Morgunblaðið - 18.11.2011, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2011
Þetta líf Hann var að forvitnast um mannfólkið og aðrar furðuverur þessi boxer þar sem hann rak hausinn út um bílglugga á útkikkinu í gærkvöldi og virtist láta sér fátt um finnast.
Árni Sæberg
Stjórnlagaráð hefur eftir mikla
vinnu sent frá sér frumvarp til
stjórnarskipunarlaga. Í því felst
að stjórnarskráin er skrifuð upp á
nýtt á hreint blað. Því miður er
þetta skjal verulegum ann-
mörkum háð. Það getur því vart
komið til álita að skjalið verði not-
að sem grundvöllur nýrrar stjórn-
skipunar.
Stjórnarskráin
hefur gefist vel
Hér skiptir máli að stjórnarskráin er ein-
staklega þýðingarmikil. Hún er lagatexti sem
færir borgurunum m.a. kosningarrétt og mann-
réttindi. Á grundvelli hennar hafa á löngu ára-
bili þróast stjórnskipunarvenjur, margvísleg al-
menn lög hafa verið sett til að ljá einstökum
ákvæðum hennar gildi, dómar hafa fallið um
skilning hennar o.s.frv. Stjórnarskrá er því eins
og afleggjari sem vex og verður að stóru mynd-
arlegu tré með árunum. Það er meira en að
segja það, að ætla að rífa slíkt tré upp með rót-
um og byrja með nýjan afleggjara.
Það er heldur ekki ástæða til þess vegna þess
að í stórum dráttum hefur stjórnarskráin
gagnast þjóðinni vel. Hún var upphaflega sett
1874 en hefur oft verið breytt síðan þá og hefur
þróun hennar m.a. endurspeglað sjálfstæð-
isbaráttu þjóðarinnar. Þá hefur stjórnarskránni
ítrekað verið breytt frá árinu 1944. Þar ber
hæst brottfall deildaskiptingar
Alþingis, breytingar á kosninga-
fyrirkomulagi og endurskoðun
mannréttindakafla stjórnar-
skrárinnar. Um þetta hafa oft átt
sér stað lýðræðisleg átök en alltaf
hefur verið mikil sátt um end-
anlegar breytingar. Aldrei hefur
hrikt í stoðum stjórnskipunar-
innar með eftirtektarverðum
hætti; ríkisstjórnir hafa komið og
farið og kosningar hafa gengið
stóráfallalaust.
Áföll í öðrum löndum hafa
ekki kallað á nýjar stjórnar-
skrár
Þrátt fyrir þetta vill stjórnlagaráð skrifa nýja
stjórnarskrá frá grunni. Með því er tekin
áhætta sem flestar vestrænar þjóðir forðast.
Bandaríkjamenn hafa til dæmis ekki fram-
kvæmt slíka heildarendurskoðun á sinni stjórn-
arskrá frá því hún var samþykkt upphaflega
1787. Bandaríkjamenn hafa þó lent í borg-
arastríði 1861 til 1865, fjölmörgum öðrum stríð-
um, alvarlegum kreppum, umfangsmiklum
kynþáttaóeirðum og margvíslegum öðrum
áföllum. Þau áföll voru ekki talin nægjanlega al-
varleg til að stjórnarskrá Bandaríkjanna væri
skrifuð upp á nýtt.
Ýmsar breytingar ganga
þvert á yfirlýst markmið
Þegar forsætisráðherra lagði fram frumvarp
til laga um stjórnlagaþing, byggðist það verk-
efni m.a. á þörf sem siðfræðinefnd rannsókn-
arnefndar Alþingis taldi á endurskoðun stjórn-
arskrárinnar til að styrkja þingið gagnvart
framkvæmdavaldinu. Í því ljósi er einkennilegt
að tillögur stjórnlagaráðs veikja fremur stöðu
Alþingis og auka völd forsætisráðherra. For-
sætisráðherra fær t.d. vald til að skipa alla ráð-
herra, skipta með þeim störfum og veita þeim
lausn frá embætti. Þá getur Alþingi ekki knúið
á um afsögn forsætisráðherra með einföldu
vantrausti heldur verður Alþingi jafnframt að
hafa sammælst um nýjan forsætisráðherra.
Það gerir Alþingi erfiðara fyrir að knýja for-
sætisráðherra til afsagnar sem nýtur ekki
trausts. Þá eru möguleikar Alþingis til að
knýja aðra ráðherra til afsagnar takmarkaðir.
Tillögur stjórnlagaráðs ganga því þvert gegn
þeirri meintu þörf sem talin var á að styrkja
Alþingi.
Í frumvarpi forsætisráðherra var einnig vik-
ið að nauðsyn þess að fjalla um hlutverk for-
seta. Það styðst við niðurstöðu siðfræðinefnd-
arinnar sem taldi að ræðuhöld forsetans hefðu
átt þátt í að valda bankahruninu og því þyrfti
að skýra betur hlutverk forsetans í stjórn-
arskránni. Stjórnlagaráð svarar ekki þessu
kalli. Tillögur stjórnlagaráðs fela forsetanum
meiri völd en hann hefur í dag, t.d.varðandi
skipun dómara, ríkissaksóknara og annarra
embættismanna, og auka mjög á vafa um hlut-
verk hans. Tillögur stjórnlagaráðs ganga því
einnig að þessu leyti gegn þeirri meintu breyt-
ingaþörf sem var talin fyrir hendi.
Ákvæði í tillögunum stangast á við
mannréttindasáttmála Evrópu
Þá eru tillögur stjórnlagaráðs um endur-
skoðun mannréttindakafla stjórnarskrárinnar
með öllu ófullnægjandi. Í því samhengi verður
að hafa í huga að nýverið var mannréttindakafli
stjórnarskrárinnar tekinn til gagngerrar end-
urskoðunar. Sú endurskoðun hefur jafnan
mælst vel fyrir og það er óskiljanlegt hvað rek-
ur stjórnlagaráð til að endurskrifa kaflann nú.
Við það bætist að tillögur stjórnlagaráðs eru
miklum annmörkum háðar. Þar stingur m.a. í
augu tillaga um að engar stjórnskipulegar tak-
markanir séu á söfnun og dreifingu persónu-
upplýsinga. Þá gerir ráðið tillögu um að ríkið
geri bótalaust upptæk öll vatnsréttindi, jarð-
hitaréttindi og námuréttindi landeigenda.
Þetta stangast á við ákvæði í mannréttinda-
sáttmála Evrópu um friðhelgi einkalífs og
vernd eignarréttar og getur aldrei talist ásætt-
anlegt.
Samkvæmt þessu geta tillögur stjórnlaga-
ráðs tæpast orðið grundvöllur endurskoðunar
stjórnarskrárinnar. Þar með er ekki sagt að
það eigi aldrei að breyta stjórnarskránni. Það
er eilífðarverkefni. Það væri þó æskilegt að
takmarka slíkar breytingar við afmarkaða
þætti í hvert sinn og gæta varúðar. Þannig er
líklegra að árangur náist.
Eftir Reimar Snæfells
Pétursson » Stjórnarskrá er eins og af-
leggjari sem verður að
stóru myndarlegu tré. Það er
óráð að rífa slíkt tré upp með
rótum og byrja með nýjan af-
leggjara.
Reimar Snæfells
Pétursson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Flýtum okkur hægt
Ofangreindur titill er
fyrirsögn ritstjórnarpis-
tils í sunnudagsblaði
Morgunblaðsins.
Íþróttahreyfingin á Ís-
landi er ávallt þakklát
fyrir hlýjar kveðjur og
það þegar tekið er eftir
jákvæðum afleiðingum
af starfsemi hreyfing-
arinnar. Þótt vissulega
sé hún hér til umfjöll-
unar í samhengi við al-
varlegan blett á okkar samfélagi sem
felst í ofbeldi og kynferðisbrotum
gegn börnum, með tilvísun til rann-
sóknar Bryndísar Bjarkar Ásgeirs-
dóttur lektors í sálfræði sem dregur
meðal annars fram þátttöku í skipu-
legu íþróttastarfi sem fyrirbyggjandi
þátt.
Íþróttahreyfingin hefur af einurð
og samviskusemi tekið þátt í átaks-
verkefnum sem útrýma hverskyns
einelti, ofbeldi og neyslu áfengis og
fíkniefna innan vé-
banda íþróttastarfs.
Ítrekaðar rannsóknir
hafa sýnt fram á að
þátttaka í skipulegu
íþróttastarfi dregur
verulega úr líkum á
neyslu ungmenna á
áfengi og fíkniefnum,
og bætir heilsufar með
hvatningu til hreyf-
ingar. Rannsókn Bryn-
dísar bætist í þá flóru.
Daginn fyrir birt-
ingu pistilsins átti fo-
yrsta Íþrótta- og ól-
ympíusambands Íslands, fyrir hönd
langstærstu fjöldahreyfingar landsins
með tæplega 150 þúsund skráða fé-
laga, fund með hluta fjárlaganefndar
Alþingis. Voru þar nokkuð málefna-
legar umræður og komu fulltrúar
hreyfingarinnar á framfæri áhyggj-
um af stöðu mála en vanþekkingar á
eðli, starfsemi og mikilvægi íþrótta-
starfsemi hefur sannarlega gætt með-
al ráðamanna. Það er okkar hlutverk
að bæta úr því.
Sama dag funduðu forystumenn
héraðssambanda og íþrótta-
bandalaga í höfuðstöðvum samtak-
anna í Laugardal, og síðar um daginn
var haldinn árlegur formannafundur
allra sambandsaðila. Mikil samstaða
og einhugur er í þeim ósérhlífna hópi,
en jafnframt undrun á þeim skorti á
virðingu sem fyrirliggjandi fjárlaga-
frumvarp ársins 2012 sýnir starfsem-
inni – á sama tíma og fregnir berast
af því að fíkniefnaneysla ungmenna
aukist og þjóðin sé orðin sú feitasta í
heimi. Afleiðingum niðurskurðar er
einfaldlega velt yfir á næsta kjör-
tímabil stjórnvalda, sem þar með fel-
ur í sér umtalsvert aukinn kostnað.
Slíkt verður ekki eingöngu réttlætt
með vísan til tímabundinnar
efnahagslægðar.
Á laugardag heimsótti ég Laug-
ardalinn í Reykjavík, og hefði sann-
arlega óskað þess að fulltrúar stjórn-
valda hefðu verið með í för. Á vegum
Badmintonsambands Íslands og
Dansíþróttasambands Íslands voru í
gangi stór alþjóðleg mót með fjölda
erlendra keppenda og gesta. Í
íþróttamiðstöð Ármanns og Þróttar
voru í gangi knattspyrnumót ungra
stúlkna, fimleikamót og glímumót.
Frjálsíþróttaæfing var í frjálsíþrótta-
húsinu. Í Baldurshaga sem er undir
stúkunni við Laugardalsvöllinn fór
fram mót í skylmingum, og í Laug-
ardalslaug fór fram Íslandsmeist-
aramótið í sundi í 25 metra laug –
samhliða umgjörð almenningsþátt-
töku í sundi, hjólreiðum, skokki og lík-
amsrækt um allan Laugardalinn.
Íþróttamiðstöðin sjálf var iðandi af
fundum og félagsstörfum þar sem
meðal annars var að finna ársþing
Mótorhjóla- og snjósleðaíþrótta-
sambands Íslands, dómaranámskeið
Skautasambands Íslands, fund for-
manna aðildarfélaga Íþrótta-
sambands fatlaðra og dómaranám-
skeið á vegum Lyftingasambands
Íslands. Þetta varð ég var við á þeim
tveimur klukkustundum sem ég
heimsótti Laugardalinn, og allt í eins
kílómetra radíus.
Það sem er kannski merkilegast er
að þarna endurspeglast okkar mikla
starfsemi um allt land á hverjum degi
– í reynd ósköp venjulegur laug-
ardagur í íþróttahreyfingunni. Meira
og minna allir sem leggja hönd á plóg
eru sjálfboðaliðar, sem í reynd leggja
stund á endurgjaldslausa samfélags-
starfsemi – starfsemi sem virðist vel
metin af þátttakendum, foreldrum,
áhorfendum og öðrum sem njóta
þátttöku og áhorfs. Starfsemin virð-
ist ekki vera jafn vel metin af stjórn-
völdum. Niðurskurður hefur verið
umfram aðrar sambærilegar ein-
ingar í samfélaginu. Við það verður
ekki unað.
Eftir Ólaf E. Rafns-
son » Afleiðingum niður-
skurðar er einfald-
lega velt yfir á næsta
kjörtímabil stjórnvalda,
sem þar með felur í sér
umtalsvert aukinn
kostnað. Slíkt verður
ekki eingöngu réttlætt
með vísan til tímabund-
innar efnahagslægðar. Ólafur E.
Rafnsson
Höfundur er Forseti Íþrótta- og
ólympíusambands Íslands.
Mikilvægi stuðnings og íþrótta