Læknablaðið - 15.02.1992, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ
69
meðal 3:4 benzpyrenes með því að sía reyk
í reykhúsum áður en hann berst að því, sem
reykja á.
Árið 1966 ritaði Þorsteinn Þorsteinsson
fræðslugrein um upphaf rannsókna sinna
á fjölhringa kolvatnsefnum í íslenskum
mat, sérstaklega lambasviðum og sviðnum
svartfugli (41). Þar kom fram að Níels Dungal
hafði ráðið hann til þessa starfs árið 1964 og
leiddi það til þeirra niðurstaðna sem koma
fram í áðumefndum greinum Þorsteins.
4.4 Vefjarannsóknir: Árið 1958 rituðu
Níels Dungal og Þorgils Benediktsson
grein um athugun á 1033 krufningum á
fólki 50 ára og eldri og fundust í þeim 104
magakrabbamein (42). Jafnframt var gert mat
á atherosclerosis í aorta og var niðurstaðan sú
að í samanburðarhópi fólks án krabbameins
væri jafn mikil atheromatosis en minni
kölkun í æðinni. Töldu þeir að eldra fólki
með tiltölulega mjúka aorta væri hættara við
magakrabbameini og að orsakasamband væri
milli cholesterin- og kalkefnaskipta annars
vegar og myndun krabbameins í maga hins
vegar.
Árið 1958 rituðu Níels Dungal og Halldór
Hansen grein um maga- og skeifugamarsár
í Islendingum en þau höfðu fundist við
kmfningu og í skurðsýnum (43). Þar létu
þeir getið hárrar tíðni svæsinnar magabólgu
í skurðsýnum og þess að magabólgan sem
slík kynni að eiga einhvem þátt í myndun
magakrabbameins. Ekki töldu þeir vera
orsakasamband milli sára og krabbameins.
Árið 1962 rituðu Þorgeir Þorgeirsson og
Olafur Bjarnason grein um vefjarannsókn
á magakrabbameini (44). Skýrt var frá
rannsókn á 340 magasýnum eftir meiriháttar
skurðaðgerðir sem bámst Rannsóknastofu
Háskólans á tímabilinu 1951-60. Lýst var
útliti æxlanna eins og sást með bemm augum
og staðsetningu í maga en hún var þessi:
pylorus 54.1%, corpus 23.6%, cardia 11.6%
og diffus æxli vom 10.7%. Samanburður við
rannsóknir í öðmm löndum benti til þess
að æxlið væri hlutfallslega oftar í efri hluta
magans í Islendingum en í öðmm þjóðum.
Árið 1975 rituðu Olafur Bjarnason og
Olafur Jensson grein um frumugreiningu
á magakrabbameini (45). Á ámnum 1959-
67 höfðu verið skoðuð frumusýni frá
maga 1082 sjúklinga. Af þeim höfðu 164
magakrabbamein. Við upphaflega greiningu
magakrabbameins bar röntgenmyndataka
meiri árangur en fmmuskoðun eða 85%
greiningarhlutfall miðað við 40% með
frumuskoðun. Samt voru 10% æxlanna
einungis greinanleg með frumuskoðun og
vom það mest æxli á byrjunarstigi. Lakari
árangur með frumuskoðun var talinn stafa
af slæmum heimtum á frumum frá stórum
nekrótískum æxlum og ófullnægjandi tækni
við magaskolun.
Sigfús Nikulásson, Jónas Hallgrímsson,
Hrafn Tulinius, Helgi Sigvaldason og
Guðríður Olafsdóttir hafa nýlega ritað
grein um magakrabbamein í ritröð um
vefjaflokkun krabbameina í íslendingum
á árunum 1955-1984 og er hún sú 16. i
ritröðinni (1). I Krabbameinsskrá eru 1437
karlar og 766 konur með magakrabbamein á
þessu 30 ára tímabili og var hægt að flokka
1170 karla (82%) og 575 konur (75%).
Annars vegar vom notaðar vefjaflokkanir
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (46)
og hins vegar vefjaflokkun sem kennd
er við Laurén (47) sem er mikið notuð í
faraldsfræðilegum rannsóknum. Á tímabilinu
féll nýgengi magakrabbameins meðal karla
úr 76 í 28 og meðal kvenna úr 30 í 12
fyrir hverja 100 þúsund íbúa. Fækkaði
mest í vefjaflokknum tubular carcinoma
(flokkun Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar)
og í vefjaflokknum intestinal carcinoma
(flokkun Lauréns) en þessi æxlistegund í
hvorri flokkun fyrir sig hefur einkum.verið
tengd við umhverfisþætti sem orsakir. Litlar
breytingar urðu á öðmm æxlistegundum sem
flestar eru í flokki diffuse carcinoma (flokkun
Lauréns) en sá vefjaflokkur er talinn minna
háður umhverfisþáttum og sennilega af öðrum
og óþekktum uppmna. Niðurstöður þessarar
rannsóknar á Islendingum em í samræmi við
niðurstöður rannsókna í öðrum löndum en
hafa það sérstaka gildi að þær eru um heila
þjóð á löngu tímabili og einmitt um þjóð sem
hefur haft einna hæsta magakrabbameinstíðni
í heiminum. Niðurstöðumar styðja ákveðið
fyrri tilgátur manna um innbyrðis breytingar
æxlistegundanna og styrkja mjög þá
kenningu að fæðuþættir séu mikilsverðir
sem orsök stærsta flokks magakrabbameina
hjá þjóðum sem hafa háa tíðni æxlisins.