Læknablaðið - 15.09.1995, Qupperneq 50

684
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Minning
Dr. Martin Elton
Dr. Martin Elton, yfirlæknir
við réttargeðdeildina í Vad-
stena í Svíþjóð, lést þann 30.
júní síðastliðinn 58 ára að aldri.
Hann fæddist í Noregi en
flutti til Svíþjóðar á sjöunda ára-
tugnum. Hann var mörgum ís-
lenskum læknum að góðu kunn-
ur meðal annars sem yfirlæknir
við háskólasjúkrahúsið í Lin-
köping en þar starfaði hann í 18
ár eða þar til 1986 að hann tók
að sér uppbyggingu réttargeð-
deildar í Vadstena, sem á síð-
ustu árum hefur notið mikils
álits á Norðurlöndum og þótt að
flestu leyti til fyrirmyndar.
Þóttu stjórnunar- og skipulags-
hæfileikar hans einstakir og
varð hann leiðandi í mótun rétt-
argeðlækninga í Svíþjóð. Þá átti
hann þátt í uppbyggingu slíkra
deilda á öðrum Norðurlöndum.
Síðustu æviár sín var hann for-
maður félags réttargeðlækna í
Svíþjóð.
Honum voru sérlega hugleik-
in mál er vörðuðu siðfræði starfs
hans og barðist fyrir mannúð-
legri meðferð geðsjúkra. Hann
innrætti starfsliði sínu virðingu
fyrir meðbræðrum sínum,
hversu illa sem þeir kynnu að
vera leiknir af sjúkdómum eða
öðru heimsins böli og taldi
reyndar slíka afstöðu forsendu
þess að geta orðið að liði. Hann
hikaði aldrei við að taka afstöðu
til málefna, sem vörðuðu með-
ferð geðsjúkra. Skoðanir hans
voru ætíð afdráttarlausar og
skýrar, settar fram á þann hátt
að engum gat blandast hugur
um, að hann bar hag hinna
sjúku ætíð fyrir brjósti. Hann
var með eindæmum hógvær
þrátt fyrir rómaða greind sína
og færni í starfi. Nokkrir ís-
lenskir geðlæknar hafa hlotið
sérfræðimenntun sína undir
leiðsögn dr. Eltons á
umliðnum árum.
Undanfarin ár starf-
aði hann meðal annars
að ráðgjöf við uppbygg-
ingu réttargeðlækninga
í rfkjum, þar sem með-
ferð geðsjúkra afbrota-
manna var vanþróuð
eða ekki til staðar. Má
þar nefna hin nýfrjálsu
Eystrasaltslönd og ís-
land. Hann hafði lifandi
áhuga fyrir því að ís-
lendingar kæmust á
bekk með öðrum Norð-
urlandaþjóðum í þessum efnum
og átti drjúgan þátt í að móta
meðferðarstefnuna að Sogni,
þegar stofnunin var að slíta
barnsskónum. Hann undraðist
oft hvernig rótgróin menningar-
þjóð, sem hann taldi íslendinga
vera, gæti horft upp á sína
minnstu bræður sitja í fangels-
um eða jafnvel í útlegð vegna
sjúkleika síns.
Dr. Elton veitti okkur, sem
starfað hafa að þessum málum
hér á landi, ómetanlega leið-
sögn við uppbyggingu meðferð-
ar geðsjúkra afbrotamanna og
mótun meðferðarstefnunnar að
Sogni og lagði á sig ómælda
vinnu og ferðalög í því skyni.
Hann skynjaði vel andstöðu þá
sem stofnunin mætti, jafnvel hjá
þeim sem helst hefði mátt ætla
að málið væri skylt og gætu orð-
ið að liði. Þrátt fyrir næmi sitt og
skýra hugsun, þá var honum
það ætíð hulin ráðgáta hversu
algert úrræðaleysi okkar í þess-
um málum var. Þegar honum
varð ljóst í hvert óefni stefndi,
bauð hann fyrir nokkrum árum
aðstoð sína, ef það mætti verða
til þess að þoka málum í rétta
átt. Þetta boð hans var þegið
með þökkum og hefur síðan
haldist náið samstarf milli Sogns
og deildarinnar í Vadstena.
Hann tók starfsliði frá Sogni
opnum örmum við deild sína í
Vadstena og veitti því ómetan-
lega þjálfun og leiðsögn. Ég er
ekki einn um þá skoðun, að án
hans aðstoðar og skilnings hefði
mannúðleg meðferð geðsjúkra
afbrotamanna á íslandi ekki
orðið að veruleika, en niðurlæg-
ing okkar á því sviði haldið
áfram enn um hríð.
Okkur, sem nú sjáum á bak
dr. Elton, er því efst í huga
þakklæti fyrir ómetanlegt fram-
lag hans til þessara mála. Fyrir
hans atbeina hefur nú, þrátt
fyrir magnaða fordóma, tekist
að koma á fót stofnun fyrir geð-
sjúka afbrotamenn hér á landi,
þannig að loks er lokið áratuga
píslargöngu þessara einstak-
linga. Mér koma oft í hug orð
Fjodor Dostojevskíjs í þessu
sambandi:
„Menningarstig hverrar þjóð-
ar má ráða af því hvernig hún
meðhöndlar þá sem hún heldur
í fangelsum sínum"
Grétar Sigurbergsson,
yflrlæknir
réttargeðdeildinni að Sogni