Fréttatíminn - 23.12.2011, Blaðsíða 40

40 bækur Helgin 23.-25. desember 2011
 Bókadómur Táknin í málinu Sölvi SveinSSon
Þó Yrsa Sigurðardóttir hafi
gert harða atlögu að veldi
Arnaldar Indriðasonar að
undanförnu virðist fátt geta
komið í veg fyrir að Einvígið
eftir Arnald verði mest selda
bók ársins. Einvígið er nú efst
á árslistanum en Brakið eftir
Yrsu í 3. sæti. Síðustu dagar
jólasölunnar eru þó eftir.
arnaldur
ver vígið
 Bókadómur Brakið efTir YrSu SigurðardóTTur
B rakið, splúnkuný og sumpart hrá spennusaga, eftir svo kallaða „drottningu“ íslenska krimmans
leiðir í ljós styrkleika og veikleika Yrsu
sem höfundar: Hún byggir upp býsna
sterkt plott, er fundvís á aðstæður og
vinnur byggingarlega vel úr þeim; skip-
reika skúta skýst inn á Reykjavíkurhöfn
og skipshöfnin, fimm fullorðnir og tvö
börn, er horfin. Þóru lögmanni er falið
að annast eftirleikinn fyrir fjóra þeirra
sem eru týndir sem eru foreldrar og tvær
ungar dætur. Saman fer svo sögunni af
afdrifum fólksins um borð og þunglama-
legri og sumpart þvælingslegri rannsókn
Þóru lögfræðings.
Þóru-þátturinn er veikari hluti verks-
ins. Frúin er nú ekki skemmtilegasta
aðalpersóna sem um getur á norðurhveli
jarðar og Yrsa leiðir hana undra seint
saman við lögregluna sem rannsakar
málið. Lesandinn treystir því á hinn
helming sögunnar sem verður óbærilega
spennandi á síðustu köflunum.
Ýmislegt í því minnir á Dead Calm,
en það gerir ekki til. Yrsa hefur lagt sig
eftir því vandasama verki að gera stóra
skútu að vettvangi og það reynast lengi
fram eftir sögunni nýir kimar í því skipi.
Sagan er ný viðbót í hrunsbálknum sem
sýður í hausum rithöfunda. Í hreinni ak-
sjón er Yrsa ágæt, eins og hún herðist
þá í frásögninni og stíllinn losni við þann
ankannalega svip sem er víða á bókinni –
klúðurslegt orðalag og óljós hugsun. Ef
Yrsa er slíkt dálæti og dráttarklár fyrir
veldi Péturs Más útgefanda ætti hann að
fá henni góðan ritstjóra sem gæti lagað
margt það sem miður fer í textanum.
Fjörutíu þúsund lesendur – og Yrsa eiga
það skilið að útgefandinn sýni hinum
önnum kafna verkfræðingi þá virðingu að
frá henni komi ekki handrit eins og þetta.
„Ægir fann hjarta sitt síga.“ (Bls. 211.)
Hvað merkir það á íslensku? Ekki var
hann með hjartað í buxunum, en það er á
leiðinni þangað. Eigum við ekki eitthvað
sem lýsir því ástandi?
Fyrr á þessu hausti kvartaði ég á
öðrum vettvangi yfir fyrirferð skemmti-
bókmennta sem njóta þess í opinberri
umræðu að þær eru fyrr á ferðinni en
annað og hlaut bágt fyrir. Það er gaman
að lesa spennubækur. Sjálfsagt að gera
þær kröfur að þar sé vandað til verka.
Yrsu er margt gefið til að sinna þeirri af-
þreyingarþörf. Hún er hins vegar veikur
stílisti, það þæfist fyrir henni að halda
ágætum plottum sprelllifandi og til að
komast yfir þann hjalla þarf hún hjálp –
ekki bara góða þýðendur – og duglega
sölumenn.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Stjórnlaus lúxsussnekkja
Hjálmar Sveinsson fyrrum útvarpsmaður,
heimspekingur og borgarfulltrúi, hefur
á forlagi sínu Omdúrman, gefið út bók í
íslenskri menningarsögu sem hefur ekki
komið áður á prent þótt víðfræg og alræmd
sé: Sjálfsævisögu Þórðar Sigtryggssonar
lífsnautnamanns, sódómista og organista.
Hjálmar gefur bókina út í litlu upplagi en
í samhæfðu umbroti Harra við ljóðasafn
Jónasar Svafárs frá í fyrra og þar á undan
samtalsbók Hjálmars við Elías Mar.
Elías mun hafa gengið frá handriti að ævi-
sögu Þórðar sem er í útgáfu Omdúrman kölluð
Mennt er máttur – tilraunir með dramb og hroka. Texti hans er ekki
fyrir viðkvæmar sálir né þá sem telja sig siðprúða. En nú hefur
almenningur á Íslandi loks aðgang að safaríkum texta Þórðar Sig-
tryggssonar sem talar tæpitungulaust um líf sitt og drauma. -pbb
Dónalegasta bók síðustu aldar
Stína – tímarit um bókmenntir og listir – er komið út, þriðja
hefti sjötta árgangs. Að vanda geymir Stína margt gott efnið:
Soffía Auður ræðir um Herdísi Andresdóttur, Guðbergur
birtir kafla úr matreiðslubók sinni, Hallgrímur Helgason
birtir okkur kynningu sína á íslenskum rithöfundum sem
matreidd var upphaflega fyrir lesendur Die Zeit. Þá er í
heftinu fjöldi ljóða og smásagna, auk ritdóma eftir Kormák
Bragasson.
Yngri höfundar vekja mesta athygli: Jón Atli með fantagóða
smásögu, Kristín Eiríksdóttir með tvö ljóð en kveðskapur úr
hennar lundum er jafnan áhugaverður. Mestum tíðindum sætir
þó merkileg greining Kristínar Ómarsdóttur á samfélagi
okkar „sem er reist á ofbeldi“. Hugvekja Kristínar er efnis-
mikil og ætti að kalla í ákafa og róttæka umræðu.
Tímaritið Stína er fáanlegt í öllum bókaverslunum sem
standa undir nafni . -pbb
Síðasta Stína þessa árs

Táknin í málinu
Sölvi Sveinsson
Iðunn, 464 síður, 2011.
Fyrr á tímum sátu karlar í skoti sínu og páruðu á pappírsmiða
orðaskýringar sem þeim tókst sumum eftir vinnu í heilan manns-
aldur að koma á bók. Lexikonar okkar manna eru ekki margir
enda yfirþyrmandi vinna og áráttukennd að koma saman bók á því
sviði. Vinna sem tekur áratugi. Táknin í málinu eftir Sölva Sveins-
son er í röð rita sem hann hefur tekið saman um íslenska tungu
og gefið út í samhæfðu snotru útliti fyrir almenning og skólafólk á
forlagi Iðunnar. Allar bækur hans eru þekkileg og vandlega unnin
rit. Táknin í málinu er tilraun til að skýra út helstu tákn sem okkur
eru töm í daglegri önn, flest notum við af sjálfvirkni tungumál og
hugsun og gerum okkur samsek í sögulegri merkingu sem í sum-
um tilvikum – mörgum tilvikum – nær eins langt aftur í mannsins
sögu og við getum greint. Við erum af gömlum stofni, þótt nýj-
ungagirni og orðafátækt ógni merkingabrunnum því mörgum eru
þeir alveg lokaðir. Þá fara þeir fávísu fram í mergð af djúpstæðum
og mikilvægum merkingarbrigðum og vita ekkert hvað þeir eru að
gera, hlýða bara minninu og hefðinni meðvitundarlausir og gætu
því átt sér einhverja von um kunnugleika einhverra þeirra tákna
sem sitja föst í lífi allra og breytni.
Táknin í málinu er dægileg bók, á 464 síðum má
rekja í stafrófsröð hundruð tákna sem okkur eru
töm, leitað er skýringa á uppruna þeirra og misvís-
andi notkun eftir heimshlutum og trúarbrögðum,
þeim fundinn staður í skáldskaparmálum íslensk-
um og lesandinn leiddur eftir leiðarhnoðu táknsins
um heima málsins. Verkið er skrifað á firnagóðu,
skýru og einföldu máli. Tónninn er hressilegur
og hugsunin hröð, merking gerð ljós í einföldum
skýringum og höfundur leitar langt og skammt
eftir dæmum og forsendum af mikilli þekkingu og
yfirsýn. Bókin verður því sannkallaður yndislestur
því snörp kaflaskil leiða lesandann á ólíkar slóðir á
einni og sömu opnunni. Stundum er bætt í skýr-
ingar með smámyndum sem eiga við efni hverrar
greinar. Millivísanir eru skáletraðar og í bókarlok
er atriðaskrá haldgóð lesendum. Þar er líka að finna myndaskrá
og löng heimildaskrá sem leiðir í ljós hversu traustum stoðum höf-
undur byggir undir verkið.
Aðfinnslur að svo miklu eljuverki er erfitt að bera fram: Þó hefði
ég kosið að meira hefði mátt tilfæra af dæmum úr hinum miklu
verkum Hómers í þýðingum þeirra feðga Sveinbjarnar og Bene-
dikts, meira sótt í Shakespeare og jafnvel texta Jóns Þorlákssonar
en allir þeir textar eru bólgnir af táknanotkun. Mikið af textum
íslenskra skálda prýðir bókin og gerir hana um leið að inngangsriti
um þá táknheima sem skáld opnuðu lesendum hér á landi á síðustu
öld og um leið hvað sá skáldskapur stóð á klassískum grunni en
andskotar þeirra töldu af og frá á sínum tíma í myrkri vanþekking-
ar sinnar. Rit sem þetta á að geta opnað lesendum nýja sýn á tákn-
heima, betur en gúggl og wikipedíustaut því hér er að finna íslensk
og vítt samhengi í lifandi hugsun og mætti táknsins. -pbb
Sérviska og áhugamál höfundar

Brakið
Yrsa Sigurðardóttir Þarf betri
ritstjórn að mati gagnrýnanda.
Veröld, 346 síður, 2011.
Brakið er óbærilega spennandi á köflum en bókin leiðir í ljós styrkleika og veikleika Yrsu.
Yrsa Sigurðardóttir rithöfundur.
Í hreinni aksjón er Yrsa ágæt, eins og
hún herðist þá í frásögninni og stíllinn
losni við þann ankannalega svip sem er
víða á bókinni.