Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1957, Blaðsíða 38

hverja þá stund sem þau sitji ekki yf-
ir veitingaborði og geri sig gáfuleg
hvert framan í annað. Þetta er slík
fásinna, að vart er svaravirði. Ung
skáld á íslandi lifa ekki á einu sam-
an loftinu í dag fremur en áður. Og
þaðan af síður lifa þau af skáldskapn-
um. Til þess að hafa ofan í sig að éta
hljóta þau að leita annarra starfa,
enda má finna ung skáld íslenzk hvar
í starfi sem er, til sjávar og sveita, við
erfiðisverk og innistörf. Og í lífi sínu
og starfi kynnast þau eðlilega fólki af
öllum stéttum og blanda geði við það,
læra af því og yrkja um það ef svo
ber undir. Fæst skáld íslenzk, og sízt
hin ungu, hafa fjárráð til að einangra
sig með þeim hætti sem J. A. lýsir svo
átakanlega, og er þó aldrei að vita
nema þau gætu haft gott af því. Og
mér er reyndar stórlega til efs að slík
fullkomin einangrun væri hugsanleg í
þjóðfélagi sem á íslandi þar sem allir
þekkja alla og uingangast alla.
2) J. A. segir réttilega að enginn
geti orðið nýtilegur rithöfundur nema
hann þekki lífið. En hvaða líf? Jú, líf
alþýðunnar í landinu, fólksins sem
mokar mold, dregur fisk eða verkar
hey. Sem sagt líf þeirra er vinna lík-
amleg störf, ekki líf hinna er sitja á
skrifstofu, aka bifreiðum, fljúga í loft-
inu, hafa ofan af fyrir sér með verzl-
un eða eru kosnir á þing. Líf erfiðis-
mannsins er verðugt viðfangsefni
skáldum, allt líf annað er víst ótta-
legt fratlíf.
Þetta er nokkuð örðug kenning að
kingja þótt hún komi frá svo ágæt-
um manni sem J. A. Fjarri sé það mér
að lasta verkamenn, bændur eða sjó-
menn á íslandi eða aðra þá er vinna
líkamleg störf. En hitt þykir mér fá-
ránleg kenning að líf þessara stétta sé
ungum skáldum lærdómsríkara öðru
mannlífi eða eftirbreytisverðara. Allt
líf sem lifað er er skáldinu verðugt
viðfangsefni, ekkert mannlegt er því
óviðkomandi. Það er ekki hægt að
lýsa því yfir að einhver ákveðin s'tétt
á íslandi beri uppi alla íslenzka menn-
ing og sé því ein stétta þess virði afi
skáld kynnist henni og leggi rækt við
ef það vill öðlast nokkurn þroska. Það
er yfirleitt ekki hægt að gefa neina
forskrift um það hvernig menn eigi að
verða skáld. Að því marki hljóta að
liggja jafn margar leiðir skáldunum.
3) Þá fjölyrðir J. Á. um mannleg-
an þroska. Hér er hann enn við sama
heygarðshornið, í munni lians virðist
hugtakið mannlegur þroski helzt
merkja þroska „alþýðustéttanna“
annars vegar og hins vegar þann
þroska sem ung skáld geti unnið sér
með kynningu við þessar stéttir. Ég
hefði haldið að mannlegur þroski væri
ávöxtur mannsins á jörðunni af lífi
sínu en ekki séreign ákveðinnar stétt-
ar, að mannlegan þroska fengi eng-
inn unnið sér með reiknuðu átaki
heldur kæmi þroskinn sem rökrétt af-
leiðing þess lífs er lifað væri. Og fár
er svo vesall að ekki nái nokkrum
þroska.
4) J. Á. telur unga höfunda stefna
hraðbyri í átt til dauðs formalisma,
ef þeir gæti sín ekki muni þeir sitja
uppi með eintómt form og stíl, efnis-
lausir og andvana. Á hinn bóginn
kveður hann ýmis verk hafa „til að
bera mikið af mannlegri fegurð,
skemmtilegum frásögnum, snjöllum
lýsingum á persónum og atburðum“,
36
DAGSKRÁ