Læknablaðið - 15.02.1992, Blaðsíða 34

68
LÆKNABLAÐIÐ
Síðari grein N.W.Choi um magakrabbamein í
íslendingum í Manitoba var rituð árið 1971
(35) . Leitað var upplýsinga um mataræði
128 manna sem voru fæddir á Islandi og
587 afkomenda þeirra fæddra í Manitoba.
Spurt var um 55 mismunandi fæðutegundir
sem munu hafa verið þær sömu og Níels
Dungal og Júlíus Sigurjónsson könnuðu áður á
íslandi (34). Það sem helst þótti markvert var
að af fimm af tíu fæðutegundum, sem voru
ýmist reyktar eða sviðnar, neyttu innfluttir
Islendingar meira en afkomendur þeirra gerðu.
Sama var um slátur, skyr og þrjár tegundir
saltaðs og pæklaðs matar. Niðurstaða þessarar
könnunar var sú að innfluttir Islendingar
neyttu meira af fæðutegundum sem innihéldu
aukið magn af fjölhringa kolefnissamböndum
og þar með fæðu sem tengd hefði verið
aukinni hættu á magakrabbameini.
I grein árið 1981 báru Hrafn Tulinius og Helgi
Sigvaldason saman nýgengi krabbameina
í Birmingham í Englandi annarsvegar og
á Islandi hinsvegar (26). Birmingham var
tekin sem dæmi um landsvæði með mikla
loftmengun og ísland landsvæði með litla
loftmengun. Nýgengi flestra krabbameina
í líffærum sem mengað andrúmsloft nær
til var hærra í Birmingham en á Islandi,
þ.e. í lungum, barkakýli, húð, getnaðarlim,
munni, tungu, skútum og kverkum. I
Birmingham var einnig meira um krabbamein
í ristli, endaþarmi og þvagblöðru. Nýgengi
magakrabbameins var nær tvöfalt hærra og
krabbameins í vör og nefkoki nær þrefalt
hærra á Islandi en í Birmingham. Nýgengi
krabbameins í vélinda var nokkru hærra
á íslandi en í Birmingham. Ekki töldu
höfundar að samanburður þessi sannaði aukna
krabbameinshættu vegna loftmengunar af
iðnaði einum saman. Meiri reykingar fólks í
Birmingham kynnu að hafa meiri þýðingu.
4.3. Matvœlarannsóknir: í grein Níelsar
Dungals og EJ.Bailey árið 1958 var greint
frá rannsókn sem gerð var í Bretlandi
á íslenskum mat, þ.e. heimareyktum
silungi og heimareyktu kindakjöti frá
bóndabæjum og reyktum karfa og þorski
frá fyrirtækjum í matvælaframleiðslu
(36) . í silungi og kindakjöti fannst
mikið af fjölhringa kolvetnissamböndum
(polycyclic hydrocarbons) sem ekki voru
talin krabbameinsvaldandi efni en einnig
fannst mikið af 3:4 benzpyrene sem er
öflugur krabbameinsvaldur. Lítið fannst af
öllum þessum efnum í karfa og þorski. I
einu kflógrammi af silungi og kindakjöti
var jafnmikið af 3:4 benzpyrene og í reyk
frá 250 sígarettum og var talið að neysla
þessara fæðutegunda gæti skýrt háa tíðni
magakrabbameins á sumum svæðum landsins.
I stuttum greinum árin 1959 og 1961 ritaði
Níels Dungal um sömu rannsóknir á íslenskum
mat (37,38).
Þorsteinn Þorsteinsson og Guðmundur
Þórðarson rituðu grein árið 1968 um
rannsóknir og mælingar á fjölhringa
kolefnissamböndum, sérstaklega 3:4
benzpyrene, í sviðnum mat (39). Rannsakaðir
voru sviðnir kindahausar og sviðnir sjófuglar
og var ýmist sviðið eftir venjum sem tíðkast
höfðu til sveita eða með gasi. Mæld voru
10 fjölhringa kolefnissambönd og var magn
þeirra háð elds'neytinu sem notað var en
þau eru millistig efna sem myndast við
ófullkominn bruna. Eldur af propane og
acetylene-oxygen myndaði aðeins örlítið af
efnunum en hægur bruni með mó, kolum eða
hráolíu myndaði miklu meira. Sérstaklega
var bent á mikið magn krabbameinsvaldans
3:4 benzpyrene í kindahausum og sjófuglum
sem sviðnir voru á hefðbundinn hátt til
heimilisnotkunar til sveita og háa tíðni
magakrabbameins í sumum landshlutum
þar sem neysla þessarar fæðu hafði verið
óvenjumikil.
Þorsteinn Þorsteinsson ritaði síðan aðra
grein árið 1969 um svipaðar rannsóknir
(40). Heimareyktur matur með meiri og
lengri reykingu innihélt meira af fjölhringa
kolefnissamböndum og þar á meðal 3:4
benzpyrene en matur sem reyktur var
minna og skemur eins og venja var hjá
matvælaframleiðendum. Kjöt reykt með
hefðbundum hætti til sveita innihélt 23
sinnum meira af 3:4 benzpyrene en kjöt
reykt hjá matvælafyrirtækjum. Phenol
gáfu kjöti reykta bragðið og flæddu
auðveldlega inn í kjöt, jafnvel gegnum
baðmullar- eða sellófanumbúðir, en fjölhringa
kolefnissamböndin sem eru þyngri flæddu
aðeins stutt inn fyrir yfirborðið og þess
vegna var mest af þeim yst í kjötinu og í
umbúðunum. Bent var á að minnka mætti
magn fjölhringa kolefnissambanda og þar á