Læknablaðið - 15.04.1992, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 125-30
125
Elísabet Sólbergsdóttir, Þorkell Jóhannesson
ÁKVÖRÐUN Á KADMÍUM í NÝRNABERKI MEÐ
ANÓÐUSTRÍPUN
ÁGRIP
Gerð var rannsókn á því, hve mikið kadmíum
væri í nýmaberki 30 einstaklinga á aldrinum
17 til 75 ára, er létust á árunum 1989 og 1990
af slysförum eða höfðu fyrirfarið sér, en voru
taldir hafa verið heilbrigðir. Kadmíum safnast
mjög í nýru, einkum nýrnabörk, og helstu
þekktu eiturhrif þess eru bundin við nýru.
Yfirleitt er álitið, að hætta á nýmaskemmdum
af völdum kadmíums sé mjög lítil, ef magn
þess í nýrnaberki er minna en 200 míkróg/g.
Til rannsóknanna var notað þversnið af
frosnum nýmaberki. Vefnum var sundrað með
sýru (mettaðri saltsýru og saltpéturssýru) fyrir
tilstilli örbylgju. Að því loknu var kadmíum
ákvarðað með svokallaðri anóðustrípun
(potentiometric stripping analysis). I
ritgerðinni er fjallað nokkuð um kosti og
galla þessara tveggja aðferða við ákvörðun
á málmum í vefjasýnum bæði almennt og með
tilliti til ákvarðana á kadmíum sérstaklega.
Magn kadmíums í nýmaberki var að jafnaði
mjög lítið. Það var á bilinu 0-9 míkróg/g í 14
einstaklingum, 10-19 míkróg/g í sjö, 20-29
míkróg/g í sjö og 30-39 míkróg/g í tveimur.
Svipað magn kadmíums í nýrnaberki er
algengt í Dönum og Bretum. Magn kadmíums
fór vaxandi fram að sjötugu, en lækkaði
eftir það líkt og þekkt er frá öðrum löndum.
Erlendis er magn kadmíums í nýrum að
jafnaði meira í þeim, er búa í þéttbýli, en
hinna, er búa í dreifbýli. Ekki reyndist unnt
að sýna fram á slíkan mun í þessari rannsókn,
enda vom sýni fremur fá. I heild benda þessar
niðurstöður eindregið til þess, að mengun af
völdum kadmíums og áverkun á menn sé lítil
hér á landi.
INNGANGUR
Kadmíum (Cd) er tvígildur málmur, sem fyrst
Frá Rannsóknastofu í lyfjafræöi, Ármúla 30 pósthólf
8216, 128 Reykjavik. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Þorkell
Jóhannesson.
var farið að nota á síðustu öld. Frá því um
aldamótin 1900 og fram yfir 1950 óx notkun
kadmíums hröðum skrefum (einkum notað
í málmblöndur og við málmhúðun, í skaut í
rafgeyma og rafhlöður, svo og í liti og plast til
þess að gera það sterkt og endingarmikið).
Smám saman gerðu menn sér þó ljóst, að
kadmíum er með ólíkindum stöðugt efni
(helmingunartími í líkamanum er á bilinu
10-30 ár). Var þá tekið að spyma við fótum
og hamla gegn notkun þess. Síðkomnum
eitrunum af völdum kadmíums var fyrst lýst
kringum 1950 (1-5).
Kadmíum berst aðallega í menn með þrennum
hætti. I fyrsta lagi við innöndun á menguðu
andrúmslofti (menn í málmiðnaði), í öðru lagi
við innöndun á tóbaksreyk (reykingamenn)
og í þriðja lagi við neyslu matvæla með
miklu magni af kadmíum. Ýmsar plöntur
geta safnað í sig kadmíum og meðal þeirra
má nefna hrísgrjón, hveiti, kartöflur, sveppi,
spínat og seljurót auk tóbaksplöntunnar (3).
Kadmíum frásogast allnokkuð frá lungum, en
mun minna frá meltingarvegi. í líkamanum
safnast kadmíum fyrst og fremst í nýru og í
minna mæli í lifur. Magn kadmíums er raunar
mun meira í nýmaberki, einkum í ystu lögum
hans, en í nýmamerg. Magn kadmíums í
nýrum (einkum nýmaberki) gefur jafnframt
góða vísbendingu um, hve mikil áverkun þess
er og hugsanleg eiturhrif (1-5). Kadmíum, er
safnast í hár, má og nota sem vísbendingu um
áverkun þess og eiturhrif í mönnum (6).
Hér er skýrt frá niðurstöðum ákvarðana á
kadmíum í nýmaberki 30 einstaklinga með
aðferð, er nefnist anóðustrípun. Aðferðin, eins
og hún birtist hér, er að verulegu leyti unnin
í Rannsóknastofu í lyfjafræði. Rannsókn þessi
er að öðru leyti hliðstæð eldri rannsóknum í
Danmörku (1) og Bretlandi (5).
EFNI OG AÐFERÐIR
Þversnið af frosnum nýmaberki var tekið