að námi loknu. Margir fara út
fyrir landsteinana í framhaldsnám, eins og rík hefð er
fyrir á Íslandi, en breytingin sem má merkja er fyrst
og fremst sú að þessir nemendur virðast ekki endilega
stefna aftur heim að námi loknu. Þeir vita sem er að
sérfræðiþekking á þessum sviðum er eftirsótt alþjóð-
lega og veitir tækifæri víða. Fleiri lönd en Ísland eru í
þeirri stöðu að sókn nemenda í verkfræði, tæknifræði
og tölvunarfræði nær ekki að anna þörf
atvinnulífsins.
Þá komum við að kjarna málsins. Kaup-
máttur launa á Íslandi hefur versnað mik-
ið frá hruni bankakerfisins, sérfræðinga
sem annarra. Þótt laun þeirra séu ágæt á
íslenskan mælikvarða eru verkfræðingar
og tæknifræðingar sem starfa hér á landi
með innan við helming þeirra launa sem
bjóðast í nágrannalöndunum. Að auki hafa
kauphækkanir, skattar, bótaumhverfi og
ívilnanir beinst að því að bæta kjör þeirra
lægst launuðu, en þeir sem tilheyra hærri
tekjuhópum hafa setið eftir og þurft að
taka á sig auknar álögur. Í þessu felst
verulegur hvati til að fara úr landi fyrir þá
sem hafa eftirsótta þekkingu sem veitir
starfstækifæri víða, og að sama skapi er
síður fýsilegt fyrir sérfræðinga að snúa
heim að framhaldsnámi loknu.
Tæknimenntað fólk á sviðum tölva, rekstrar, há-
tækni, véla og rafmagns er lykillinn að nýsköpun og
uppbyggingu þekkingarmiðaðs, framleiðsludrifins
atvinnulífs. Það er misskilningur að lág laun á Íslandi
styrki samkeppnisstöðu þekkingarfyrirtækja hér. Til
lengri tíma litið mun það skerða samkeppnishæfni
þessara fyrirtækja hér ef kjör sérfræðistétta eru langt
frá því að vera samkeppnishæf miðað við nágranna-
löndin. Af sömu ástæðu er varhugavert fyrir hið opin-
bera að þrengja óhóflega að þeim sem eru með tekjur
yfir meðallagi. Evrópa er eitt atvinnusvæði og hætta er
á því að þeir sem hafa tækifæri víða kjósi með fótunum.
Þá munu háskólarnir bara halda áfram að mennta fyrir
Noreg, en íslenskt atvinnulíf eflist hægar en annars
gæti orðið.
Atvinnulífið
Auka lág laun samkeppnishæfni?
Guðrún Sævarsdóttir
lektor við tækni- og verkfræði-
deild Háskólans í Reykjavík