Læknablaðið - 15.12.1998, Síða 20

922
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
um var gerð hjá 72 (72%) og æðamyndataka
hjá 14 (14%) einstaklingum. Ómun af hjarta í
gegnum brjóstvegg var gerð hjá 69 (69%) en
ómun af hjarta í gegnum vélinda hjá 11 (11%)
yngstu einstaklingunum.
Niðurstöður: Alls greindust 102 einstak-
lingar með heilablóðþurrð (cerebral ischemia),
79 (79%) greindust með heiladrep (cerebral in-
farction) og 23 (23%) með skammvinna heila-
blóðþurrð (transient cerebra! ischemia). Ein-
kenni frá næringarsvæði hægri hálsslagæðar
höfðu 26 (26%), frá svæði vinstri hálsslagæðar
41 (41%), frá svæði hryggslagæðar 25 (25%),
en óvíst var um staðsetninguna hjá 10 (10%)
einstaklingum. Orsakir heiladreps skiptust
þannig: hálsæðasjúkdómur 13 (16%), hjarta-
sjúkdómur 21 (27%), smáæðasjúkdómur (lac-
unar infarction) 16 (20%), ósértæk orsök hjá 29
(37%) einstaklingum. Orsakir skammvinnrar
heilablóðþurrðar voru: hálsæðasjúkdómur fjór-
ir (17%), hjartasjúkdómur tveir (9%), smá-
æðasjúkdómur einn (4%), og ósértæk orsök hjá
16 (70%) einstaklingum. Af 102 einstaklingum
sem greindust með heiladrep og skamvinna
heilablóðþurrð gengust níu (9%) undir aðgerð
á hálsslagæð og 15 (15%) einstaklingar voru
settir á blóðþynningu með warfaríni að aflok-
inni orsakagreiningu.
Alyktanir: Sértæk orsök fannst hjá tveimur
þriðju þeirra einstaklinga sem greindust með
heiladrep og þriðjungi þeirra sem höfðu
skammvinna heilablóðþurrð. Orsakagreining
leiddi til sértækrar fyrirbyggjandi meðferðar
hjá fjórðungi einstaklinga.
Inngangur
Orsakagreining heilablóðþurrðar (cerebral
ischemia) hefur þýðingu vegna sérhæfðra með-
ferðarmöguleika í fyrirbyggjandi tilgangi og til
að meta batahorfur einstaklinga með heiladrep
(cerebral infarction). Æðakölkun (atheroscle-
rosis) er undirrót heilablóðþurrðar í flestum
tilvikum. Sértækar ástæður eru meðal annars
þrenging í innri hálsslagæð vegna æðakölkun-
ar, smáæðasjúkdómur í heila og hjartasjúk-
dómar, þar sem gáttatif (atrial fibrillation) er
algengast. Líkur á heiladrepi eru 16-26% á
tveimur til þremur árum (1,2) hjá þeim sem eru
með marktæka þrengingu (70-99%) í hálsslag-
æð og hafa sögu um heilablóþurrð á næringar-
svæði æðarinnar. Hjá einstaklingum með gátta-
tif eru líkurnar 10% á ári (3,4). Hætta á heila-
drepi hjá einstaklingum með aðra hjartasjúk-
dóma er lítið könnuð. Niðurstöður fjölþjóð-
legra rannsókna hafa leitt í ljós hvenær rétt er
að beita skurðaðgerð (1,2) við þrengslum í
hálsslagæðum og hvenær blóðþynning með
warfaríni eða meðferð með acetýlsalicýlsýru er
gagnleg í fyrirbyggjandi tilgangi (5,6). Með-
ferð með acetýlsalicýlsýru er talin minnka líkur
á heiladrepi um fjórðung (6) hjá þeim sem hafa
sögu um heilablóðþurrð. Hjá þeim sem hafa
orðið fyrir heilablóðþurrð á næringarsvæði
hálsslagæðar með marktæka þrengingu minnka
líkur á heiladrepi á því næringarsvæði um 65%
næstu tvö árin eftir aðgerð á æðinni (endarte-
rectomy) (1,2). Blóðþynning með warfaríni
minnkar hættu á endurteknu áfalli um 64% hjá
þeim sem hafa gáttatif (4,5).
Hægt er að greina orsakir heilablóðþurrðar
með ómun eða skuggaefnismyndatöku af háls-
slagæðum, ómun af hjarta gegnum brjóstvegg
eða í gegnum vélinda, hjartalínuriti og hjarta-
sírita (Holter).
Meðferð einstaklinga með heilablóðfall
byggist hins vegar fyrst og fremst á endurhæf-
ingu og hefur verið sýnt fram á að hún er ár-
angursríkust á sérhæfðum deildum og mikil-
vægt að endurhæfing sé hafin strax eftir áfall
(7-10).
Heilablóðfallsteymi hóf starfsemi árið 1991
á endurhæfinga- og taugadeild Borgarspítal-
ans. Inn á deildina hafa síðan verið lagðir þeir
einstaklingar sem koma á spítalann vegna
bráðs heilablóðfalls, eftir því sem hægt hefur
verið. Á Borgarspítalanum hófst ómun af háls-
æðum árið 1992 (11) og á svipuðum tíma var
byrjað að óma hjarta í gegnum vélinda, en óm-
un af hjarta í gegnum brjóstvegg hafði þá verið
hægt að gera um nokkurt skeið.
Árið 1994 var komin reynsla á starfsemi
heilablóðfallseiningarinnar og möguleikar til
að rannsaka einstaklinga orðnir með þeim hætti
sem nú er. Það ár var því valið til gera aftur-
skyggna rannsókn á því hvernig til hefði tekist
við greiningu á orsökum heilablóðþurrðar.
Rannsóknin var einskorðuð við sjúklinga end-
urhæfinga- og taugadeildar en flestir sjúklingar
þar voru í umsjá eins greinarhöfundar
(E.M.V.).
Efniviður og aðferðir
Fenginn var listi frá sjúklingabókahaldi yfir
alla sjúklinga sem útskrifuðust af Borgarspít-
alanum með greiningarnúmerin (ICD IX) 431-
438.9, 342-342.9 og 781-781.9 árið 1994 og