Læknablaðið - 01.09.1976, Síða 47

LÆKNABLAÐIÐ
149
TAFLA I (framhald).
Eykur: Minnkar: Óbreytt:
Lífsgleði. Þol gegn andlegri streitu. Bætta sjálfsímynd. Bætta lífshætti. Skarpa hugsun. Framleiðslu vaxtar- hormóns. Framleiðslu skjaldkirtils- hormóns. Þol gegn glucosu í blóði. Lífsleiða. Kvíða og þunglyndi. Reykingar. Drykkjuskap, vínneyzlu.
verða að þjálfuðum viðbrögðum með betri
hæfni og tilfinningu, með betra og hrað-
ara samspili vöðva, eins og sézt við hljóð-
færaleik, akstur, skylmingar o. s. frv. Við
þessar æfingar verður aðlögun i miðtauga-
kerfi, en ekki í hjarta- og æðakerfi eða
vöðvum.
Þótt allar þessar æfingar geti á einhvern
hátt bætt heilsu og aukið lífsánægju, eru
það eingöngu þolæfingar, sem hafa veru-
legt gildi fyrir hjarta- og æðakerfi og geta
mögulega lengt líf manna. í töflu I eru
dregin saman helztu áhrif þjálfunar með
þolæfingum á líkamsstarfsemi, og verða
þau nú nánar raedd.
AUKIN NÝMYNDUN KRANSÆÐA
Þótt ýmsar rannsóknir hafi staðfest at-
hugun Morris og félaga hans 1953,1 að
mönnum, sem vinna líkamleg störf, sé
síður hætt við kransæðasjúkdómum, er
það nú ljóst, að fleiri en einn þáttur er
valdandi. Vitað er frá dýratilraunum, að
súrefnisskortur við líkamsáreynslu veldur
útvíkkun kransæða2 3 og, að því er virðist,
nýmyndun þeirra miðað við rúmtaksein-
ingu hjartavöðva við langvarandi þjálfun.
Hins vegar hefur ekki tekizt að sýna fram
á þetta í mönnum svo óyggjandi sé, en
margt virðist þó benda í þá átt.4
AUKIN AFKÖST HJARTAVÖÐVA
Þar eð hjartað getur framkvæmt meiri
vinnu við þjálfun, hljóta afköst þess að
aukast, og sýnt hefur verið, að það notar
samt hlutfallslega minni orku. Þetta er
erfitt að sanna, þar sem örðugt er að
mæla beina súrefnisneyzlu hjartavöðva á
mínútu (MV02). Flestar óbeinar mæling-
ar á MV02 sýna bætta starfsemi hjarta-
og æðakerfis við þjálfun.3 Þessar óbeinu
mælingar byggjast á mælingum á þeim
helztu þáttum, sem ákvarða MV02, þ. e.
intramyocardial tension, samdráttarhraða
og -kraft hjarta og hjartsláttarhraða.'1 Ef
rannsakaðir eru einstaklingar, hvort held-
ur þeir eru heilbrigðir eða með kransæða-
sjúkdóma, og þeir látnir framkvæma
ákveðna vinnu, bæði fyrir og eftir þjálf-
un, þá koma í ljós ýmsar breytingar, sem
benda til minni súrefnisþarfar hjartavöðv-
ans við hvíld eða vinnu, svo blóðstreymi
um kransæðar getur verið minna en samt
nægjanlegt. Flestar þessar breytingar eru
góðkunnar og finnast við skoðun á þjálf-
uðum íþróttamönnum. Má nefna hægari
hjarts'látt og aukið slagmagn bæði við
hvíld og vinnu, minnkað heildarútfall
hjarta á mínútu við hvíld en aukið við
erfiða vinnu, hlutfallslega lengda díastólu,
sem gefur kransæðum lengri tíma fyrir
rennsli, en styttri og kröftugri sýstólu,
aukna stærð hjartavöðva en minni stærð
hjartahólfa við sömu vinnu. Hins vegar
sjást ekki breytingar, sem verða í öðrum
vöðvum, t. d. breytist ekki mismunur á
súrefnisþrýstingi í slagæðum og bláæðum,
þar eð hjartavöðvi hefur alltaf mjög háa
nýtingu súrefnis, eða 70-80%, og engin
breyting verður á magni eða starfsemi önd-
unarenzyma (mitochondria). Morris og
Crawford7 fundu við krufningu á 3800
hjörtum sjúklinga, sem ekki dóu úr krans-
æðastíflu, að gróin drep og ör í hjarta-