Vikublaðið Gestur - 01.02.1956, Blaðsíða 26

Nú liafa þau séð dagsins ljós, bjargráðin miklu til handa
sjávarútveginum, Svo fór, sem vænta mátti, að öll fúlgan er sótt
í vasa almennings með sköttum á neyzluvörur. Afleiðingin ört
vaxandi dýrtíð, ný verkföll og skriðan heldur áfram. Fjárþörf
sjávarútvegsins er talin vera einhversstaðar á milli 70 til 150
milljónir, eftir því hver túlkar málið í svipinn, og ekki getur
talizt sanngjarnt að ætlazt til að þeim beri betur saman bless-
unum talnafræðingunum á Alþingi. Eins og málið liggur fyrir,
er ekki gott að gera sér grein fyrir, hvor hefur á réttu að standa,
en gallinn á öllu hrófatildrinu er sá, að allt er þetta blekking
og raunar sú stórfelldasta, sem enn hefur verið borin á borð
fyrir íslenzkt fólk. Eða er ekki eitthvað grunsamlegt við það,
að algerlega skuli vera neitað að leggja fram niðurstöður á
rannsókn á hag útvegsins? Vissulega er réttmætt, að þeir, sem
ekki vinna að framleiðslustörfum, skili því aftur, sem þeir hafa
ranglega af framleiðslunni haft, en er ekki réttmæt krafa að það
liggi ljóst fyrir, að svo sé?
Margur mun svara: Þetta er annað mál, það er ekki hægt að
gera út á íslandi í dag, þetta vita allir, sem eitthvað fylgjast
með. En hver er svo sannleikurinn? Þeirri spurningu hefur oft
verið varpað fram. Hvernig stendur á því, að þessir vesalings
menn, sem alltaf eru að tapa á útgerð, halda sig í mörgum
tilíellum ríkmannlegast af öllum þegnum þessa þjóðfélags? Þótt
undarlegt megi virðast, hefur stjórnarandstaðan og vinstri flokk-
arnir lítið gert til að upplýsa okkur fáfróðan almenning um
þetta undarlega fyrirbrigði, og svo er annað. Það er lýðum ljóst
og helzta slagorð hins frjálsa framtaks er, að ábatasamur rekstur
beinlínis orsaki auknar framkvæmdir, og virðist það ekki óeðli-
legt. Flins vegar mætti líta svo á, að hallarekstur og vandræði
orsökuðu kyrrstöðu, og hver er svo raunin? Vesalings marg-
hrjáðir útgerðarmenn og bjargvættir þjóðarinnar láta halla-
rekstur ekkert á sig fá, heldur láta byggja og kaupa báta, þannig
að varla líður svo dagur, að ekki sé sagt frá nýjurn bát í blöðum,
og er það út af fyrir sig gleðiefni, en slík fórnarlund, sem þarna
lýsir sér, er næsta torskilin, einkum nú, þar sem mælistika alls
er peningar.
Hver er svo hin dularfulla ráðning á fyrirbrigðinu?
Hún er einfaldlega sú, að þeir, sem aðstöðu hafa til að reka
útgerð á íslandi, hafa aldrei á þvi tapað og gera ekki enn i dag.
Þeir þurfa eklii á neinum styrkjum að halda og mér er ekki
grunlaust um, að þeir séu til, sem blátt áfram fyrirverða sig
fyrir að þiggja þái.
Hvernig er þá hægt að blekkja þjóðina svona? Jú, það er
ósköp einfalt. Það eru teknir nokkrir einstakir bátar, sem fiska
lítið, selja afla sinn upp úr sjónum næsta fiskkaupmanni eða
fiskvinnslustöð, kaupa allar nauðsynjar bátsins hjá næsta kaup-
manni, greiða okurvexti af öllu kostnaðarverði hans og að
lokum afskrifa allt draslið verðlaust á fimm árum, þannig að
viðkomandi á bátinn skuldlausan eftir fimm ár, án þess að hafa
hagnazt um eyri.
Ef þetta væri svona í rauninni, þá væri ekkert við því að
gera á þessu stigi málsins, en sem bctur fer, og nú kemur svarið
við iþví, að allmargir okkar fórnfúsu útgerðarmanna virðast ekki
lifa við sult og seyru. Þess eru sem sé ótal dæmi, að það er sami
maðurinn (eða sama félagið), sem rekur bátinn og tapar, en hann
kaupir einnig fiskinn, hann notar bátagjaldeyririnn sinn sjálf-
ur, kaupir fyrir hann vöru, leggur á hana bæði lieildsölu og
smásölu álagningu. Þessa vöru selur hann svo fólkinu, sem vinn-
ur við útgerðina og sí'num eigin bátum. Auk þess selur hann
bátnum sínum olíu og allar nauðsynjar og leggur smávegis á
allt saman. Peningarnir fara því hringi'ás urn fyrirtækið, með
smáviðkomu í nokkrum reikningum, þar sem þeim er hagrætt
svolítið.
í sjálfu sér er ekki nema gott eitt um þetta að segja, því
svona á þetta að vera, en það er aðeins, að það er þetta, sem
á að leggja til grundvallar, þegar gerður er upp hagur útgerð-
arinnar. Útgerðinni ber að eiga fiskinn þar til hann er seldur
neytanda. Henni ber allur hagnaður, sem kann að vera af
gjaldeyrinum, henni ber að fá vörur sínar á kostnaðarverði og
henni ber að njóta eðlilegra viðskipta við starfsfólk sitt. Við
vitum öll, að svona er þetta líka í mörgum tilfellum, en stjórnin
lætur aftur augun og segir: Útgerðin er á heljarþröm.
Svo að lokum ein spurning. Tökum einn útgerðarmann, t. d.
Harald Böðvarsson á Akranesi, sem er atorkumikill útgerðar-
maður og rekur margþættan atvinnurekstur og verzlun. Haraldur
er skýr og greinagóður maður og hefur oft sett fram skoðanir
sínar á ýmsu. Vill hann nú ekki hreinsa dálítið til í þessum
málum og skýra þjóðinni frá, hve miklu hann tapaði í heild
síðastliðið ár, ekki hve miklu hann tapaði á bátunum? Okkur
er engin forvitni á því, heldur hve miklu hann tapaði á öllum
sínum rekstri, sem er eins og kunnugt er allur byggður upp
af útgerðinni og í beinu sambandi við hana.
Ef honum tekst að sannfæra þjóðina um að hann hafi ekki
til hnífs og skeiðar, þá skulum við taka bjargráðunum hans
Eysteins með þögn og þolinmæði.
Ef ekki væri nærri að álykta, að loks væri mælirinn fullur og
stjórn vor og útgerðarmenn hefðu sannað svo ekki væri um villzt,
að útgerðarmenn eigi ekki tilverurétt á íslandi, enda ættu þeir
samkvæmt ritúalinu að vera lausninni fegnir.
Solveig Winberg, sænsk söng-
stjarna, er gengið hefur undir
nafninu „Doris Day Svíþjóð-
ar“, syngur í Austurbæjarbíói
á „skammdegisskemmtun", er
„Þorrakabarettinn" efnir til
um þessa helgi. Á skemmtun-
inni kemur einnig fram dans-
.og söngmærin Escayola frá
(Barcelona og töframaðurinn
jPaul Arland, er sýnir ýmsar
•„vertíðarkúnstir" með fiskum
sínum. Gamanvísnasöngvar-
inn Hjálmar Gíslason, jazz-
kvartett Gunnars Sveinssonar
og leikkonan Steinunn Bjarna
dóttir, ásamt hljómsveit Bald-
urs Kristjánssonar verða einn-
ig á skemmtuninni, og kynnir
(verður Haukur Morthens.
26 — GESTUR