Nýtt Helgafell - 01.04.1956, Blaðsíða 52

46
NÝTT HELGAFELL
að henni var rétt, því að góð tónlist var þó
viðburður, jafnvel þótt flutt væri af viðvan-
ingum. En nú erum við komin að tímamót-
um í tónlistarsögu okkar. Fyrir 25 árum
urðu þáttaskil. Á tímabilinu næsta á eftir
verður sú breyting, að ekki þýðir að bjóða
annað en fullkomna list í tólistarsölum borg-
arinnar. Viðvaningarnir, sem áður fengu þar
lófaklapp, fá ekki lengur aðsókn. Tónlistar-
þroski og þekking eykst með þjóðinni og
nýr mælikvarði á tónlist kemur til sögunnar,
sem er miklu strangari en áður. Hvað veld-
ur?
Ástæðurnar eru margar, en þó aðallega
þrjár, að minni skoðun. Fyrst er það, að
Ríkisútvarpið tekur til starfa, og góð tónlist,
sem menn áttu tiltölulega sjaldan kost á að
heyra, verður þá daglegur viðburður. Ann-
að er það, að Tónlistarskólinn tekur til
starfa, og það þriðja er, að Tónlistarfélagið
er stofnað og tekur að sér rekstur skólans
og hljómsveitarinnar, en þá komast tónlistar-
málin í hendur hugsjónamanna, sem bæði
höfðu vit og áræði til þess að leiða þessi
mál fram til sigurs.
Það eru fleiri um þessa skoðup. Ámi
Thorsteinsson tónskáld segir í hinni fróðlegu
og skemmtilegu bók „Hörpu minninganna'1:
„Mikilsverðasta skrefið í tónlistarmenningu
höfuðborgarinnar má óefað telja stofnun
Tónlistarskólans, Tónlistarfélagsins og Sin-
fóníuhljómsveitarinnar, en með tilliti til þjóð-
arinnar allrar Ríkisútvarpið. Yfirleitt má
segja, að skilyrði til söngs- og tónlistariðk-
ana séu svo ólík því, sem áður var, að ekki
sé saman jafnandi."
Það er ekki ofmælt, að Tónlistarfélagið
hefir átt drjúgan þátt í að breyta viðhoríi
manna til allrar tónlistar, svo að þeir eru nú
fleiri en áður, sem kunna að meta það, sem
gildi hefir í tónlist. Félagið hefir unnið mark-
víst að því að skapa fullkomna sinfóniska
hljómsveit, en slík hljómsveit er undirstaða
hærri tónlistarmenningar. Sinfóníuhljóm-
sveitin okkar er menningarvottur, sem öll
þjóðin getur verið hreykin af.
Hér verða ekki færð rök fyrir þessum full-
yrðingum, því að þá yrði að segja sögu
Tónlistarfélagsins. Þessi grein heitir líka
„Fyrir 25 árum", en félagið var stofnað fyrir
réttum 25 árum, árið 1931, og fellur því saga
félagsins fyrir utan ramma þessarar greinar.
BALDUR ANDRÉSSON
Wolígang Amadeus Mozart
Fáir snillingar, sem tónlistarsagan greinir
frá, munu hafa hrifið huga almennings eins
og Wolfgang Amadeus Mozart. Ævisaga
hans hlýtur að hræra mann til samúðar. Fá-
um er svo kalt um hjarta, að þeim hlýni ekki,
er þeir lesa lýsingar samtímamanna á því
töfrandi samblandi bamslegrar einlægni og
listrænnar snilligáfu, sem einkenndi hann
barn -— og raunar alla ævi. Og menn taka
þátt í kjömm hans og lífsbaráttu, fyrst sem
undrabarns og síðan sem ungs og framgjarns
manns, er íékk að kenna á tómlæti heimsins,
en öfund og ofsóknum þeirra, sem hefðu átt
að skilja hann bezt. Og hver er sá, að hon-
um renni ekki til rifja það hlutskipti þessa
crláta gleðimanns að deyja einmana og von-
svikinn, og svo örsnauður, að hann var jarð-
settur í fjöldagröf fyrir fátæklinga og þurfa-
menn?
En sjaldan hefur fátækur maður skilað eftir-
komendum sínum dýrmætara arfi, og hafa
þó ekki alltaf verið ódeildar meiningar um
dýrmæti hans. Tórilistarsmekkur 19. aldar
var ekki heppilegur grundvöllur undir rétt
mat á tónlist Mozarts, en á hinn bóginn hef-
ur skilningur á snilligáfu hans aldrei verið
rneiri né almennari en nú, og er það þessari
öld til lofs, um leið og það sannar óforgengi-
leik hins bezta í listum.
Oft hefur verið látið að því liggja, að
Mozart hafi verið alvörulítill maður og lótt-
úðugur, og beri verk hans sömu einkenni.
Slíkir dómar eru þó gripnir úr lausu lofti.
Ótal ummæli samtíðarmanna, sem ekki verða
véfengd, sanna djúpa alvöru hans í öllu því,
er að list hans laut, skyldurækni hans, trú-
hneigð og djúphygli, þótt hann gæti líka ver-