Læknablaðið - 01.09.1976, Síða 48

150
LÆKNABLAÐIÐ
vöðva og skellur og lokanir í kransæðum
voru stærri í þeim, sem stundað höfðu
kyrrsetustörf, í samanburði við erfiðis-
vinnumenn, þótt tíðni artherosclerosis í
stærri kransæðum væri svipuð.
ÚTÆÐAKERFI
Við skyndilega líkamsáreynslu er eðli-
legt, að sýstólískur blóðþrýstingur hækki,
þrátt fyrir útæðavíkkun, en díastólískur
blóðþrýstingur breytist venjulega lítið. Við
þjálfun verður hækkun sýstólísks blóð-
þrýstings minni, og eðlilegu marki er fyrr
náð við hvíld. Við reglulegar líkamsæfing-
ar virðist blóðþrýstingur, einkum sýstólísk-
ur, í hvíld einnig lækka smávegis,8 ;i2 og
háþrýstingur sést sjaldnar og síðar á æv-
inni.r’ Hins vegar virðast þolæfingar koma
að litlum notum við meðhöndlun háþrýst-
ings, nema á mjög vægu stigi sé. í þjálfuð-
um mönnum verður og dreifing blóðs til
starfandi vöðva hagnýtari og streymi blá-
æðablóðs til hjarta betra.
BLÓÐ
Við líkamsáreynslu eykst ávallt hæfni
blóðsins til að flytja súrefni með auknum
fjölda rauðra blóðkorna og hækkuðu
hematocrit við samdrátt miltis. Við reglu-
legar líkamsæfingar hækkar hemoglobin
hvers rauðs blóðkorns (MCHC), hemato-
crit og heildarblóðmagn, en þetta hefur
í för með sér þann vafasama ávinning, að
viscositet blóðsins eykst einnig. Einnig
aukast plasma prótein, og gerir það blóðið
að betri sýru-buffer og þar með hæfara til
að fást við mjólkursýrumagn í plasma við
áreynslu.*'
>að er fremur óljóst hvaða áhrif þjálfun
hefur á storknun blóðsins. PTT (partial
thromboplastin time) með kaolin sem
actívator er í heilbrigðum og þjálfuðum
mönnum u. þ. b. 40 sek. og breytist ekki
við áreynslu. I of feitu og óþjálfuðu fólki
er PTT um það bil 36 sek., þ. e. a. s.
storknunin er hraðari. Við áreynslu lækk-
ar PTT enn í þessu fólki, jafnvel niður
fyrir 30 sek. með töluverðri áhættu fyrir
viðkomandi. Við reglulegar æfingar hækk-
ar PTT upp í eðlilegt gildi.10
Fibrinolysis hraði (sá tími, sem staðlað-
ar einingar af ákveðnum efnum eru að
leysa upp blóðlifur), eykst við æfingar,
a. m. k. um sinn í óþjálfuðu fólki, en nálg-
ast eðlilegt gildi við aukna þjálfun.10
Því hefur verið haldið fram, að ýmsir
storknunarþættir, t. d. þáttur VIII og blóð-
flögur, hækki eftir áreynslu, en ekki hef-
ur verið hægt að sýna fram á það svo
óyggjandi sé, né heldur, að nein breyting
verði á magni eðlilegra storknunar-
inhibitora blóðs (antithrombin, anti-
plasmin o. s. frv.).10
Aukið magn fituefna í blóði hefur verið
tengt fjölda óæskilegra breytinga á líkams-
starfsemi, þótt orsakasamhengi sé óljóst.
Má helzt til nefna aukna storknun blóðs,
aukið viscositet blóðs, aukna samloðun
rauðra blóðkorna, minnkað blóðstreymi
um hjartavöðva, minnkaða hæfni hjarta-
vöðva til að nýta súrefni, verri og tíðari
hjartsláttaróreglu, hjartakveisu (angina)
og minni líkamleg afköst. Margir halda
því fram, að þjálfun valdi lækkun á serum
cholesteroli11 12 13 og þríglyceríðum.32 Aðr-
ir13 hafa fundið lægri ser. cholesterol, svip-
aða þríglyceríða og hærri fríar fitusýrur i
þjálfuðu fólki. Almennt er talið, að menn
með aukna ser. þríglyceríða hafi verra
áreynsluþol, eins og ráða má af ofanrituðu
um ofmagn fitu í blóði.
OFFITA
Þótt aukinn bruni við líkamsáreynslu
ætti vissulega að valda minnkaðri líkams-
þyngd, eru líkamsæfingar einar sjaldan
mjög árangursríkar við meðferð offitu, þar
eð þeim fylgir oft verulega aukin matar-
lyst. Strangir matarkúrar eru venjulega
vænlegri til árangurs, sérstaklega ef þeir
eru samtímis skipulögðum líkamsæfingum.
Hins vegar er talið, að meðalþungu og
grönnu fólki hætti síður til offitu, ef það
stundar reglulegar líkamsæfingar, því þá
brenna umfram hitaeiningar og ofmagn
fæðu. Þá hefur einnig verið sýnt,33 að þótt
heildarlíkamsþyngd offeitra breytist lítt við
æfingar, minnkar líkamsfita verulega en
vöðvar stækka að sama skapi.
VÖÐVAR
Flestir vita, að kraftaæfingar (isometr-
iskar og anærobiskar) gera þverrákótta
vöðva stærri og sterkari, en mörgum er
ókunnugt um breytingar í vöðvum við