Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1957, Blaðsíða 33

útiloka getgátur, seln eru víðfangs-
efninu óviðkomandi. Það er augljóst,
að hugsun mannsins á hinu brenn-
andi skipi kæmi því aðeins að haldi,
að það, sem honum dytti í hug eða
veitti eftirtekt, lyti að þeim skilyrð-
um, sem mynda viðfangsefni lians.
Færi hann að hugleiða, hvort hann
gæti flogið eins og fugl frá skipinu
eða hvort mögulegt væri að slökkva
eldinn með regndembu, þá væri
hann að spyrja spurninga, sem enga
þýðingu hafa fyrir þann vanda, sem
hann stendur andspænis. A sama
hátt mundi rannsóknarnefndinni
ekkert miða í þá átt að leysa spurn-
inguna um orsök eldsins, ef nefndar-
menn tækju upp á því að spyrja,
hvort eldurinn stafaði af því, að skip-
ið lét úr höfn á þriðjudegi, eða hvort
hann hefði orsakazt af rifrildi milli
bátsmanns og stýrimanns, eða hvort
hann stafaði af reiði guðs, af því að
farþegarnir dönsuðu á sunnudegi.
Okkur finnast þessar getgátur undir-
eins fáránlegar, og kemur það til af
því, að við höfum of mikla þekkingu
á atvikum af því tagi, sem um er að
ræða, til þess að að okkur hvarfli, að
slík atvik geti komið málinu nokk-
urn skapaðan hlut við. En það gæti
vel haft þýðingu fyrir nefndina að
spyrja, hvort eldurinn stafaði af því,
að ógætilega var fleygt logandi eld-
spýtu eða sígarettubút, eða hvort
hann stafaði af því, að rafmagns-
þráður brann í sundur, eða af því,
að einhver kvcikti í af ásettu ráði.
Hver þessara spurninga mundi vekja
aðrar spurningar, og væri auðveld-
ara að ganga úr skugga um, hvort
svörin við þeim væru rétt eða röng.
dagskrá
Þannig má þokast í áttina til að
leysa málið. Við skulum nú athuga
síðustu þrjár getgáturnar með það
fyrir augum að sjá, hvernig prófa má
svar, sem lýtur að lausn málsins.
Rannsóknarnefndin leitaðist við að
svara ákveðinni spurningu: Hvað
olli þessum eldi? Nefndin var ekki
að reyna að finna mögulega orsök
elds um borð í skipi, hehlur raun-
verulega orsök þessa elds. Hver get-
gátan um sig sýnir mögulega orsök.
Það hefði verið liægt að athuga aðr-
ar mögulegar orsakir. Eina leiðin til
að prófa þessar getgátur er að
spyrja, hvað annað hefði gerzt, ef ein
getgátan væri rétt, en mundi ekki
hafa gerzt, ef ein hinna getgátnanna
væri rétt. Til þess að geta spurt
þessara spurninga, þyrfti nefndin að
vita talsvert um skipið og um hvað
gerðist, þegar eldurinn kom upp.
Nefndarmenn yrðu líka að hafa
ákveðna tæknilega þekkingu. Hefði
skipið brunnið til ösku, væri ekki
unnt að svara spurningum málið
varðandi. En hefði hið brennandi
skip verið dregið til hafnar, hefðu
einhverjir lifað af, sem gætu svarað
ákveðnum spurningum, og hefði
nefndin aðra þekkingu lútandi að
málinu, kynni að vera mögulegt að
segja til um líklegustu orsök eldsins.
Við getum gert ráð fyrir, að þessum
skilyrðum sé fullnægt, því sé engin
leið að fá slíkar upplýsingar, væri
ekkert til að rannsaka. Sérhver þess-
ara getgátna er ágizkun, sem gerir
ráð fyrir, að einhver óathugaður at-
burður hafi gerzt, og að þessi at-
burður hafi verið með þeim hætti, að
ef hann hefði gerzt, þá mundi eldur-
31