Læknablaðið - 15.02.1992, Blaðsíða 24

58
LÆKNABLAÐIÐ
(32,33). Þetta gæti stafað af því, að þroskans
vegna séu gamafrumukrabbameinin yfirleitt
gædd virkari grunnhimnu (lamínin-) viðtökum
(34) og því líklegri til að geta unnið á slíkum
himnum. Jafnframt má hugsa sér, að hæfni
til uppbyggingar eigin grunnhimnu sé bundin
sömu skilyrðum. Vanhæfni birtist hins vegar
á upphafsskeiði dreifkrabbameins, þegar engu
er líkara en kirtilhálsar missi fótfestuna og
gliðni sundur. Má í því sambandi vel ímynda
sér, að rangvaxnar frumur af dreifðri gerð
glati fijótlega hæfileikanum til að viðhalda
grunnhimnu. Slíkt getur stuðlað að ífarandi
vexti með sérstökum hætti, og fyrr en ella,
sé miðað við viðtekinn íferðarmáta fyrir
atbeina íferðarfrumukvísla og fyrir áhrif
prótínkljúfandi efnahvata, fyrst og fremst.
UM UPPRUNA OG ORSAKATENGSL
Það er ríkjandi skoðun núorðið, að
gamafrumukrabbamein séu yfirleitt sprottin
upp úr slímhúð af óbreyttri magagerð á
sama hátt og dreifkrabbamein og því ekki
annað sýnna en rekja megi báðar gerðimar
til samskonar upprunafrumu (35-37). Þetta
kann að auka líkumar á því, að meginorsök
eða orsakaþættir þessara æxlisgerða séu
mismunandi, eða að ferill slíkra þátta í
líkamanum sé sinn með hvoru móti. Sérstök
fjölbreytni dreifkrabbameinsfrumna m.t.t.
frumukvísla talar sínu máli og vitnar trúlega
um gagntæka og upphaflega brenglun á þeim
frumæxlisgenum (proto-oncogenum), sem
hafa það hlutverk að beina stofnfrumum inn
á markaðar þroskabrautir.
Formgerð sigðfmmunnar eins og hún
kemur fyrir sjónir við smásjárskoðun
er sérstakt athugunarefni. Svo vill til,
að fruma sem tekið hefur ummyndun
(transformatio) í ræktunarvökva minnir
um margt á sigðfrumu, einkum hvað
varðar heildarform og innra skipulag.
Hafa stoðgrindarprótín verið sérstaklega
könnuð undir slíkum kringumstæðum (þ.e.
hjá fmmum ummynduðum af öndunar-
samfrymisveim) (38). Fannst þá veruleg
fosfómn á einu styrktarefnanna, vinkúlíni, sem
er einskonar tengiliður aktinþráða fmmunnar
og frymishimnu. Leiddi það til tmflunar á
starfsemi þessa efnis, svo að losnaði um
þræðina, slaknaði á útlínum frumunnar, og
hún varð hnattlaga.
Þótt athuganir af þessu tagi verði ekki
beinlínis heimfærðar upp á sigðfrumuna, form
hennar og tilurð, má hafa þær til marks um,
að formgerð illkynja frumna endurspeglar
ekki aðeins upprunavef og þroskagráðu, heldur
getur í völdum tilvikum gefið vísbendingu um
verkunarmáta krabbameinsvakans.
NIÐURSTÖÐUR
Dreifkrabbamein skv. skilgreiningu Lauréns,
hefur sérstöðu meðal kirtilkrabbameina
í maga, og birtist hún m.a. í sérstæðum
myndunarferli og vaxtarhegðun.
Frumur dreifkrabbameins eru ekki endilega
frábrugðnar aðlægum stofnfrumum á meintu
staðbundnu (in situ) stigi, sem meðal annars
þess vegna er torgreint, enda stendur það
vafalítið stutt yfir.
Upphafleg íferð dreifkrabbameins er með
sérstöku móti, eins og upplausnarástand
kirtilhálsa ber með sér, enda má gera ráð
fyrir að myndun grunnhimnu fari fljótlega
úrskeiðis, auk þess sem íferðarfrumukvíslir
eru væntanlega snemma á ferðinni.
Greinileg lagskipting byrjandi
dreifkrabbameins samfara ríkjandi
sigðfrumuþroskun, dregur hugsanlega úr
vaxtarhraða æxlisins, enda heimildir fyrir
því að byrjunarskeið slíkra æxla geti dregist
á langinn (mánuðir, ár). Umrætt tilfelli á FSA
var. sérstakt að því leyti að hafa tekið litlum
sem engum breytingum í tæplega þrjú ár.
Kenna má veiklaðri himnustarfsemi um hið
(annars) tvístraða og jafnframt kirtilsnauða
vaxtarlag dreifkrabbameinsins. Sama gildir um
formgerð sigðfrumunnar og hneigð hennar til
slímteppu.
Misræmið, sem gjaman er á þroskastigi
dreifkrabbameinsfrumna og byggingarlagi
æxlanna, má rekja til himnuvandkvæða,
auk þess sem fyrirbærið á við almenn
erfðafræðileg rök að styðjast.
Ætla má að grunnhimnuviðtök
dreifkrabbameinsfrumna séu ófullkomin
og geti það lengi vel dregið úr hæfni
þeirra til innvaxtar í blóðæðar, að minnsta
kosti í þeim mæli sem gerist meðal
gamafrumukrabbameina.
Margbreytileiki dreifkrabbameinsfrumna,
bæði hvað viðvíkur formgerð og efnagerð,
getur bent til röskunar á starfsemi þeirra