Læknablaðið - 15.05.1993, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 185-90
185
Jón Hrafnkelsson1-2), Helgi Sigvaldason1), Hrafn Tulinius1'3)
NÝGENGI KRABBAMEINA OG DÁNARTÍÐNI
KRABBAMEINSSJÚKLINGA Á ÍSLANDI
SÍÐUSTU 35 ÁRIN
ÁGRIP
1 þessari grein er lýst breytingum á
nýgengihlutfalli og dánartíðni illkynja
sjúkdóma á íslandi 1955-1989. Niðurstöðurnar
eru sýndar sem nýgengihlutfall í fimm
aldurshópum og sjö fimm ára tímabilum fyrir
karla og konur. Sömu upplýsingar eru um
dánartíðni.
Nýgengihlutfall hækkaði í öllum aldurshópum
nema þeim yngstu (10-19 ára). Dánartíðni
lækkaði um 10% hjá konum og um 5% hjá
körlum. I yngsta aldurshópnum var lækkun á
dánartíðni meira en 50% hjá báðum kynjum.
INNGANGUR
Á síðustu áratugum hefur hlutfall þeirra sem
deyja úr krabbameinum stöðugt hækkað.
Fyrir 20 árum dó fimmti hver íslendingur
úr þeim, nú fjórði hver og meira en þriðji
hver einstaklingur greinist með krabbamein
einhvern tíma á ævinni. Fjöldi þeirra sem
nú deyja úr illkynja sjúkdómum er næstum
tvöfalt meiri en fyrir 30 árum. Er ástæðan sú
að þjóðin er fjölmennari og eldri nú eða eru
aðrir þættir að verki?
Til að reikna út áhættuna á að fá krabbamein
er stuðst við nýgengihlutfall. Upplýsingar um
öll krabbamein á Islandi hafa verið skráðar
frá árinu 1955. Skráning dánarorsaka, þar á
meðal krabbmeina, nær aftur til ársins 1911,
en þá tóku gildi lög um útgáfu dánarvottorða.
Nákvæmni greiningar fyrstu áratugi aldarinnar
stenst ekki samanburð við það sem nú er.
Út frá nýgengihlutfalli og dánartíðni má
reikna fimm ára lifunartölur þeirra sem
greinast með krabbamein. Hver þessara þátta,
nýgengihlutfall, dánartíðni og fimm ára lifun,
gefa ákveðnar upplýsingar.
Frá OKrabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands,
2)Krabbameinslækningadeild Landspítalans, 3)læknadeild
Háskóla íslands. Fyrirspurnir, bréfaskriftir; Jón
Hrafnkelsson, Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags íslands,
pósthólf 5420, 125 Reykjavík.
1 þessari grein verður lýst breytingum á
nýgengi og dánartíðni af völdum krabbameina
á Islandi síðustu 35 árin.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Efniviðurinn er fenginn úr Krabbameinsskrá
Krabbameinsfélags íslands og úr skýrslum
Hagstofu Islands (1). Um er að ræða
upplýsingar um öll nýgreind krabbamein
á Islandi 1955-1989, tjölda sjúklinga,
kyn, aldur, greiningarár, og sambærilegar
upplýsingar um þá sem létust úr krabbameini
á tímabilinu. Upplýsingar um mannfjölda á
Islandi og heildarfjölda látinna eru sömuleiðis
fengnar frá Hagstofu Islands. Efniviðurinn er
flokkaður eftir fimm ára tímabilum og fimm
aldursflokkum 0-19, 20-44, 45-64, 65-79 og
80 ára og eldri. í töflu I er fjöldi nýgreindra
tilfella en í töflu II er fjöldi látinna. Þó að
efniviðurinn sé sýndur eins og greint er að
frainan þá eru við útreikninga notuð einstök
almanaksár og fimm ára aldurshópar.
Nýgengi er fjöldi nýgreindra tilfella af
tilgreindum sjúkdómi á ákveðnu tímabili.
Nýgengihlutfall er hér miðað við fjölda
nýgreindra krabbameinstilfella hjá 100 þúsund
íbúum á ári svo sem venja er. Dánartíðni er
reiknuð á sama hátt.
Aldursstöðlun er nauðsynleg vegna þess
að dreifing mannfjölda í aldursflokka hefur
breyst á þeim 35 árum sem fjallað er uni
í greininni, ásamt því að nýgengihlutfall
illkynja sjúkdóma er mjög háð aldri.
Nýgengihlutfall og dánartíðni er til samræmis
við »World standard population« (2) en sá
staðall er valinn til að auðvelda samanburð á
niðurstöðum við önnur lönd.
Kí-kvaðrat próf var notað til að athuga
marktekt breytinga á nýgengihlutfalli og
dánartíðni á athugunartímabilinu (5% mark).
Athugað var annars vegar hvort línuleg
breyting (stöðug hækkun eða lækkun) hafi