Læknablaðið - 15.11.1980, Síða 20

272
LÆKNABLADID
Pálmi Möller, prófessor
TANNSKEMMDIR OG TANNVERND Á ÍSLANDI
(Síðari grein)
INNGANGUR
í grein, sem birtist nýlega í Læknablaðinu, var
sagt frá niðurstöðum rannsóknar á tíðni tann-
skemmda meðal 6-14 ára barna og unglinga á
íslandi. Samkvæmt niðurstöðum þessarar
rannsóknar og svo ályktunum, sem draga má
af ástandi tannanna í gömlum íslenskum
höfuðkúpum, hafa tannskemmdir í íslending-
um aukist mjög mikið síðastliðin 1000 ár.
Tannskemmdir voru svo til ópekkt fyrirbrigði
fram á miðja 19. öld, en tíðni tannskemmda
meðal íslendinga er nú orðin ein sú hæsta í
heiminum. Þetta hörmulega ástand verður
ekki bætt, nema að takmörkuðu leyti, með
aukinni tannlæknispjónustu og fjárhagslegri
aðstoð hins opinbera við tannviðgerðir. Tími
er til pess kominn að meta og setja á laggirnar
hentugar aðferðir, sem gætu dregið úr
orsökum tannskemmda. Fyrirbyggjandi að-
gerðir, sem öll pjóðin ætti kost á, er eina
skynsamlega leiðin till pess að draga úr tíðni
og útbreiðslu tannskemmda á íslandi.
í pessari grein verður reynt að gera nokkra
grein fyrir kostnaðarhliðinni af tannlækr-
isþjónustu fyrir 6-14 ára börn og unglinga á
íslandi, og verður í peirri viðleitni stuðst við
gögn, sem safnað var í fyrrnefndri rannsókn.
Þá verður rætt um nokkrar fyrirbyggjandi að-
gerðir, sem reynst hafa vel víða um heim, og
hent gætu íslenskum aðstæðum.
ÁÆTLAÐUR KOSTNAÐUR VIÐGERÐA
A meðal annars, er markmið tannlækninga-
trygginga á íslandi að gera öllum 6-14 ára
börnum fjáhagslega kleyft að fá gert við allar
tennur, sem orðið hafa fyrir árás tann-
skemmda. Þótt ólíklegt sé, að þetta markmið
náist, væri fróðlegt að afla upplýsinga um
kostnað slíks átaks og hversu mikinn mannafla
til pyrfti. Var pví reynt að nota gögn, sem
Tannlæknaskólinn, University of Alabama in Birmingham,
Alabama.
Greinin barst ritstjórn 18/10/1979. Samþykkt í endanlegu
formi 18/02/1980.
safnast höfðu í pessari rannsókn, til pess að
áætla kostnað tannviðgerða í pátttakendum
rannsóknarinnar. Eftirfarandi er yfirlit yfir
reikningsaðferðina, sem notuð var, og helstu
niðurstöður pessarar athugunar.
Fyrst voru reiknaðar út meðaltölur allra
tannfyllinga, sem börnin þörfnuðst eftir gerð
fyllinganna og aldri og búsetu barnanna. Síðan
voru pessar meðaltölur margfaldaðar með
kostnaði hverrar fyllingartegundar, sam-
kvæmt gjaldskrá Tannlæknafélags íslands
(sept. 1974). Úr þessum niðurstöðum var svo
unninn meðalkostnaður fyrir tannfyllingar á
barn eftir aldri og búsetu. Þá var heildarfjöldi
6-14 ára kaupstaða- og sveitabarna fyrir árið
1974 fenginn úr Mannfjöldaskýrslum og sú
tala margfölduð með meðalkostnaði tilheyr-
andi svæðis. Þó að rannsóknargögnin séu frá
árunum 1969-70, er viðgerðakostnaður miðað-
ur við árið 1974, p.e. fyrsta ár almennra
tannlækningatrygginga á íslandi. Þessi fjög-
urra ára mismunur ætti ekki að hafa mikil
áhrif á niðurstöðurnar, pví ólíklegt er, að
viðgerðarparfir barnanna hafi breyst svo um
muni á pessu tímabili.
Samkvæmt pessari reikningsaðferð, má
áætla eftirfarandi: Ef öll 6-14 ára börn hefðu
fengið tannviðgerðir á öllum tönnum, sem
með þurftu, á árinu 1974, hefði kostnaðurinn
verið 371,275,525 ísl. krónur. þ. e. 3,138,423
bandaríkjadalir, samkv. gengi í sept., 1974. Hér
er um að ræða gífurlegan kostnað, sérstaklega
pegar pess er gætt, að pessi fjárútlát eru
takmörkuð við tannfyllingar eingöngu og ekki
gert ráð fyrir tannskoðun, tannhreinsun, rönt-
genmyndun, deyfingu og öðrum tannlæknisað-
gerðum, sem flest pessi börn hafa pörf fyrir.
Erfitt er.að gera nákvæmar áætlanir um
mannaflann, sem með þyrfti, til pess að sinna
viðgerðarþörf barnanna. Þó má fá, innan
vissra takmarka, tiltölulega góða hugmynd um
petta atriði. í niðurstöðum rannsóknar, sem
gerð var í ísrael (4) er þess getið, að tannlækn-
ir purfi að meðaltali um 25 mínútur, til pess að
gera við hverja skemmda tönn. Eftir pví má