Sveitarstjórnarmál - 01.10.1959, Síða 32

30
SVEITARSTJÓRNARMÁL
Þó að hér að framan hafi verið stiklað
á mörgum umhugsunarefnum um útsvars-
skyldu, þá erum við fyrst nú að nálgast
það, sem einkum átti að vera til umræðu.
Hvar sá gjaldþegn, einstaklingur, sé út-
svarsskyldur, sem er búsettur hér á landi
og hefur ekkert ])að umleikis, er valdið geti
útsvarsskyldu á fleiri stöðum en einum.
Um það segir í 8. gr. útsvarslaganna:
„Þar skal leggja útsvar á gjaldþegn, sem
hann hafði lieimilisfang vitanlega eða sam-
kvæmt manntali næst á undan niðurjöfn-
un ..
Þessi er aðalreglan um útsvarsskyldu alls
þorra útsvarsgjaldenda — og hefur jafnan
verið. Enda eðlilegt að sú réttarregla gildi
öðrum fremur, að íbúar sveitarfélagsins
standi undir gjöldum þess, el'tir nánari
ákvæðum, sem sett eru þar um. Sveitarfélag-
ið er stofnað til þess fyrst og fremst, að
íbúar þess hjálpi hver öðrum, éftir settum
reglum og þar á meðal með greiðslu í sam-
eiginlegan sjóð, liver eftir sinni getu.
Þetta mál um útsvarsskylduna eftir heim-
ilisfangi væri því ekki svo ýkja erfitt við-
fangs, ef sá böggull fylgdi ekki skammrif-
inu, aö það er engan veginn víst, hvar
lieimilisfangið er eða e. t. v. réttara sagt:
hvað er lieimilisfang (eða lögheimili), eftir
gildandi lögum.
Við höfum heyrt ráðuneytisstjóra félgs-
málaráðuneytisins skýra nokkuð nýtt frum-
varp til laga um lögheimili, sem segja má
að liggi fyrir Alþingi til meðferðar.
Með frumvarpinu er stefnt að því, að
skilgreina betur en nú er gert í íslenzkum
lögum, hvað sé lögheimili, hvað sé heimilis-
fang, heimilisfesti.
Við höfum töluvert mörg lagaákvæði um
aðsetur, fast aðsetur, búsetu, heimili, heim-
ilisfang, hehnilisfestu, lögheimili og sjálf-
sagt fleiri tákn og orðatiltæki, öll í raun-
inni um hið sama. Við vitum einhvern veg-
inn, að þetta allt er eitt og sama fyrirbærið,
en þó er það nú svo, að þetta fyrirbæri,
heimili eða heimilisfesti, er hvergi skil-
greint svo að lögum, að viðhlítandi sé.
Sú raunin hefur því orðið, einkum í sam-
bandi við útsvarsskyldu, að dómstólarnir
hafa sett reglur til skýringar ákvæðinu um
„vitanlegt heimilisfang“, eða „heimilisfang
næst á undan niðurjöfnun".
Atvik öll og tilbrigði geta verið — og eru
— með svo margbreytilegum hætti, að vafi
leikur oft á um raunverulegt heimilisfang.
Ég kann ekki að skýra nákvæmlega, hvers
konar ástand þarf að vera, hvers konar sam-
band á milli gjaldanda og álagningasveit-
ar til þess að dómstólar telji að um búsetu
eða heimilisfang sé að ræða í þessum skiln-
ingi. Þó gengur sýnilega rauður þráður um
alla dóma: Gjaldþegni er ekki í sjálfsvald
sett, livar hann greiði útsvarið: Hann getur
ekki eftir eigin geðþótta ráðið heimilisfesti
sinni eða lögheimili að þessu leyti. Hann
getur sem sé ekki átt lieimili, hvorki svo-
kallað „lögheimili" né neitt annars konar
„heimili" annars staðar en þar, sem hann
býr í raun og veru, eða dvelur að staðaldri
í raun og veru, ef því er að skipta.
Það má vel vera, að dómstólar taki ekki
af öll tvímæli um þessi efni, en þó er sýni-
legt, að dómar ganga mjög í þá átt, að
gjaldþegnar skuli greiða þar útsvar, sem
þeir hljóta að búa og dvelja vegna atvinnu
sinnar, utan heimilissveitar, ef um langvar-
andi atvinnu er að ræða, en ekki árstíða-
bundna atvinnu.
Þess vegna var bóndi frá Norðurlandi
talinn útsvarsskyldur í Reykjavík vegna
nokkurra (3) ára óslitinnar dvalar hér sem
stjórnandi opinberrar stofnunar, enda þótt
hann byggi áfram búi sínu nyrðra og fjöl-
skylda hans dveldist þar.
Með sama hætti var talið, að starfsmaður
á hótel KEA, sem starfaði og dvaldi árið