Læknablaðið - 01.10.1973, Síða 29

LÆKNABLAÐIÐ
197
Gísli Á. Þorsteinsson
ATHUGUN Á INNLAGNINGARTÍÐNI OG DVALARTÍMA
SJÚKLINGA Á KLEPPSSPITALANUM 1951-1970
Á sl. 20 ára tímabili hafa orðið stórkost-
legar breytingar á rekstri og fyrirkomu-
lagi geðsjúkrahúsa í flestum menningar-
löndum heims. Veldur þar bæði um, að
nýjar og árangursríkari aðferðir hafa rutt
sér til rúms við meðferð geðsjúkdóma, og
einnig gjörbreytt afstaða almennings, yfir-
valda og læknastéttarinnar sjálfrar gagn-
vart geðsjúku fólki og félagslegum vanda-
málum þeirra. Hydrotherapi, insulinmeð-
meðferð og rafrotsmeðferð hafa þokað fyr-
irhinni nýju psykofarmacotherapi, oghefð-
bundin, langvinn, analytisk einstaklings-
psykotherapi hefur a. m. k. að nokkru
leyti orðið að þoka fyrir hópmeðferð af
ýmsu tagi, fjölskyldumeðferð, samfélags-
lækningum (therapeutic community) at-
fei'lislækningum (behaviour therapy) og
styttri einstaklingsbundinni psykotherapi.
Vinnulækningarnar hafa þó að sjálfsögðu
haldið velli, en orðið meira starfsmiðaðar
en áður. Tímabil nútíma psykofarmaco-
therapi hófst árið 1952 með’ tilkomu
Largactils (chlorpromazins), sem markar
tímamót í sögu geðlæknisfræðinnar. í kjöl-
far Largactils komu síðan fram á næstu
ái’um fjölmörg fentiazinafleiði með sér-
hæfðari lækningamætti og minni auka-
verkunum. Árið 1957 var hið fyrsta
thymolepticum Tofranil (imipramin) tek-
ið í notkun, og þar með var fundin ár-
angursrík lyfjameðferð við þunglyndis-
sjúkdómum, sem þrengt hefur indications-
svið rafrotsmeðferðar meir og meir. Með
tilkomu nútímageðlyfja gjörbreyttist and-
rúmsloft og vinnuaðstaða á geðsjúkrahús-
um víðast hvar, og svokallaðar „órólegar
deildir“ hurfu að mestu úr sögunni. Líðan
sjúklinganna breyttist yfirleitt mjög til
batnaðar og lyfjameðferðin gerði það
kleift að beita einnig öðrum lækningaað-
ferðum samtímis, sem að öðrum kosti
hefðu ekki komið til greina. Hægt var að
opna margar sjúkradeildir, sem áður
höfðu verið lokaðar, og auka frjálsræði
sjúklinganna á flestum sviðum. Einnig
voru sjúkradeildirnar gerðar heimilislegri
og vistlegri.
Á árabilinu 1951-1970 hafa orðið veru-
legar breytingar á rekstri og fyrirkomu-
lagi Kleppsspítalans í Reykjavík, líkt og
víða annars staðar. Kleppsspítalinn var
löngum eina geðsjúkrahús landsins, eða
allt frá 1907 og þar til geðdeildin að Þing-
holtsstræti 25 tók til stai’fa 1. jan. 1956
og í áframhaldi af henni geðdeild Borgai’-
spítalans 1968. Rúmafjöldi Kleppsspítalans
var 1951 240, en 196 í árslok 1970. Af þess-
um rúmafjölda eru ekki nema um 150 not-
hæf. Spítalinn hefur frá upphafi verið
kennslustofnun jafnframt og í tengslum
við Háskóla Islands. í byrjun tímabilsins
komu til sögunnar ný og virk geðlyf, eins
og áður hefur verið greint frá. Árið 1964
var hafinn rekstur göngudeildar við spítal-
ann fyrir áframhaldandi eftirlit og með-
ferð útskrifaðra sjúklinga. Þessi starfsemi
hefur aukizt jafnt og þétt ár frá ári, og
nú eru yfir 300 sjúklingar í reglulegri
meðferð á göngudeildinni. Sumir þessara
sjúklinga hafa komið í eftirmeðferð svo
árum skiptir, og alltaf bætast nýir í hóp-
inn. Það liggur nærri að ætla, að starfsemi
göngudeildarinnar hafi komið í veg fyrir
margar endurinnlagningar og verkað í þá
átt að stytta dvalartímann, enda bendir
athugun sú, er hér verður lýst, ákveðið í
þá átt.
í nóvember 1963 tók Kleppsspítalinn að
sér rekstur sérstakrar deildar fyrir áfeng-
issjúklinga hér í borg, sem ákveðin deild
úr AA-samtökunum, Bláa bandið, hafði áð-
ur rekið. Þannig varð 1964 mikil aukning
á innlagningatíðni karla, sem að nokkru
leyti skýrist af tilkomu Flókadeildarinnar
með 24 vistpláss. (Þessi rúm eru meðtalin