Þjóðhagsreikningar 1945-1992 - 01.08.1994, Blaðsíða 21
Samhengi þessa vörureiknings við framangreinda jöfnu sést með því að flytja að-
föngin úr ráðstöfunarhlið yfir í upprunahlið. Aðföngin verða þá frádráttarliður og séu
þau dregin frá innlendri framleiðslu fæst vinnsluvirðið, eða VLF sé litið á þjóðar-
búskapinn í heild. Með sama hætti má flytja innflutninginn úr upprunahlið yfir í ráð-
stöfunarhlið, en þá er komin framangreind jafna sem sýnir VLF og einstaka þætti lands-
framleiðslunnar samkvæmt ráðstöfunarhlið. Samneyslan er þó undanskilin enda kemur
hún ekki fram í vörureikningum.
Vörureikningar af þessu tagi eru mjög víða notaðir við gerð þjóðhagsreikninga, en
einn meginkostur þeirra er sá, að þeir leiða til kerfisbundinnar afstemmingar á uppruna-
og ráðstöfunarhlið. Tengslin á milli vörureikninga og framleiðslureikninga sjást af því
að framleiðsluvirðið samkvæmt framleiðslureikningum gengur inn í upprunahlið vöru-
reikninganna. Framleiðslureikningunum er lýst hér á efitir þegar Qallað verður um fram-
leiðsluaðferðina.
Flérlendis hefur vörureikningum á þessu formi ekki verið stillt upp enn sem komið
er með formlegum hætti, þótt vissulega séu þau meginsjónarmið sem að baki þeim
liggja víða notuð. Má þar meðal annars nefna, að sumir undirliðir einkaneyslu og fjár-
munamyndunar í íslenskum þjóðhagsreikningum eru fengnir með því að upprunahliðin
er áætluð á grundvelli innflutningsskýrslna og verðmætis innlendrar framleiðslu.
2.4 Framleiðsluaðferðin
Framleiðsluaðferðinni er ætlað að sýna í hvaða atvinnugreinum framleiðslan fer
fram. Hún byggist á því, að lagt er saman framleiðsluverðmæti allrar atvinnustarfsemi,
bæði fyrirtækja, opinberra aðila og annarra. Þessi aðferð felur í sér tvenns konar vanda.
í fyrsta lagi þarf að athuga, að vörur og þjónusta, sem eitt fyrirtæki framleiðir, eru
notuð við framleiðslu annarra fyrirtækja. Til þess að forðast tvítalningu þarf að draga
frá aðföngin, sem fyrirtækið notar og kaupir ýmist af öðrum fyrirtækjum eða firá út-
löndum. Þegar aðföng hafa verið dregin firá verðmæti framleiðslunnar á því verði, sem
fyrirtækið fær fyrir hana, fæst sú verðmætisaukning, sem af framleiðslunni leiðir. Þessi
verðmætisaukning, sem ýmist er nefnd virðisauki eða vinnsluvirði, er jafnframt framlag
fyrirtækisins til vergrar landsframleiðslu.
Vinnsluvirðið er að jafnaði á markaðsverði, þ.e. að meðtöldum óbeinum sköttum en
að frádregnum framleiðslustyrkum. An þessara liða er talað um tekjuvirði en vinnslu-
virðið á tekjuvirði er nefnt þáttatekjur.
Framangreindur vandi, þ.e. annars vegar tvítalningin og hins vegar aðgreining
óbeinna skatta svo og framleiðslustyrkja, mótar að nokkru uppgjörsaðferðir. Segja má,
að framleiðsluuppgjörið byggist á gerð framleiðslureikninga. Hver reikningur saman-
stendur af þrem grundvallarhugtökum, þ.e. framleiðsluvirði, aðföngum og vinnsluvirði.
19