Nýtt Helgafell - 01.04.1956, Side 45

NÝTT HELGAFELL
39
heims, hlutfallslega, og er gaman til þess að
vita, og lítil hætta ó því, að við ofmetnumst
af þessum yfirburðum, ef við gerum okkur
jafnframt grein fyrir því, hve fátt kemur út
af nýjum íslenzkum bókum árlega, er kalla
mætti samkeppnisfærar við það, sem læsilegt
þykir með öðrum bókmenntaþjóðum, þegar
reyfurum sleppir.
ATHYGI.ISVERÐAR umræður spunnust í
dagblöðunum rétt fyrir jólin útaf Heimsbók-
menntasögu eftir Kristmann Guðmundsson,
rithöfund. Menningarsjóður gaf bókina út,
en að öðru leyti fylgdi henni engin auð-
kenning, hvorki formáli né heimildaskrá.
Hins vegar varð ljóst af ritdómi eftir Bjarna
Benediktsson (Þjóðviljinn, 22. nóv.), sem að
vísu var að nokkru leyti pólitísk ódeila á
Kristmann Guðmundsson, að bókin myndi
á köflum þýðing á norskri bókmenntasögu
eftir Francis Bull, prófessor í Osló. Nokkru
síðar birtist í Morgunblaðinu viðtal við
Kristmann Guðmundsson, þar sem hann gat
þess, að „heimildaskrá" myndi ,,að sjálf-
sögðu" fylgja síðara bindi bókarinnar, en
minntist ekki á efni hennar. Væntanlegö
gerir sú skrá grein fyrir uppruna bókarinn-
ar, en tæplega má gera ráð fyrir, að hún
varpi fullu ljósi ó skoðanir höfundar um
fræðileg vinnubrögð eða höfundarrétt, þar
sem hin norska saga getur með engu móti
talizt „heimildarrit" hans í venjulegum
skilningi.
Ritdómar í öðrum blöðum vóru lofsam-
legir og töldu ritdómarar „heimildanotkun"
Kristmanns Guðmundssonar sízt athuga-
verða. Þorsteinn Jónsson (Morgunblaðið, 30.
nóv.) taldi það að vísu „mikinn ókost", að
©nginn formáli væri fyrir bókinni og í sama
streng tók Helgi Sæmundsson, ritstjóri (Al-
þýðublaðið, 21. des.). En E. S. (Tíminn 15.
des.) telur hér hiklaust „rétt og vel af stað
farið".
Allir þessir ritdómarar sýndu samúðar-
ríkan áhuga á því að brýna fyrir mönnum
sjálfsagðan rétt og skyldu höfundar til þess
að „styðjast við" fræðirit, enda hafa „fræg-
ustu bókmenntafræðingar ... til þessa látið
sér sæma að styðjast við bækur eldri fræði-
manna", eins og S. E. B. komst að orði (Tím-
inn 29. nóv.). Hins vegar erum við sannar-
lega illa á vegi staddir, Islendingar, ef skoð-
anir þessara ritdómara dagblaðanna um
höfundarrétt þeirra, sem við er „stuðzt" eru
mjög almennar, því að þá verður ekki betur
séð en við lítum á heimildarrit yfirleitt eins
og einhvers konar vogrek, sem ekki þurfi
að lýsa. Ef svo er, tjóir varla að rökræða
um málið. En myndu ritdómaramir hafa
sætt sig við það, ef höfundur hefði tekið
ívitnunarmerkjalaust klausur úr íslenzkum
verkum upp í bók sína? Og hver er þá
munurinn, þó að „heimildarmaðurinn" sé út-
lendingur og bókmenntasaga hans að öllum
líkindum í fárra manna höndum hér um slóð-
ir? Annars bíður ritdómur um Heimsbók-
menntasöguna í Helgafelli, þangað til síð-
ara bindi hennar er komið út og þar með
væntanlega greinargerð, heimildaskrá,
nafnatal og annað það, sem slíkri bók þykir
til heyra.
ÁÞEKKT verklag virðist liggja að baki ann-
arri bók, sem kom fyrir jólin, þó að hún sé
af allt öðru sauðahúsi. Gamlar myndir (Bóka-
útgáfan Norðri, Vilhjálmur Þ. Gíslason ritaði
formála og texta) stendur illa undir nafni, því
að flestar myndirnar hafa áður komið út á
prenti í bókum, sumar fyrir nokkrum árum,
aðrar fyrir fáum mánuðum, en þess er hvergi
getið í bókinni. Litlar skýringar fylgja mynd-
unum og óvíða getið um aldur myndar, þó