Læknablaðið - 15.11.1988, Blaðsíða 32

372
LÆKNABLAÐIÐ
findings) eru tekin með í útreikningum á
spátölum. Nýgengi æxla greindra við krufningu
hefur haldist svipað á þessu 30 ára tímabili eða 12
miðað við 100.000 á ári hjá körlum og 8 miðað
við 100.000 á ári hjá konum að meðaltali.
Spáin ergerð á eftirfarandi hátt: Árunum 1957 til
1986 er skipt í sex fimm ára tímabil og
aldursbundið nýgengi hvers tímabils fyrir hvern
fimm ára aldursflokk og hvort kyn reiknað.
Notað er lógaritmiskt línulegt líkan. Lógaritmar
nýgengis fimm ára aldursskeiða eru vegnir með
fjölda krabbameinstilfella og aðhvarfslína
(regression) fundin. Síðan er þessi lína framlengd
til þess tíma er spá skal um. Þannig er gengið út
frá hlutfallslega jafn mikilli breytingu nýgengis
(hækkun eða lækkun) og verið hefur síðustu 30
ár. Athugað var sérstaklega hvort um
mismunandi hlutfallsbreytingar nýgengis á 30 ára
tímabilinu væri að ræða eftir aldri, en svo
reyndist ekki vera. Sameiginleg aðhvarfslína
hlutfallsbreytinga nýgengis fyrir öll aldursskeið er
þvi notuð. Spá um fjölda tilfella er síðan fengin
sem summa yfir alla aldursflokka af margfeldum
nýgengisspár og mannfjöldaspár. Reikningarnir
voru gerðir með hjálp BMDP tölvuforrita (3).
Gerð var tilraun til að spá um árið 1986 og byggt
á upplýsingum um tímabilið 1955-1978. Bornar
voru saman spár, sem fengust með því, a) að spá
um öll krabbamein í einu, b) að spá um einstaka
líffærahópa og leggja þá tölu saman, c) að spá um
krabbamein í einstökum líffærum og leggja þá
tölu saman. Niðurstöðurnar voru bornar saman
við raunverulegan fjölda krabbameina árið 1986.
Þá kom í ljós að með því að spá fyrir öll
krabbamein saman hjá hvoru kyni fékkst besta
niðurstaðan. Sú aðferð var því valin til að fá fram
áætlaðan heildarfjölda fyrir árið 2000. Öllum
krabbameinum var síðan skipt í 8 líffærahópa hjá
körlum en 9 hjá konum. Stuðst var við
flokkaskiptingu sjöundu endurskoðunar
alþjóðasjúkdómaskrárinnar fyrir utan að
meltingarvegi var skipt í efri og neðri hluta vegna
mismunandi breytinga á tíðni sjúkdóma í þessum
hópi, þ.e. fækkun tilfella með vélinda- og
magakrabbamein en aukningu flestra
krabbameina í neðra meltingarvegi. Spáð var
fyrir hvern þessara hópa um áætlaðan fjölda
tilfella fyrir árið 2000. Summa spátalnanna fyrir
líffærahópana var borin saman við heildarspána
og hlutfall þeirra talna notað til að lækka spátölu
hvers líffærahóps. Fjöldi krabbameina fyrir
einstök líffæri var síðan fenginn með því að finna
hlutfallslegan fjölda krabbameina innan
líffærahópsins á árunum 1982-1986 (Tafla I) og
nota sama hlutfall á áætlaðan heildarfjölda
líffærahópsins fyrir árið 2000 og fá þannig
áætlaðan fjölda krabbameina fyrir hvert mein.
NIÐURSTÖÐUR
Tafla I sýnir árlegan meðalfjölda greindra
krabbameina fyrir tímabilið 1982 til 1986, (bæði
fyrir líffærahópa og einstök liffæri). Einnig er
sýndur fjöldi krabbameina á ári miðað við
100.000 íbúa.
Á tímabilinu 1957-61 greindust árlega að
meðaltali 350 krabbameinstilfelli (Tafla II). Á
árunum 1982-86 greindust að meðaltali 745 tilfelli
árlega, sem er um 3,1% aukning á ári á þessu
tuttugu og fimm ára tímabili. Árið 2000 gerir
spáin ráð fyrir rúmlega 1100 tilfellum, sem er um
það bil 2,5% aukning á ári, á þessum 16 árum.
Aukningin er því tæplega 50%. Ef gert hefði
verið ráð fyrir óbreyttu nýgengi áranna 1982-86,
en einungis tekið tillit til breytinga á
aldurssamsetningu og fjölgun þjóðarinnar,
mundu nálægt 950 krabbamein greinast árið 2000
og aukningin orðið tæp 40%. Samkvæmt
mannfjöldaspám mun draga nokkuð úr fjölgun
krabbameina á næstu árum vegna breytinga á
mannfjölda og aldursskiptingu hans miðað við
síðustu 30 ár. Árleg aukning krabbameina vegna
þessara breytingar fram til 2000 verður því um
1,5% í stað 2,1% á síðustu 30 árum.
í töflu II er einnig að finna meðalfjölda fimm
algengustu krabbameina hjá báðum kynjum á
tveim mismunandi tímabilum, þ.e. 1957-61 og
1982-86, ásamt spá fyrir 2000. Fimm algengustu
meinin 1982-86 eru 57% af heildarfjöldanum hjá
körlum og 52% af heildarfjöldanum hjá konum.
í þessari töflu er einnig sýndur árlegur
meðalfjöldi fyrir sortumein og leghálskrabbamein
hjá konum og krabbamein í eistum hjá körlum.
Það er ekki gerð tilraun til spár fyrir þessi mein
þar sem fjöldi þeirra er lítill en þau eru sýnd vegna
mikilla breytinga á nýgengi á síðustu 30 árum.
Nýgengi leghálskrabbameins hefur lækkað en
nýgengi sortumeina og krabbameina í eistum
hækkað. Á árunum 1957-61 greindust að
meðaltali tvö tilfelli á ári af sortumeinum hjá
konum en tuttugu og fimm árum síðar voru þau
fjórum sinnum fleiri.
í töflu III er hlutfallsskipting krabbameina sýnd
eftir líffærahópum og kyni fyrir tvö mismunandi
tímabil, þ.e. 1957-61 og 1982-86, og spá fyrir árið
2000. Hjá körlum voru æxli í efri
meltingarfærum langstærsti sjúkdómaflokkurinn