Fréttatíminn - 04.01.2013, Blaðsíða 49

þrettándinn 39Helgin 4.-6. janúar 2013Helgin 6.-8. janúar 2012 he lsa 11
Yfirnáttúrulegur
veitingastaður
Gló leggur ríka áherslu á að nota einungis
ferskasta og besta hráefni sem völ er á.
Listhúsinu Laugardal · Engjateig 19 · 105 Reykjavík
Sími 553 1111 · www.glo.is
Opnunartími: Virka daga 11-21 · Laugardaga 11-17
KYNNING
 MaNNslíKaMINN Stöðugt álag
M jaðmagrindina má kalla miðju mannslíkamans. Alltaf hvílir einhver
þungi á mjaðmagrindinni hvort
sem við sitjum, stöndum eða
liggjum. Þessvegna er hún alltaf
undir álagi og því mikið í húfi að
hafa hana í lagi. Innan mjaðma-
grindarinnar eru mörg innri líf-
færi og vöðvar sem með flóknu
samspili vinna saman að því að
allt hreyfist og virki eins og það
á að gera.
Það er staðreynd að vandamál
tengd mjaðmagrindinni sem
leita inn á borð sjúkraþjálfara
og lækna eru mun algengari hjá
konum en körlum. Það er vegna
þess að líkami kvenna er flóknari
að þessu leyti en líkami karla og
er til að konur geti gengið með
börn. Því má þó ekki gleyma að
þegar kemur að almennum hreyf-
ingum og vöðvavinnu á þessu
svæði þá eru kynin ekki svo ólík.
Á meðgöngu reynir mikið á
mjaðmagrindina hjá konum.
Áhrif hormónsins relaxin sem,
eins og nafn þess gefur til kynna,
slakar á liðböndum mjaðma-
grindarinnar til að hún geti gefið
eftir og stækkað eftir því sem
barnið vex, valda því stundum að
konur fá verki í mjaðmagrindina
á meðgöngu. Nokkuð algengt
er að konur finni fyrir einhverj-
um einkennum í mjaðmagrind
á meðgöngu en það er þó ekki
algilt. Það sem skiptir mestu
máli er góð líkamsstaða, rétt
líkamsbeiting og hófleg þjálfun
líkamans eftir ástandi hverrar
konu fyrir sig. Aðrir þættir skipta
þó einnig miklu máli eins og til
dæmis hvernig vinnu viðkomandi
vinnur, það er að segja er mikið
um líkamlegt eða einhæft álag í
vinnu svo sem kyrrseta og fleira.
Til þess að bregðast rétt við er
nauðsynlegt að fá rétta fræðslu
og leiðbeiningar hjá sjúkraþjálf-
ara sem þekkir til. Stundum vill
svo verða að konur fá grindarlos
eða jafnvel grindargliðnun en
þá er mun meiri óstöðugleiki í
einhverjum af þremur aðalliða-
mótum mjaðmargrindarinnar
(spjaldliðunum tveimur eða líf-
beini) og jafnvel í öllum þremur.
Þegar það verður þarf konan
að fara sér mun hægar og vera
undir eftirliti eða í meðferð hjá
sjúkraþjálfara á meðgöngunni.
Hér er sá listi ekki tæmdur um
sértækari vandamál sem konur
geta upplifað í mjaðmagrindinni
á meðgöngu.
Sú umræða hefur oft komið
upp síðustu ár hvers vegna verkir
í mjaðmagrind og vandamál
tengd meðgöngu virðast mun
algengari í dag en þau voru hjá
kynslóðunum á undan. Ýmsar
kenningar eru á lofti en þó er
ekkert sannað í þeim málum.
Undirrituð hefur haft mikinn
áhuga á því síðustu árin að skoða
Mjaðmagrindin er miðja líkamans
Sólrún Sverrisdóttir, sjúkraþjálfari, Gáska sjúkraþjálfun.
hvort við getum komið í veg fyrir
eða minnkað þau vandamál sem
margar konur fást við eftir með-
göngu og fram eftir aldri. Þessi
vandamál eru meðal annars sig á
grindaholslíffærum (aðallega þá
þvagblöðru og legi) og aðrir kvillar
því tengdir. Ýmislegt hefur breyst
og batnað í fræðslu og upplýsinga-
flæði til kvenna á meðgöngu og
eftir hana og því er það áhugavert
að skoða hvort vinna megi á móti
þessum vandamálum með fræðslu,
skoðun og greiningu sjúkraþjálf-
ara sem sérhæfir sig á þessu sviði
í samvinnu við lækni. Ef gripið er
nógu snemma inn í þá má minnka
eða lækna hvimleið vandamál og
jafnvel koma í veg fyrir aðgerðir.
Það getur haft mikil áhrif á lífs-
gæði að vera með verki og því
ætti enginn að spara sér það að fá
faglegt mat og greiningu á sínum
vandamálum.
Ef gripið er nógu snemma
inn í þá má minnka eða
lækna hvimleið vandamál
og jafnvel koma í veg fyrir
aðgerðir.
Leitið upplýsinga á auglýsingadeild
Fréttatímans í síma 531 3310 eða á
valdimar@frettatiminn.is
Fréttatímanum er dreift á heimili á
höfuðborgar-svæðinu og Akureyri og í lausa-
dreifingu um allt land. Dreifing á bæklingum
og fylgiblöðum með Fréttatímanum er
hagkvæmur kostur.
 Þrettándinn – hefð og hátíð í jólalok
Skammdegið gróðrarstía fyrir fantasíur
Við fengum Árna Björnsson, doktor í menningarsögu, til að fara yfir sögu og hefðir hátíðanna. Umfjöllun um jól og
áramót er lokið og nú verður hringnum lokað með stuttu yfirliti yfir þrettándann og sögu hans.
6 . janúar var talinn fæðingar-dagur frelsarans á undan 25. desember. Þessi dagur er
ennþá talinn vera fæðingardagur
hans af einni kirkjudeild í heim-
inum, þeirri armensku. Dagurinn
heldur sér sem skírnardagur Jesú
og sem minning um heimsókn vitr-
inganna úr Austurvegi, enda heit-
ir hann sumstaðar þriggjakónga-
d gur, til dæmis bæði á dönsku og
þýsku. „Á þessum degi hefur alltaf
verið eitthvert tilstand á Íslandi
því þarna enda jóli . Þá var gjarn-
an ver ð að klára það sem eftir var
í mat og drykk og kertastubbarnir
brenndir. Það var gjarnan talað að
spila út jólin og s o fr mvegis og
einnig var þet a ka lað að rota jólin
sumsstaðar. Langt fram á nítjándu
öld heyrðist talað um þr ttándann
sem gömlu jólin. Það á sér einfalda
skýringu sem fólst í tímatalsleið-
réttingu og gerð var hér á landi
árið 1700, svokölluðum gamla stíl
og nýja stíl.“
5. janúar, jóladagurinn gamli
Það var frá upphafi ákveðin skekkja
í rómverska tímatalinu í sambandi
við hlaupárin. Skekkjan jókst allt-
af, og það bættist við einn dagur á
hverri öld eða þar um bil. Svo gerist
það á miðri sextándu öld að það er
komin tíu daga skekkja. Þá ákveða
stjörnufræðingar páfans í Róm
að laga þetta. „Þá eru teknir burt
tíu dagar úr árinu. Þessi tilskipun
kemur 1582. Mótmælendur vildu
nú ekki aldeilis fara eftir því sem
páfinn sagði og sumir þráuðust við
í eitt til tvö hundruð ár. Þess vegna
varð tímabreytingin ekki á Íslandi
fyrr en árið 1700. Á Englandi var
þessu ekki breytt fyrr en 1752 og
rússneska rétttrúnaðarkirkjan hef-
ur aldrei breytt þessu. Hún er því
orðin 13 eða 14 dögum á eftir.
Þegar þetta gerðist á Íslandi vildi
margt gamalt fólk halda sig við
gömlu jólin. Það er meira að segja
svo að í fyrsta almanakinu eftir
tímatalsbreytingu sem Jón Árna-
son, biskup í Skálholti, gaf út árið
1707, sjö árum eftir að breytingin
átti sér stað, þá merkir hann við
5. janúar: jóladagurinn gamli. Og
af því fólk var nú fastheldið þá var
það til alveg fram um 1900 að kalla
þrettándann gömlu jólin.
Þrettándinn hafði að sjálfsögðu
sína áttund eins og aðrar stórhátíð-
ir. Hún v 13. janúar og hét geisla-
dagur. Það eru argar aldir síðan
hætt var að halda upp á hann hér
á landi, en í Svíþjóð tíðkaðist það
lengur og þar heitir hann Tugonda-
gen eða 20. dagur jól .“
Hjátrúin lifir góðu lífi
Árni starfaði á þjóðháttadeild Þjóð-
minjasafnsins m árabil og ræddi
við fólk um allt land se fætt var á
bili u 1880–1910. Hann komst að
því að í hæsta lagi 10% fullorðins
fólks tryðu því í alvöru að til væru
yfirnáttúrulegar verur eins og álf-
ar og dr ugar. Þetta er nokkurn
veginn sama sagan um allan heim
en íslensku tíu prósentin hafa sér-
stöðu. Þau eru n ófeimnari við
að viðurkenna hjátrú sína opinber-
lega. Aðrar þjóðir virðast bældari
af kirkjulegum yfirvöldum. Þetta
hefur ekki farið framhjá erlendum
ferðamönnum og íslensk ferðaþjón-
usta hefur að sjálfsögðu reynt að
hagnýta sér þessa sérstöðu.
„Orðið hjátrú er vissulega mjög
rétttrúnaðarlegt, en það merkti
átrúnað sem var fyrir utan hin lög-
boðnu trúarbrögð. Það er þó skárra
en orðið þjóðt ú sem felur í sér að
vera eitthvað sem öll þjóðin trúir og
er vitaskuld fráleitt. Börn hafa alltaf
verið spennt fyrir yfirnáttúrlegum
hlutum, og um tíu af hundraði fullorð-
inna virðast halda þessu indæla barns-
lega viðhorfi. Hjátrúin hefur alltaf fylgt
þrettándanum eins og áramótunum.“
Þjóðsögur og þjóðtrú er ekki eitt og
hið sama. Árni segir þjóðsögurnar vera
skáldskap þjóðarinnar og menn upp til
hópa trúðu þeim ekki fremur en þeir
trúa því nú á dögu að Harry Potter sé
til í alvörunni. „Í minni bernsku lá við
ég tryði því að Tarsan hefði verið til.
Það er að sjálfsögðu skammdegið og
myrkrið sem er gróðrarstía fyrir alls-
konar fantasíur. En vegna gamla rugl-
ingsins um tímasetningu jóla og ára-
móta eru ýmsar útgáfur til af því, hvað
gerist á nýársnótt, jólanótt og þrettánda-
nótt: kýrnar fái mannamál, selir fari úr
hömum sínum, álfar flytjist búferlum,
gott sé að sitja á krossgötum og leita
spásagna og svona mætti lengi telja.“
Bjarni Pétur Jónsson
ritstjorn@frettatiminn.is
Árni Björns-
son Íslend-
ingar eru ekki
feimnir við að
játa trú sína
á yfirnáttúru-
legar verur.
Mynd Hari