Búskapur hins opinbera 1995-1996 - 01.11.1997, Page 24

rúmlega 62 þúsund krónur á mann á því ári, vegna barna, vaxta- og húsnæðisbóta 31
þúsund krónur og vegna atvinnuleysisbóta um 12 þúsund krónur á mann.
6. Skuldir og lánastarfsemi hins opinbera
Hið opinbera er umsvifamikill lántakandi og lánveitandi, sömuleiðis ábyrgist það
lán ýmissa aðila. Það getur því með lánastefnu sinni haft margþætt áhrif á þróun efna-
hagsmála, ekki síst vegna áhrifanna á vexti og spamað. Einnig skiptir auðvitað máli
hvernig fénu er varið. Því er mikilvægt að gera sér grein fyrir umfangi þessa þáttar. Á
árinu 1996 var hrein lánsfjárþörf hins opinbera 10,8 milljarðar króna eða 2,2% af
landsframleiðslu og hafði lækkað um ríflega tvö prósentustig af landsframleiðslu frá
árinu áður (sjá töflu 6.1). Kröfu- og hlutafjáraukningin varð 3,1 milljarðar króna eða
0,6% af landsframleiðslu. Hér er um nettóstærðir að ræða þannig að umsvif hins
opinbera á lánamarkaðnum eru umtalsverð.
Á mynd 6.19 kemur fram að heildarskuldir hins opinbera hafa vaxið hröðum
skrefum síðustu árin. í árslok 1996 er talið að þær hafí numið rúmlega 274 milljörð-
um króna eða 56,7% af landsframleiðslu og eru þá hvorki lífeyrisskuldbindingar ríkis-
sjóðs né sveitarfélaga taldar með, en lífeyrisskuldbindingar A-hluta ríkissjóðs voru
rúmlega 90 milljarðar króna í árslok 1996. Af skuldum hins opinbera eru tæplega
50% hjá erlendum aðilum. Þá kemur fram á myndinni að útistandandi kröfur hins
opinbera hafa staðið í stað eða minnkað á liðnum árum. í árslok 1996 voru þær
rúmlega 17% af landsframleiðslu. Hreinar skuldir hins opinbera hafa því margfaldast
síðustu árin, en árið 1982 voru þær litlar sem engar ef tekið er tilliti til útistandandi
skattakrafna. I árslok 1996 mældust hreinar skuldir aftur á móti um 3914% af
landsframleiðslu.
Tafla6.1 Lánastarfsemi hins opinbera 1994-1996.
í milljónum króna Hlutfall af tekjum Hlutfall af VLF
1994 1995 1996 1994 1995 1996 1994 1995 1996
Tekj uafgangur/hal I i -20.636 -13.396 -7.729 -13,43 -8,23 -4,35 -4,74 -2,97 -1,60
Kröfu- og hlutafjárútgjöld 1.709 6.525 3.089 1,11 4,01 1,74 0,39 1,44 0,64
Hrein lánsfjárjtörf 22.345 19.922 10.817 14,54 12,24 6,09 5,14 4,41 2,23
í töflu 7.2 í töfluviðauka má lesa að 86,3% af kröfum ríkissjóðs eru á opinbera aðila,
10,3% eru óinnheimtar skattakröfur og 3,4% lánveitingar til einkaaðila. Þegar
lánveitingar eru greindar eftir viðfangsefnum kemur í ljós að hlutfallslega mest er
lánað til fræðslu-, húsnæðis- og orkumála.
En opinber lánastarfsemi takmarkast ekki aðeins við hið opinbera, þ.e. ríkissjóð og
sveitarfélög, því ýmis fyrirtæki og sjóðir þess eru þátttakendur í umfangsmikilli lána-
starfsemi. Þá eru nokkrir atvinnuvegasjóðir eða fjárfestingarlánasjóðir á ábyrgð eða í
eigu hins opinbera, en skuldir og kröfur þeirra nema tugum milljarða króna. Að
síðustu má nefna að Landsbanki Islands og Búnaðarbanki íslands eru í eigu ríkisins.
9 Sjá einnig töflu 7.1 i töfluviðauka.
22
j