Þjóðhagsreikningar 1945-1992 - 01.08.1994, Blaðsíða 87

ári til árs og einnig yfir lengra tímabil. Því þarf að vega og meta gæði einstakra heim-
ilda og að því búnu er valin sú vísitala eða vísitölur sem taldar eru gefa einna réttasta
mynd af breytingunni frá fyrra ári. Magnvísitala greinarinnar er að því búnu reiknuð
sem árleg keðjuvísitala.
í grein 6.3 hér að framan var lýst þeim aðferðum sem helst koma til álita við stað-
virðingu framleiðsluuppgjörs. Nefnd var annars vegar tvöföld staðvirðing og hins vegar
nálgunaraðferðir eins og að nota framleiðsluvirði, aðföng, vinnuafl eða launakostnað
sem vísbendingu um framleiðslubreytingar. Almennt má segja að við staðvirðinguna í
íslenskum þjóðhagsreikningum sé algengast að byggja á staðvirðingu framleiðsluvirðis,
veltu eða öðrum vísbendingum um framleiðsluna. Sjaldnast er staðvirtur launa-
kostnaður notaður beint og aldrei aðfong.
TvöfÖld staðvirðing, þ.e. staðvirðing bæði framleiðsluvirðis og aðfanga er ekki
notuð nema í fiskveiðum. Til skamms tíma var hún notuð í fleiri greinum eins og land-
búnaði en horfið var frá því og tölum afitur til 1980 breytt samkvæmt því.
Samhliða staðvirðingu hverrar atvinnugreinar er einnig litið á stærð eða umsvif
hennar á verðlagi hvers árs og þá bomar saman stærðir eins og framleiðsluvirði, að-
stöðugjaldsstofn og virðisaukaskattsvelta. Einnig er litið á launakostnað samkvæmt
framleiðsluuppgjöri og greidd laun samkvæmt launamiðum og metið hvort um sé að
ræða skýranlegan mun milli þessara stærða. Þá er haft í huga að launakostnaðurinn er
að meðtöldum launatengdum gjöldum en greidd laun eru án Iaunatengdra gjalda. Þess
eru ýmis dæmi að samanburður af þessu tagi leiði til breytinga á framleiðslureikningi á
verðlagi hvers árs frá þeim útreikningi á framleiðsluvirðinu sem atvinnuvegaskýrslumar
sýna.
Eins og fram kom í kafla 5.1 hér að framan nær framleiðsluuppgjörið frá árinu 1973.
í fyrstu var árið 1975 grunnár staðvirðingarinnar en því var síðan breytt og nú er miðað
við árið 1980 allt það tímabil sem framleiðsluuppgjörið nær til, þ.e. 1973-1991.
Þótt grunnárið sé 1980 er unnt að setja magnvísitöluna sem 100 eitthvert annað ár líkt
og gert er í ráðstöfunaruppgjörinu. Þar er miðað við árið 1990 og til samræmis eru allar
magnvísitölur í framleiðsluuppgjörinu umreiknaðar til 1990, sbr. töflu 4.2.
Á næstunni er áformað að breyta grunnárinu í 1990 eins og þegar hefur verið gert
með ráðstöfunaruppgjörinu og þá verður það grunnár notað frá og með 1990 en fyrri ár
ekki endurreiknuð.
6.4.2 Landbúnaður (atv.gr. 11)
í fyrstu gæti virst að nota mætti magnvísitölur fyrir landbúnaðarafurðir sem vís-
bendingu um magnbreytingu þáttatekna í landbúnaði. Svo þarf þó ekki að vera.
Ástæðan er sú, að með staðvirðingu framleiðsluuppgjörsins er verið að leita að magn-
breytingu nettóframleiðslunnar, það er afurða að frádregnum aðföngum. I landbúnaði
ræður árferði miklu um sambandið milli aðfanga og afurða. Góðu heyskaparári fylgja
minni fóðurbætiskaup, svo dæmi sé tekið. Hér er því hlutfallið milli aðfanga og afurða
ekki fast, og þar með getur reynst mjög varasamt að nota magnbreytingu afurða, það er
framleiðsluvirðis, sem vísbendingu um magnbreytingu þáttatekna. Af þessum sökum
var því til skamms tíma gripið til tvöfaldrar staðvirðingar í landbúnaði, það er fram-
leiðsluvirði og aðfong voru hvort um sig færð til fasts verðlags.
85