Læknablaðið - 15.03.1984, Side 25

LÆKNABLAÐIÐ 70,97-103,1984
97
Jakob Kristinsson1), Þorkell Jóhannesson1),
Ólafur Bjarnason2), Gunnlaugur Geirsson2)
DAUÐSFÖLL AF VÖLDUM GEÐDEYFÐARLYFJA
Á ÍSLANDI 1972-1981
Geðdeyfðarlyf nefnast lyf, sem einkum eru
ætluð til nota gegn innlægri geðdeyfð (end-
ogen depression). Elst peirra er ímípramín.
Verkun pess var fyrst lýst árið 1958 (1). Geð-
deyfðarlyfjum hefur síðan fjölgað mjög og
notkun peirra stórum aukist. Þekktast geð-
deyfðarlyfja, auk ímípramíns, er amítriptýlín.
Á síðustu 10 árum hefur orðið vart fjöl-
margra eitrana, par á meðal banvænna eitr-
ana, af völdum geðdeyfðarlyfja hér á landi.
Pannig hefur verið lýst 18 eitrunum hjá
börnum (par af einni banvænni), er komu til
meðferðar á árunum 1972-1976 í Barnaspítala
Hringsins (2). Hér á eftir verður enn fremur
greint frá 35 dauðsföllum, er urðu á 10 ára
tímabili (1972-1981) og rekja mátti að meira
eða minna leyti til töku geðdeyfðarlyfja. Var
öllum pessum málum vísað til réttarlæknis-
fræðilegra og réttarefnafræðilegra rannsókna
í Rannsóknastofu í réttarlæknisfræði og Rann-
sóknastofu í lyfjafræði við Háskóla íslands.
Efniviður pessi var kynntur á 8. fundi
Norræna réttarlæknafélagsins, sem haldinn
var í Vedbæk, Danmörku, 2.-4. júní 1982. Hluti
pessara rannsókna hefur áður birst í erlendu
fagtímariti (3).
EFNIVIÐUR
í safninu voru 35 einstaklingar, 24 konur
(69%) og 11 karlar (31 %). Dreifing tilfella
eftir kyni og aldri er sýnd á 1. mynd. Yngst var
20 mánaða gamalt stúlkubarn og elst var 71
árs gömul kona. Meðalaldur allra einstaklinga
í safninu var 46 ár±15 S.D. Meðalaldur karla
var 44 ár±14 S.D. og kvenna 47 ár±15 S.D.
Munur pessi var ekki marktækur (P>0,05).
Alls voru um 60% (15 talsins) kvennanna á
aldrinum 40-59 ára, en einungis um 35 % (5
talsins) karlanna.
Mynd 2 sýnir dreifingu dauðsfalla eftir kyni
og árum. Dauðsföll voru flest árin 1978 og
1) Rannsóknastofa Háskóla íslands í lyfjafræði. 2) Rann-
sóknastofa Háskóla íslands í réttarlæknisfræði. Barst
12/08/1983. Sampykkt til birtingar 05/10/1983 ogsent í prent-
smiðju.
1979. Síðustu tvö árin hafa einungis konur
látist af völdum geðdeyfðarlyfja (með eða án
annarra lyfja).
Sex dóu í spítala. Hinir dóu áður en peir
yrðu lagðir í spítala eða á leiðinni pangað.
Á grundvelli rannsóknanna pótti rétt að
skipta safninu í prjá flokka: I. Hreinar amítríp-
týlíneitranir (níu tilfelii; tafla II). II. Eitranir af
völdum amítriptýlíns og annarra lyfja (ged-
deyfdarlyf undanskilin, tólf tilfelli; tafla III).
III. Eitranir par, sem önnur geddeyfðarlyf
komu við sögu eða fleiri en eitt geðdeyfð-
arlyf (fjórtán tilfelli; svr, töflu IV og texta).
Dæmi um banvænar eitranir, er eiga við hvern
verða og rakin.
AÐFERÐIR
A. Réttarkrufning. Réttarkrufning var gerð í
öllum tilvikum. í einu tilviki var hálsbrot talið
vera bein dánarorsök og drukknun í öðru. í
öðrum tilvikum fundust engin merki um sjúk-
dóma eða áverka, er skýrt gætu andlátið.
Oftast var blóðfylla (congestion) í innri líffær-
um og bjúgur í lungum. Blóðsýni voru tekin
úr vena femoralis til réttarefnafræðilegra
rannsókna, svo og oftast sýni úr heila, lifur og
pvagi (ef pað var í blöðru). í peim tveimur
tilvikum par, sem annað dánarmein en eitrum
varð greint við krufningu (hálsbrot, drukkn-
un), voru geðdeyfðarlyf í líffærum hinna
látnu í svipuðu magni og um »hreina«
banvæna eitrun hefði verið að ræða. Voru
mál pessi pví tekin með.
Farið var yfir sjúkraskýrslur og skýrslur
lögreglu í öllum tilvikum.
B. Réttarefnafræðlilegar rannsóknir. í 26 til-
vikum urðu eitrunarvaldar greindir við lyfjaleit
í lifur með aðferð Kæmpes (4). í öðrum til-
vikum var sýnt fram á geðdeyfðarlyf (og önn-
ur lyf) í líffærum hinna látnu með blettagrein-
ingu á pynnu (thin-layer chromatography), gas-
greiningu á súlu (gas chromatography) og
ljósfallsmælingu í útfjólubláu eða sýnilegu ljósi
(ultraviolet/visible spectrophotometry). Magn
geðdeyfðarlyfja og umbrotsefna peirra var