Læknablaðið - 15.10.1992, Qupperneq 9

LÆKNABLAÐIÐ
317
er skortir, geti skaðað sjúklinginn með
endurheimt hæfni til fulls bólgusvars (7-9).
Rannsóknir okkar á sjúklingi með rauða úlfa
og skort á C2, hafa varpað frekara ljósi á þátt
komplímentkerfisins í hreinsun mótefnafléttna
(10,11). Með því að gefa sjúklingi með
C2 skort og rauða úlfa plasma höfum við
sýnt, gagnstætt því sem álitið var, að ræsing
komplímentkerfisins við slíkar aðstæður
er ekki skaðleg, og staðfest að hún er
nauðsynleg til þess að hreinsa mótefnafléttur
og getur dregið úr sjúkdómsvirkni. Þetta má
meðal anars sýna fram á með mælingum á
niðurbrotsefnum (C3d), sem myndast við
eðlilega ræsingu komplímentkerfisins.
Þótt hér sé enn einungis um einn sjúkling
að ræða, hafa þessar rannsóknir á ræsingu
komplímentkerfisins og breytingum á
fléttumagni í blóði svo og tengsl þessa við
sjúkdómseinkenni leitt til nýrra og mikilvægra
upplýsinga um fléttusjúkdóma í heild.
EFNI OG AÐFERÐIR
Sjúkratilfelli: Þrjátíu og fjögurra ára gömul
kona kom fyrst á Landspítalann 1974 vegna
heilabólgu. Að undanskildum liðverkjum allt
frá bamæsku hafði hún verið heilsuhraust
fram til þess tíma. Heilabólgueinkennin
hurfu en á næstu árum tók að bera á þreytu
og hitavellu. Liðverkir fóru versnandi og
jafnframt fór að bera á ljósnæmi með slæmum
útbrotum í andliti (fiðrildisútbrot), bol og
útlimum, hárlosi og Raynaudseinkennum.
Arið 1981 var hún talin hafa psoriasis en
þoldi illa ljósameðferð. Ari síðar var hún
greind með rauða úlfa. Kjamamótefni fundust
í blóði (ANA= 1/300) en DNA mótefni,
SSA/SSB, anticardiolipin mótefni og LE
frumur fundust ekki. RNP mótefni voru til
staðar í litlu magni. Húðsýni sýndi breytingar
er samræmdust rauðum úlfum. Síðar kom í
ljós að CH50 (total hemolytic complement),
sem mæling á komplímentháðu frumurofi,
var 0% og frekari rannsóknir sýndu að
konan hafði arfhreinan skort á C2. Reynd
var meðferð með malaríulyfjum (plaquenil),
azathioprine og barksterum. Sjúklingur þoldi
meðferðina illa og einungis náðist skammtíma
bati og einkenni komu strax fram á ný er
prednisolonskammtur var minnkaður niður
fyrir 20 mg/dag.
Haustið 1984 var ákveðið að reyna að bæta
sjúklingi upp skortinn með því að gefa ferskt
frosið plasma sem inniheldur nánast eðlilegt
magn af C2 (10).
Sjúklingur fær þrjár einingar á dag fjóra
daga í senn á sex til átta vikna fresti og
hefur meðferðin verið endurtekin oftar en 50
sinnum.
Aðferðir: Mælingar á CH50 og
komplímentþáttunum Cl, C3, C4 og á
starfsemi styttri ferlisins voru gerðar á
hefðbundinn hátt á ónæmisfræðideild
Landspítalans. Sérstakar mælingar á C2 voru
gerðar með samloku ELISA sem þróuð hefur
verið á rannsóknarstofunni með hjálp dr. Koch
frá Kaupmannahöfn.
Ymsir þættir starfsemi komplímentkerfisins,
svo sem hæfni þess til þess að hindra
útfellingar mótefnafléttna (IIP) og hæfni til
þess að leysa mótefnafléttur, sem þegar hafa
myndast (SOL), hafa verið mældir. Beitt
var aðferð, sem einnig hefur verið þróuð
á rannsóknastofunni, með mótefnafléttum
gerðum af alkalískum fosfatasa og mótefnum
gegn honum (12).
Ræsingu komplímentkerfisins er fylgt með
mælingum á C3d sem mælt er með ELISA
(13). ELISA plata er þakin með anti-C3d
og plasma sjúklings lagt yfir eftir að C3d,
sem bundið er í mótefnafléttum, hefur verið
fellt burt með polyethylene glycol (PEG).
Framköllun var gerð með rnerktu anti-C3d
mótefni.
Magn mótefnafléttna var mælt með
komplímentupptökuprófi (complement
consumption assay (CCA)) þar sem
mótefnafléttur eru einangraðar með PEG
útfellingu, þær endurleystar og hæfni þeirra
til að valda rauðkomarofi (hemolysu) notuð
sem mælikvarði á magn þeirra (14).
Klínískt mat og eftirlit var gert að hætti
Urowitz og félaga, þar sem fylgst er með
liðbólgum, komplímentvirkni, útbrotum,
hárlosi, brjósthimnu- og gollurshúsbólgu,
sárum á fingrum, blóði í þvagi og einkennum
frá miðtaugakerfi (15).
NIÐURSTÖÐUR
Starfsemi komplímentkerfisins og tengsl
við sjúkdómsvirkni: Mynd 1 sýnir
breytingar sem verða við plasmagjöf á
sjúkdómsvirkni og tengsl við breytingar í
virkni komplímentkerfisins. Reynt er að tjá