Læknablaðið - 15.04.1986, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1986; 72: 85-8
85
Nicholas John Cariglia & Trausti Valdimarsson
RISTILSPEGLANIR GERÐAR Á
FJÓRÐUNGSSJÚKRAHÚSINU Á AKUREYRI Á
TÍMABILINU MAÍ 1980 TIL OKTÓBER 1985
INNGANGUR, AÐFERÐIR OG
EFNIVIÐUR.
Upptökusvæði FSA er ekki skýrt afmarkað.
Á Akureyri búa rúmlega fjórtán þúsund
manns. Sé upptökusvæðið hins vegar miðað
við Norðausturland, getur fjöldi íbúa nálgast
þrjátíu þúsund, en íbúar utan Eyjafjarðar
koma ekki í öllum tilfellum til FSA.
Á ofangreindu fimm og hálfa ári hafa
verið gerðar 450 ristilspeglanir. Dreifing milli
ára var nokkuð jöfn, meðaltal 82 speglanir
árlega. Allar ristilspeglanirnar voru gerðar af
Nicholas Cariglia. Hjúkrunarfræðingur og
sjúkraliði aðstoðuðu. Notaður var spegill af
Olympus-gerð þar til um mitt ár 1984, en
siðan þá spegill af gerðinni Fujinon COL
M2. Vegna fría starfsfólks og tækjabilana,
voru speglanir aðeins gerðar í um átta
mánuði á hverju ári, það er að meðaltali 2,3
á viku, en þær voru aðeins gerðar einn dag
vikunnar. Næstum allar speglanirnar voru
gerðar á inniliggjandi sjúklingum. Vegna
undirbúnings er þægilegra að hafa sjúkling-
inn á sjúkrahúsi.
Undirbúningur fólst í fljótandi fæði i þrjá
daga, tveimur dulcolax töflum tvisvar á dag
í tvo daga og stólpípum í tvö kvöld og að
morgni speglunardagsins. Dugði þessi hre-
insuu hjá um 95 af hundraði sjúklinga í
fyrstu tilraun. Til deyfingar var notað díe-
zepam og pedidín í æð, að meðaltali tíu
milligrömm af hvoru. Oftast voru sjúklingar
aðeins látnir fasta í eina klukkustund fyrir
speglunina, en því hefur verið sleppt í seinni
tíð. Oftast fór sjúklingur heim speglunardag-
inn, ef öðrum rannsóknum var lokið. Þó
var fylgst með sjúklingi fram á næsta dag, ef
til dæmis hafði verið fjarlægður stór sepi.
Reynt var að komast í botnristil hjá átta af
hverjum tíu og tókst það í 76 hundraðshlut-
Frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri. Barst 20/01/1986.
Samþykkt endanlega 26/01/1986 og sent í prentsmiðju.
um þeirra tilfella, þar sem það var reynt.
Staðsetning ristilspegilsins fékkst með því að
þekkja innri líffærafræði ristilsins, sjá ljósið
gegnum kviðarvegginn og stöku sinnum var
tekin röntgeyfirlitsmynd af kvið. Ekki var
notaður skyggnimagnari. Langoftast var tek-
in röntgenmynd, þegar komið var í botnristil
eða að einhverju meini, til staðfestingar á
legunni.
Kynskipting var nokkuð jöfn, 238 konur
og 212 karlar. Meðalaldur var 62 ár, þrettán
voru á aldrinum 10-20 ára og átta 90-100 ára.
Langflestir voru á aldrinum 60-70 ára, þ.e.
á þeim aldri, sem ristil- og endaþarmskrabbi
er algengastur.
NIÐURSTÖÐUR.
Mikilvægustu ábendingar speglana eru tí-
undaðar í töflu I.
Mjög oft fengust mikilvægar upplýsingar,
Tafla I. Mikilvœgustu ábendingar spegiana*.
Fjöldi
Ábendingar sjúklinga %
Blæðing frá meltingarvegi**......... 113 (25)
Óútskýrðir kviðverkir................ 78 (17)
Sepi við endaþarmsspeglun**.......... 41 (9)
Óeðlileg/vafasöm röntgenmynd
af ristli............................ 38 (8)
Eftirlit vegna krabbameinsskurð-
aðgerðar** .......................... 36 (7)
Eftirlit eftir sepanám** ............ 32 (6)
Stigun sáraristilbólgu** ............ 29 (5)
Breytingar á hægðarvenjum 21 (5)
Blóðþurrð vegna járnsskorts**....... 20 (5)
Niðurgangur.......................... 20 (5)
Eftirlit vegna sáraristilbólgu**.... 14 (3)
Eftirlit vegna svæðisiðrakvefs**.... 5 (1)
Undirbúningur fyrir krabbameins-
skurðaðgerð** ........................ 3 (1)
Samtals............................ 450 (100)
*) Átt er við þá ábendingu, sem er mikilvægust í hverju til-
felli.
**) Þær ábendingar, þar sem við teljum röntgenmynd af ristli
óþarfa - 65 hundraðshlutar.